 |
| Η εκμάθηση της Ποντιακής Διαλέκτου "ρίζωσε" για τα καλά στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης |
Από το ακαδημαϊκό έτος 2018-2019 και έπειτα από σχετική ομόφωνη απόφαση της Συνέλευσης των καθηγητών του Τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Δ.Π.Θ. στις 28-6-2018, συμπεριελήφθη στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών και στο δεύτερο έτος ένα νέο μάθημα με τον τίτλο «Εκμάθηση της Ποντιακής Ι & ΙΙ», το οποίο διδάσκεται σε δύο διαδοχικά εξάμηνα (στο τρίτο και τέταρτο), ως μάθημα ελεύθερης επιλογής. Η εκμάθηση της Ποντιακής, για πρώτη φορά, προσφέρεται ως αυτοδύναμο πανεπιστημιακό μάθημα σε ενδιαφερόμενους φοιτητές με στόχο την εκμάθηση αυτής της ελληνικής ποικιλίας με το μεγάλο ιστορικό βάθος, συμβάλλοντας στην μελέτη, την καλλιέργεια και την διάδοσή της ώστε να μην χαθεί και σβήσει.
Στο μάθημα έχουν δικαίωμα εγγραφής οι φοιτητές όλων των ετών του Τμήματός μας, πλην του πρώτου, και διδάσκεται από τον Αναπληρωτή Καθηγητή και Αναπληρωτή Προέδρο του Τμήματος, κο. Ηλία Κ. Πετρόπουλο, σε συνδιδασκαλία με την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ισπανικής και Ιστορικής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου του Cambridge, κα. Ιωάννα Σιταρίδου (https://www.languagesciences.cam.ac.uk/directory/is269@cam.ac.uk).
Η διδασκαλία της ποντιακής υλοποιείται μέσω της παιδαγωγικής της διαγλωσσικότητας (translanguaging) και με στόχους τον κριτικό γραμματισμό και την κοινωνιογλωσσική ενημερότητα. Βασικός στόχος του μαθήματος είναι η απόκτηση γνώσης της δομής της ποντιακής (φωνητική και φωνολογία, κλιτική και παραγωγική μορφολογία, σύνταξη) και κατ’ επέκταση η εμπέδωση των διακριτών δομικών στοιχείων της Ποντιακής σε σχέση με την Κοινή Νέα Ελληνική.
Επιπλέον στόχοι του μαθήματος είναι:
(α) η ενίσχυση της κοινωνιογλωσσικής ενημερότητας για την ποντιακή και τη σχέση της με την πρότυπη νέα ελληνική όπως επίσης για την ποικιλότητα εντός του συστήματος της ποντιακής και γνώση των δομικών διαφορών μεταξύ διαφορετικών ποικιλιών της ποντιακής.
(β) η διεύρυνση της γνώσης τους για τα επικοινωνιακά πλαίσια όπου μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ποντιακή.
(γ) αναγνώριση των δομικών και λεξιλογικών διαφορών μεταξύ διάφορων υβριδικών μορφών της ποντιακής όπως αυτές μιλιούνται σε διαφορετικές κοινότητες και αποτίμηση της εναλλαγής και μείξης κωδίκων, της υβριδικότητας και τη διαγλωσσικότητας ως τρόπους παραγωγής κοινωνικοπολιτιστικά εντοπισμένων νοημάτων.
(δ) ευαισθητοποίηση για την πιθανότητα εξαφάνισης της ποντιακής λόγω της συρρίκνωσης του αριθμού των ομιλητών που την κατακτούν ως μητρική γλώσσα.
Για τους σκοπούς των μαθημάτων χρησιμοποιείται το πρότυπο που προτείνεται στο εγχειρίδιο του Πανελληνίου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών, όμως οι φοιτητές/ – τριες θα διδαχθούν, επίσης, φωνητική μεταγραφή της Ποντιακής δεδομένου ότι πολλοί ποντιόφωνοι τόσο στην Τουρκία όσο και στις ΗΠΑ και την Αυστραλία αλλά και σε πρώην χώρες της Σοβιετικής Ένωσης (όπου μέχρι σήμερα ομιλείται η Ποντιακή) δεν γνωρίζουν το ελληνικό αλφάβητο και χρησιμοποιούν αυτοσχέδια συστήματα γραφής. Με βάση τους παραπάνω στόχους και χάρη στις σύγχρονες μεθόδους που θα επιστρατευθούν για να βοηθήσουν στην καλύτερη δυνατή εκμάθηση της Ποντιακής από τους φοιτητές μας, ελπίζουμε ότι το Τμήμα μας συμβάλλει ενεργά στην διατήρηση, την μελέτη και την διάδοσή της στις νέες γενιές, διανοίγοντας ένα νέο και πολύ σημαντικό ερευνητικό πεδίο και γνωστικό αντικείμενο.
Μεγάλο ήταν το ενδιαφέρον που προκάλεσε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, πανελλαδικής εμβέλειας, η είδηση ότι η Ποντιακή Διάλεκτος έγινε αυτοδύναμο πανεπιστημιακό μάθημα στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Με αφορμή την έναρξη των μαθημάτων τα φώτα της δημοσιότητας στράφηκαν με πολύ μεγάλη ένταση στην Κομοτηνή και, ειδικότερα, στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών. Ανάμεσα στα μεγάλα κεντρικά ΜΜΕ που εστίασαν την προσοχή τους στην ανωτέρω εξέλιξη, είναι και ο τηλεοπτικός σταθμός ΑΝΤ1 ο οποίος πρόβαλε σχετικό ρεπορτάζ στο κεντρικό του δελτίο ειδήσεων, το βράδυ της Τετάρτης3-10-2018, καθώς και ο τηλεοπτικός σταθμός ALPHA, όπου ο διδάσκων καθηγητής φιλοξενήθηκε ζωντανά στην πρωινή εκπομπή «ALPHA ρεπορτάζ» των Σπύρου Λάμπρου και Ράνιας Τζίμα (4-10-2018).
