 |
| Απόλας Λέρμι: Μία φωνή "Ποντιακής" συνείδησης σε πόλεμο συνείδησης |
Του Γιώργου Γεωργιάδη
Δημοσιογράφου ΕΡΤ3
Όλη η σύγχρονη γενιά αμφισβήτησης της κατεστημένης Κεμαλικής ή Σουνιτικής Τουρκοποίησης βρίσκει τον γνήσιο Εκφραστή της στον Τραπεζούντιο από το Βάρυν της Θοανίας Απόλας Λέρμι.
Ένας μικρός το δέμας, μουσικός, με βελούδινη φωνή που ανδρώθηκε στην γειτονιές της μή τουριστικής περιοχής, χαοτικής Κωνσταντινούπολης, όπου οι γλωσσικές και φυλετικές ετερότητες αναμειγνύονταν με το αστικό ομογενοποιημένο περιβάλλον της μπετόν αρμέ fast track ανάπτυξης σε σαθρά θεμέλια στην άμμο πολύβουων οικιστικών μπλοκ μετασοβιετικού τύπου με τουρκομπαρόκ στοιχεία Ανατολίτικης καπιταλιστικής ηθικής ευμάρειας σχετικοποιημένης.
Στο περιβάλλον αυτό ο επιδιωκόμενος έλεγχος από την πλευρά του καθεστώτος δεν κατέστη εφικτός καθότι τα αστικά τοπία απέβησαν δυσπρόσιτα με πολλές «τρύπες» και λειτούργησαν ως χοάνες ζεύξης και όχι διαχωρισμού.
Κατά αυτόν τον τρόπο ο Απόλας Λέρμι βρήκε διόδους μουσικής έκφρασης και διαφυγής με Κούρδους, Αλεβήτες, Λαζούς και άλλους σύνοικους ή μη λαούς αλλά φυσικά και πατριώτες Τραπεζούντιους με τους οποίους άρχισε δειλά δειλά την διαδικασία πολιτιστικής επαναγέννησης.
Με μια σειρά δισκογραφιών και τηλεοπτικών εμφανίσεων χρησιμοποιώντας ιδιαίτερα τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης ο Απόλας Λέρμι συναντήθηκε με όλα τα νεανικά κοινά της Τουρκίας που έχοντας πλέον εργαλεία αναγνώρισης, μάθησης και ερεύνης έξω από τα καθεστωτικά Κεμαλοισλαμικά πρότυπα εκπαίδευσης διψούσαν να μάθουν, να ψηλαφίσουν τις «απαγορευμένες παραδόσεις» της προκεμαλικής Ανατολίας που δεν έχει όμως και σχέση με το Σουνιτικό Ισλάμ και εν προκειμένω με την παντελώς εν σιγή τελούσα Μουσική των Χριστιανών της Μαύρης Θάλασσας που προυπήρξαν αιώνια στην περιοχή και τώρα αποσιωπάται παντελώς η παρουσία και φωνή τους.
Κάπου σε ένα ιδιότυπο κοσμικό αριστερό,κοσμοπολίτικο,γηγενές,φιλελληνικό τρόπο σκέψης γεννήθηκε το καλλιτεχνικό άστρο του Απόλας Λέρμι ο οποίος αγαπήθηκε ιδιαίτερα και στην Ελλάδα μέσα από τα βίντεο κλιπ του, τις συναυλίες του στην Αθήνα,Χρυσούπολη,Αθήνα,τις δισκογραφίες του αλλά και την πραότητα του χαρακτήρα του και την εγγύτητά του με το Ελληνικό κοινό.
Στην συνέντευξη που ακολουθεί σε Τουρκική μουσική επιθεώρηση ο Απόλας Λέρμι ξεδιπλώνει όλη την συλλογιστική του και το ιδεολογικό του πλαίσιο το οποίο εντυπωσιάζει για την καθαρότητα της σκέψης,την τόλμη,την προοπτική που δίνει για το μέλλον.
Ο Απόλας Λέρμι εκφράζει και σηματοδοτεί μια Τουρκία του μέλλοντος που εγγυάται αταλάντευτα την Ειρήνη και την Συμφιλίωση μέσα από την Γνώση της Ιστορικής Αλήθειας.
Σημ: Ευχαριστώ την έξοχη φίλη Αισέ Τουρσούν για την μετάφραση.
Συνέντευξη με τον Απόλλας Λέρμι
Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε στην Τραπεζούντα. Όμως τα εφηβικά σας χρόνια τα περάσατε στην Πόλη. Παρ' όλα αυτά, δεν ξεχάσατε την κουλτούρα σας και την εντάξατε στη μουσική σας. Προσφέρατε όμορφα και ωραία τραγούδια στη ζωή μας. Τι είναι εκείνο που σας έκανε να ασχοληθείτε με τη μουσική; Πώς ήταν τα πρώτα σας βήματα; Ποιοι ήταν δίπλα σας;
Ήμασταν και εμείς από τα εκατομμύρια των οικογενειών που μετακόμισαν στην Πόλη για καλύτερη ζωή. Ήμουν μόλις 10 ετών, όταν γνώρισα τα σοκάκια της Κωνσταντινούπολης. Εκεί βίωσα πρώτη μου φορά τη σύγκρουση των πολιτισμών. Μέσα στο χάος και τις δύσκολες, μοναχικές μου μέρες, γνώρισα ένα παιδί από το Δερσί, που με πήγε σε σχολή για μαθήματα Σαζ. Με αυτόν συνέχισα τη σχολή. Στο Λύκειο δημιουργήσαμε ένα γκρουπ και έκανα τα πρώτα μαθήματα κιθάρας. Παίζαμε και τραγουδούσαμε με όλα τα παιδιά πρωτότυπη μουσική στην κουρδική γλώσσα, που εκείνη την περίοδο ήταν υπό διωγμό. Έπαιξα στη σκηνή ως κιθαρίστας σε πολλές οργανώσεις. Μετά ασχολήθηκα με την ηλεκτρική κιθάρα και τη λύρα (κεμεντζέ). Δούλεψα, για λίγο διάστημα, με το γκρουπ Μουντζούρ (Grup Munzur). Παίζαμε μουσική με τραγούδια διαμαρτυρίας. Εκείνο τον καιρό ανακάλυψα την βαθιά επιθυμία που είχα μέσα μου για τη δικιά μας, ποντιακή (Karadeniz) μουσική. Γνωρίστηκα με την Αϋσενούρ Κολιβάρ (Ayşenur Kolivar) και έμαθα το έργο Χελέσα (Helesa).
Μαζί τους ξεκίνησα να ερευνώ σε βάθος τον ποντιακό πολιτισμό. Συνεργάστηκα για μεγάλο διάστημα με μουσικούς στην Τουρκία και την Ευρώπη. Γνωρίστηκα με πολλούς και διαφορετικούς ανθρώπους με ξεχωριστή κουλτούρα. Την περίοδο αυτή όλοι ήταν μαζί μου, αλλά η οικογένειά μου ήταν αντίθετη στο να θεμελιώσω τη ζωή μου πάνω στη μουσική. Μετά τον πρώτο μου δίσκο, μπορώ να πω, ότι αποδέχτηκαν την επιλογή μου.
Με τον καιρό εντάχθηκα στη μουσική βιομηχανία της Τουρκίας και με τη βοήθεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έγινα γνωστός στο κοινό, αρχίζοντας την παραγωγή δίσκων.
Τραγουδήσατε σε όλα τα άλμπουμ σε μια σπάνια γλώσσα που ομιλείτε στη χώρα μας, τα Ρωμαίικα και συνεχίζετε με αυτόν τον τρόπο. Προσθέσατε σημαντική συμβολή σε μια γλώσσα που σιγά σιγά εξαφανίζεται. Ένα ακόμα κοινό στα άλμπουμ σας είναι ότι δεν απομακρυνθήκατε από την παραδοσιακή μουσική και δεν απορρίψατε τα βήματα που λαμβάνονται στην Τουρκία και στον κόσμο για την μουσική. Αυτό πάντα έτσι ήταν και πάντα θα είναι, έτσι δεν είναι;
Με τη σκέψη στο «τι θα μπορούσαμε να προσφέρουμε στον πολιτισμό της Μαύρης Θάλασσας», δημιουργήσαμε το πρώτο μας άλμπουμ, το «Kalandar». Το ρεπερτόριο που ετοιμάσαμε ήταν από τουρκικά και ρωμαίικα τραγούδια. Μαζί με τον διευθυντή Μουράτ Τσολάκ (Murat Çorak) δοκιμάσαμε διαφορετικά όργανα και ηχοχρώματα. Προσθέσαμε μελωδίες στη μουσική της Μαύρης Θάλασσας. Στη συνέχεια προχωρήσαμε στο δεύτερο άλμπουμ με τον τίτλο «Σάντα».
Ρωμαίικα είναι το όνομα της γλώσσας των ποντιόφωνων μουσουλμάνων. Είναι η γλώσσα που ουδέποτε υποστηρίχτηκε από το επίσημο τουρκικό κράτος, αλλά ήταν πάντοτε απομονωμένη και περιθωριοποιημένη στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
Η Εθνική κουλτούρα της Μαύρης Θάλασσας θεωρούνταν λαζική και όχι η ποντιακή. Η λέξη «Πόντος» είναι σχεδόν απαγορευμένη στη Μαύρη Θάλασσα και στην Τουρκία γενικότερα. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, που φοβούνται να πούνε τη λέξη αυτή στην Τουρκία.
Αν δεν ανακάλυπτα τον πολιτισμό μου, αυτόν που μου έκρυβαν σκόπιμα, δεν θα μπορούσα να μιλούσα για τη Μαύρη Θάλασσα και τη μουσική της, ούτε θα έλεγα ότι είμαι μουσικός.
Για το λόγο αυτό δεν έκανα ότι και οι υπόλοιποι μουσικοί. Ασχολήθηκα με τα ρωμαίικα. Αυτό, όμως, είχε ως αποτέλεσμα να στοχοποιηθώ, ως ανεπιθύμητος τραγουδιστής. Εμπόδιζαν τα μηνύματά μου να φθάσουν στο λαό.
Νομίζω από τη μία πλευρά έπρεπε να ήσασταν πολύ προσεκτικός με το ρεπερτόριο του άλμπουμ σας, διότι η διαδικασία της έρευνας για τα κατάλληλα έργα που θα συναντηθούν με το κοινό ήταν σημαντική. Σίγουρα ήσασταν μάρτυρας αυτής της διαδικασίας, τις ευχάριστες και δύσκολες στιγμές τις δημιουργίας του άλμπουμ σας. Πώς ήταν οι ετοιμασίες; Πού σας οδήγησε αυτή η ευαισθησία που είχατε για το αλμπουμ; Ποιους έφερε κοντά σας;
Ο πολιτισμός της Μαύρης Θάλασσας, είναι πλούσιος. Οι περισσότεροι από τους μουσικούς της μαύρης Θάλασσας, χωρίς να γνωρίζουν την κουλτούρα της ανέβηκαν στη σκηνή. Αυτοί παρουσίασαν στο λαό διαστρεβλωμένη τη μουσική. Όπως για παράδειγμα τα ανώνυμα τραγούδια από την περιοχή του Αρτβίν, της Τραπεζούντας, του Χατάι, και του Τσανάκαλε. Είναι λάθος να πιστεύουμε, ότι η μουσική αυτή είναι λαζική, γιατί στην Τραπεζούντα δεν έζησαν Λαζοί. Η γλώσσα τους δεν μιλήθηκε εκεί. Αυτό το γεγονός είναι που μας έκανε να δώσουμε μεγάλη σημασία και να ολοκληρώσουμε όλο το ρεπερτόριό μας με ειδικά παραδοσιακά τραγούδια.
Γενικά το άλμπουμ μας επεξεργάστηκε πάνω στην κουλτούρα της Τραπεζούντας. Η κουλτούρα της όμως, η οποία έχει διάφορα ιστορικά γεγονότα, έχει μεταφερθεί σε πολλά μέρη του κόσμου. Ταξίδεψε παντού και έγινε παγκόσμια κουλτούρα. Το σύνθημα «όλα τα μέρη για μας είναι Τραπεζούντα» (Bize her yer Trabzon) δεν είναι μόνο φανατικό ή φασιστικό σύνθημα... Δουλέψαμε γνωρίζοντας όλες αυτές τις αλήθειες, κάναμε ό,τι περνούσε από τα χέρια μας.
Αυτό που μου τράβηξε τη προσοχή μου πιο πολύ, είναι ότι κάθε σας άλμπουμ είναι αφιερωμένο στην αδελφότητα των πολιτισμών που ζουν στο ίδιο έδαφος ενωμένοι.
Έχετε λάβει μέρος σε ένα έργο «Αντίσταση Μαύρη Θάλασσα» (Diren Karadeniz) και δώσατε προσοχή σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
Δυστυχώς, οι καρδιές μας ακόμα χτυπούν για το Αρτβίν (Artvin), δυστυχώς αυξάνεται ο κίνδυνος για το περιβάλλον κάθε μέρα. Είμαι βέβαιος, ως καλλιτέχνης υπάρχουν πολλά που θέλετε να πείτε στο κοινό για για αυτά τα θέματα, καθώς και για τη Μαύρη Θάλασσα...
Ως Τραπεζούντιος μουσικός, γνωρίζω πολύ καλά πώς προσπαθούν κάποιοι να δώσουν τη φασιστική και ρατσιστική ταυτότητα στη Μαύρη Θάλασσα. Γι' αυτό ως μουσικός νιώθω πολύ υπεύθυνος για τη δουλειά μου. Πέθαναν τόσα πράγματα. Βρίσκομαι μέσα σε αυτόν τον πόλεμο. Στον Πόλεμο της συνείδησης.
“Αντιστάσου Μαύρη Θαλασσα”: Μέσα στο άλμπουμ Καλαντάρ (Kalandar), βρίσκεται ένα κομμάτι με την ονομασία «ώρα για εκλογές» (Secim zamanı), όπου προβάλλεται αυτή η κατάσταση. Τα λόγια ανήκουν σε εμένα. Η μουσική είναι της περιοχής της Τόνγιας και είναι μία ανώνυμη μελωδία. Είναι από τα μοναδικά τραγούδια διαμαρτυρίας στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Ένα άλλο παράδειγμα είναι το τραγούδι Τόντον (Tonton) «Χοντρούλης» που βρίσκεται στο άλμπουμ Σαντα (Santa).
«Πόλεμος συνείδησης» είναι ένας πόλεμος που θα διαρκεί όσο διάστημα υπάρχουν οι κακοί σε αυτόν τον κόσμο. Ο κόσμος, η Τουρκία και η Μαύρη Θάλασσα αγωνίζονται για διάφορους λόγους. Τα περισσότερα δεν βρίσκουν θέση συχνά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Είμαι εναντίον των κακών ανθρώπων. Είμαι και θα είμαι πάντα δίπλα σε ανθρώπους της φύσης. Τους οποίους και χαιρετώ από εδώ!
Το νέο άλμπουμ σας με την ονομασία «Ρωμαίικα» (Romeika) εκδόθηκε με την ετικέτα Ανατολού μουσίκ (Anadolu Muzik) και βρίσκεται στα ράφια τώρα. Το άλμπουμ αυτό εκδόθηκε ταυτόχρονα και στην Ελλάδα και έχει μια άλλη συγκινησιακή χαρά για σας. Αυτό το άλμπουμ δημιουργήθηκε συλλογικά με τη προσφορά των καλλιτεχνών των δυο χωρών.
Πώς ξεκινήσατε το ταξίδι των μουσικών, πως ήταν τα πρώτα σας βήματα, πως ξεκίνησε η ηχογράφηση και πως τελείωσε;
Το άλμπουμ με την ονομασία Ρωμαίικα «Romeika» είναι απλά ένα άλμπουμ με Ρωμαίικα και ελληνικά τραγούδια. Στην πραγματικότητα, το ίδιο πράγμα είναι. Τα εκφράζουμε έτσι για να καταλάβει και ο λαός της Τουρκίας. Αυτό το άλμπουμ, είναι μια συνέχεια των προηγούμενων άλμπουμ μου. Είναι η νίκη της αντίστασης ενάντια στη πολιτιστική καταπίεση και στην περιθωριοποίηση.
Στην πραγματικότητα είναι ένα άλμπουμ που ετοιμάσαμε για τους ακροατές μας στην Ελλάδα. Θέλαμε και να εκδοθεί στην Τουρκία. Η ηχογράφηση έγινε στην Τουρκία και την Ελλάδα. Προτιμήσαμε χαρακτηριστικές μουσικές στάσεις στην Τουρκία. Ήταν πολύ πολύτιμη η βοήθεια άξιων καλλιτεχνών και μουσικών. Ευχαριστούμε πάρα πολύ τον Μουσικό Διευθυντής μας, Αλί Ακμπάρ Καΐς (Ali Ekber Kayış), τον γλωσσολόγο μας Βαχίτ Τουρσούν (Vahit Tursun) και την τραγουδίστριά μας, Πέλα Νικολαΐδου.
Τα έργα σας μέχρι σήμερα έχουν χρησιμοποιηθεί σε πολλές ταινίες, τηλεοπτικά σίριαλ και ντοκιμαντέρ. Σε πολλές χώρες και πόλεις έχετε πραγματοποιήσει συναυλίες και έχετε σημαντικό αριθμό θαυμαστών. Από την αρχή πώς ήταν η σχέση των ακροατών μαζί σας και πώς μοιραστήκατε τη φιλία τους και τα τραγούδια σας μαζί τους;
Στον δικό μου κόσμο δεν υπάρχουν φυλετικές, θρησκευτικές, γλωσσικές συγκρούσεις ούτε πόλεμοι. Υπάρχουν οι άνθρωποι που ζουν στην ομορφιά της διαφορετικότητας. Δεν είναι οι καλλιτέχνες που προκαλούν τον πόλεμο και που πουλάνε στρέμμα - στρέμμα τον κόσμο. Μοιραζόμαστε σκέψεις και μοιραζόμαστε τη ζωή πάνω απ' όλα.
Το άνοιγμα του άλμπουμ με το κομμάτι Λάισον «laison» κάνετε μια έκπληξη με την ανάρτηση σας πολύ πριν από την έκδοση του άλμπουμ σας.
Μέσα στις επόμενες μέρες θα βρούμε σίγουρα την ευκαιρία να ακούσουμε αυτά τα τραγούδια ζωντανά επί σκηνής, τι έχει προγραμματιστεί, σε εξέλιξη τώρα πώς θα συναντηθούμε μαζί σας;
Δυστυχώς, η χώρα μας και στην περιοχή μας, η πολιτική και η οικονομική κατάσταση διανύει δύσκολη περίοδο. Σε μια τέτοια εποχή αυτοί που γράφουν τέτοια μουσική θεωρούνται προδότες, με αποτέλεσμα να μην πάει ο κόσμος να τους ακούσει στις συναυλίες που κάνουν. Παρ’ όλες τις δυσκολίες τα έργα μας συνεχίζονται. Ελπίζουμε να τελειώσει αυτή η κακή διαδικασία και να βρισκόμαστε συχνότερα με τους ανθρώπους.
Τα τελευταία χρόνια, η παραγωγή της μουσικής είχε γρήγορη ανάπτυξη, τα περισσότερα τραγούδια όμως εξαφανίστηκαν. Η έθνικ μουσική δεν έχει καθόλου τέτοια ανησυχία. Για αυτό κι εσείς δεν έχετε ανησυχία εξαφάνισης του άλμπουμ σας. Αυτό το άλμπουμ όπως το ακούσαμε σήμερα μαζί σας πρώτη φορά, ίσως μετά από δέκα χρόνια θα συναντήσει ακροατές που θα το ακούσουν πρώτη φορά. Πώς μπορεί να γίνει ένας τραγουδιστής παντοτινός; Έχοντας τραγούδια με μήνυμα, με σωστούς λόγους, μελωδίες και νότες; Ποιες εργασίες απαιτούνται; Μπορεί να μας το περιγράψετε;
Η ιστορία όταν είναι αληθινή συνειδητοποιεί το λαό και ενισχύει τον πολιτισμό. Το ίδιο ισχύει στη μουσική και την τέχνη. Η τέχνη που εξυπηρετεί τα συμφέροντα του ενός με τη δική μας τέχνη, που απευθύνεται σε πολλούς, είναι διαφορετική. Και παρά τα ψέματα του συστήματος όμως, πάντα η αλήθεια θα νικά.
Ποιους καλλιτέχνες ακούς, ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου τραγουδιστές; Ποιοι είναι αυτοί που θέλεις να είναι δίπλα σου σε αυτόν τον δρόμο που βαδίζεις; Ποιοι είναι αυτοί, με τους οποίους θα ήθελες να δουλέψεις, σε ένα τραγούδι ή σε μία συναυλία;
Υπάρχουν τόσα πολλά ονόματα, δεν θέλω να αναφέρω ένα όνομα μην τυχόν και αδικήσω άλλους. Θέλω να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου και να ευχαριστήσω όλους τους λάτρεις της τέχνης που έδωσαν φως στη συνείδηση μου.
Και τέλος, να σας γνωρίζουμε έξω από τη μουσική. Μπορείτε να μας πείτε τι άλλο συμπληρώνει τη ζωή σας, τον κόσμο σας, τι άλλο σας περιγράφει, πως κυλάει η ζωή σας μέσα σε αυτήν την περίπλοκη και κουραστική ζωή;
Η ζωή μου, γενικότερα περιστρέφεται γύρω από τη μουσική. Ζω στην Κωνσταντινούπολη. Όταν μου δοθεί η ευκαιρία, ταξιδεύω στις άγνωστες χώρες και πόλεις. Λατρεύω το άγνωστο ταξίδι. Λατρεύω τη φύση. Δεν διαβάζω πολλά βιβλία, αλλά συχνά παρακολουθώ διαφορετικές ταινίες. Εκτός από αυτά, ζω την προσωπική μου ζωή, όπως κάθε άνθρωπος, με τις κοινωνικές σχέσεις μου, τις σκέψεις μου, τα πρότζεκτ και τα σχέδιά μου..
Μετάφραση: AYS E TURSUN (MUFTUOGLU)
Επικοινωνία: romeyika@gmail.com