Επίσης, με μεγάλο ενδιαφέρον έγιναν συνεντεύξεις και σε τοπικής εμβελείας τηλεοπτικούς σταθμούς, όπως Δέλτα Τηλεόραση και Thrakinet (Αλεξανδρούπολη) και TV100 (Θεσσαλονίκη), αλλά και σε πολλούς ραδιοφωνικούς σταθμούς της επικράτειας (όπως ΕΡΑ Κομοτηνής, Ράδιο Πατρίδα Θεσσαλονίκης, Δημοτική Τηλεόραση Ορεστιάδας, Ράδιο Maximum και πολλά άλλα κυρίως της βόρειας Ελλάδας). Μάλιστα, ορισμένες έγκριτες εφημερίδες πανελλήνιας κυκλοφορίας (όπως η «Καθημερινή της Κυριακής», 4-11-2018), αλλά και τοπικής εμβελείας (όπως ο «Παρατηρητής της Θράκης», «Χρόνος», «Εύξεινος Πόντος»), πραγματοποίησαν ειδικά αφιερώματα στο θέμα αυτό. Τέλος, σε πάρα πολλά και μεγάλης ακροαματικότητας sites και blogs του διαδικτύου έγιναν ειδικές αναφορές και αναρτήσεις για το θέμα αυτό, κοινωνώντας την είδηση σε ένα ευρύτατο αριθμό αναγνωστών, εντός και εκτός Ελλάδος (π.χ., HuffingtonPost, ΑΠΕ-ΜΠΕ, In.gr,
e-Pontos.gr).
Παράλληλα, ένας μεγάλος αριθμός Πρωτοβάθμιων και Δευτεροβάθμιων Ποντιακών Σωματείων (Π.Ο.Ε.) ανά την Ελλάδα και το εξωτερικό χαιρέτισαν με ενθουσιασμό την προσπάθεια του Τμήματος. Επίσημο χαιρετισμό και ενθουσιώδη μηνύματα δημοσίευσαν και άλλα λαογραφικά Σωματεία και κυρίως των εν Αθήναις Κρητών, οι οποίοι εξέφρασαν και τον διακαή πόθο τους να εισαχθούν μαθήματα διδασκαλίας και άλλων ελληνικών διαλέκτων στα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας μας.
Επίσης, πολύ μεγάλο ενδιαφέρον έχει προκαλέσει η είδηση αυτή και στην ομογένεια του εξωτερικού και ιδιαιτέρως στην Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες όπου έγιναν ειδικά αφιερώματα και συνεντεύξεις σε ομογενειακά ραδιόφωνα με πολλές αναρτήσεις σε σχετικές ιστοσελίδες (π.χ. Ράδιο Τραπεζούντα Boston). Ευχάριστη έκπληξη προκάλεσε δε το γεγονός ότι οι 2 έδρες ελληνικών σπουδών στα Πανεπιστήμια Harvard και McGill,αμέσως μετά την έναρξη των μαθημάτων, χαιρέτισανμε εκτενείς και συγχαρητήριες αναφορές για την είδηση αυτή στις ηλεκτρονικές τους σελίδες δίδοντας μεγάλη έμφαση κυρίως στην επιστημονική διάσταση και την ανάγκη διδασκαλίας της ποντιακής διαλέκτου.
Η λήξη του πρώτου εξαμήνου διδασκαλίας έγινε με μεγάλη επιτυχία, κάτι που φάνηκε από τα πρώτα μαθήματα άλλωστε, με έναν αρκετά μεγάλο αριθμό εγγεγραμμένων φοιτητών μας (21). Εκτός αυτού, το μάθημα παρακολούθησαν, έπειτα από την προβλεπόμενη άδεια, φοιτητές και από άλλα Τμήματα του Δ.Π.Θ. στην Κομοτηνή. Για τις ανάγκες των φοιτητών μας πολύ σημαντική ήταν η συμβολή της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, με την ευγενική χορηγία της οποίας κάθε φοιτητής του μαθήματος παρέλαβε δωρεάν από ένα αντίτυπο του Ιστορικού Λεξικού και ένα της Ιστορικής Γραμματικής του πρώην Προέδρου της Επιτροπής, Αρχιμανδρίτου Άνθιμου Παπαδόπουλου. Στα πρώτα μαθήματα συγκινητική ήταν και η παρουσία ορισμένων εκπροσώπων της δεύτερης γενιάς προσφύγων οι οποίοι με μεγάλη προθυμία και χαρά προσήλθαν στα μαθήματα, συμβάλλοντας έτσι σε έναν σπάνιου βιωματικού χαρακτήρα τρόπο διδασκαλίας της διαλέκτου.
Ελπίζουμε ότι τα μαθήματα θα συνεχισθούν με αμείωτο ενδιαφέρον και στο επόμενο (εαρινό) εξάμηνο με ακόμη καλύτερα αποτελέσματα.
Οι διδάσκοντες,
Ηλίας Κ. Πετρόπουλος, Ιωάννα Σιταρίδου
- 20 λεξικά της Ποντιακής διαλέκτου δώρησε η ΕΠΜ στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο
