Δευτέρα 18 Μαρτίου 2024

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια
Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Σαν σήμερα, Καθαρά Δευτέρα, η κυρά Σαρακοστή μας επισκέπτεται κάθε χρόνο. - Τι συμβολίζουν τα επτά της πόδια, γιατί δεν έχει στόμα - Η παραλλαγή του εθίμου στον Πόντο.

Χάρτινη, υφασμάτινη ή ζυμωτή η κυρά Σαρακοστή, μια γυναικεία φιγούρα με όλα τα χαρακτηριστικά της νηστείας έφτασε σήμερα, όπως κάθε Καθαρά Δευτέρα, πρώτη ημέρα της Σαρακοστής και θα μείνει μαζί μας μέχρι το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ και την Ανάσταση του Χριστού.

Η κατασκευή της κυρά Σαρακοστής είναι ένα έθιμο πολλών χρόνων το οποίο πλέον έχει ατονήσει κατά πολύ και δε συναντάται εύκολα, σε όποια από τις μορφές του. Κάποτε, κατείχε εξέχουσα θέση στα νοικοκυριά, αποτελούσε μία από τις λαϊκές τελετουργίες των ημερών της περιόδου μεταξύ των Αποκριών και του Πάσχα. Σήμερα πια δεν αποτελεί μέρος της τελετουργίας ούτε καν για αυτά τα νοικοκυριά που ακολουθούν την νηστεία των πενήντα ημερών. Και αυτό συμβαίνει γιατί πρόκειται για ένα έθιμο που συνδέεται περισσότερο με τη λαϊκή παράδοση και λιγότερο με τη θρησκευτική.

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Στο χτες και στο σήμερα

Παρά την αποδυνάμωση του εθίμου στο πέρασμα των χρόνων, η γυναικεία αυτή φιγούρα εμπνέει και στις μέρες μας. Σήμερα, συναντάμε την κυρά Σαρακοστή σε μορφή κούκλας για το στολισμό των ημερών αυτών αλλά και ως πρωταγωνίστρια σε παραστάσεις κουκλοθέατρου, όπως επίσης σε πολλούς τίτλους παιδικών βιβλίων και παραμυθιών.

Τα χαρακτηριστικά που την κάνουν μοναδική

Το έθιμο της κυράς Σαρακοστής είναι συνυφασμένο με την περίοδο της νηστείας της μεγάλης Σαρακοστής του Πάσχα, αρχής γενομένης από σήμερα. Η μορφή της γυναικείας αυτής φιγούρας είναι μοναδική και περίεργη καθώς τα χαρακτηριστικά της δεν είναι τα συνήθη, είναι ιδαίτερα. Συγκεκριμένα έχει λεπτό σώμα, επτά πόδια, δεν έχει στόμα, κρατά τα χέρια της πάντα σταυρωμένα και στο κεφάλι της φορά έναν σταυρό. Κανείς επίσης δε διακρίνει τα αυτιά της και πιθανότατα όχι γιατί τα καλύπτει ο κότσος των μαλλιών της ή το κεφαλομάντηλό της, αλλά γιατί απλά δεν έχει.

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Ο συμβολισμός

Τα επτά πόδια της συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της νηστείας μέχρι το Πάσχα. Το ανύπαρκτο στόμα της συμβολίζει τη νηστεία την οποία τηρεί με βάση την εκκλησιαστική παράδοση και επιταγή, εξ αυτού και το λεπτό σώμα. Τα χέρια της είναι σταυρωμένα γιατί προσεύχεται. Στο κεφάλι της έχει ένα σταυρό γιατί είναι γυναίκα της εκκλησίας και της προσευχής. Τα αυτιά της δεν υπάρχουν καθώς μένει μακριά από όσα λέγονται και ακούγονται και τα οποία πιθανά θα μπορούσαν να την αποσπάσουν από την περίοδο της νηστείας και της προσευχής, απαραίτητες για την κάθαρση της ψυχής, ενόψει της έλευσης των ημερών του Πάσχα.

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Με αλεύρι και νερό

Η πιο συνηθισμένη μορφή στην οποία συναντούσε κανείς την κυρά Σαρακοστή στο παρελθόν ήταν υπό τη μορφή ζυμαριού, κατασκευασμένη από αλεύρι και νερό. Την ζύμωναν, την έπλαθαν με τα χαρακτηριστικά γυναίκας και στο κάτω μέρος του σώματός της, κάτω από το μακρύ της φόρεμα, τοποθετούσαν επτά πόδια, όσες και οι εβδομάδες της νηστείας της μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο και μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο της έκοβαν ένα από τα πόδια της. Κατά συνέπεια το έθιμο είχε και την χρήση του ημερολογίου για το διάστημα των επτά εβδομάδων της νηστείας.

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Η χάρτινη εκδοχή

Την ίδια ακριβώς χρήση είχε και στη χάρτινη μορφή της. Η κατασκευή της γινόταν από ένα σκληρό χαρτί ή χαρτόνι, κομμένο και ζωγραφισμένο έτσι ώστε να την απεικονίζει. Και αυτό, όπως και το ζυμαρένιο, στο κάτω μέρος του έφερε επτά ποδαράκια, κάθε ένα από τα οποίο αφαιρούνταν στο τέλος κάθε μίας από τις επτά εβδομάδες των νηστειών.

Τόσο στη χάρτινη όσο και στην εκδοχή του εθίμου από ζυμάρι, το τελευταίο από τα ποδαράκια της Κυράς Σαρακοστής, κοβόταν το Μεγάλο Σάββατο. Σύμφωνα με το έθιμο το κομματάκι αυτό της τελευταίας εβδομάδας των νηστειών το έβαζαν μέσα σε ένα καρύδι ή μέσα σε ένα σύκο από αυτά που στη συνέχεια θα μοιράζονταν τα μέλη της οικογένειας. Όποιος έβρισκε στο σύκο του ή το καρύδι του το τελευταίο ποδαράκι της Σαρακοστής θα είχε την ευλογία.

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Ο «Κουκαράς» των Ποντίων

Το έθιμο της κυρά Σαρακοστής έχει τις ρίζες του στην νεότερη ελληνική παράδοση καθώς με μια άλλη μορφή αλλά τον ίδιο συμβολισμό συναντάται και στον πολιτισμό των Ελλήνων του Πόντου με την ονομασία «Κουκαράς».

Στην περίπτωση του ποντιακού ελληνισμού το έθιμο δεν αφορά μια γυναικεία φιγούρα αλλά μία πατάτα ή ένα κρεμμύδι το οποίο κρεμούσαν από το ταβάνι του σπιτιού τα ξημερώματα Καθαράς Δευτέρας. Νωρίτερα του είχαν καρφώσει σε ημικύκλιο 7 φτερά από κότα ή κόκκορα. Ακόμα σχημάτιζαν μάτια και στόμα ώστε να μοιάζει τρομακτικό και να φοβερίζουν τα μικρά παιδιά ώστε να μην παρεκκλίνουν και να μείνουν πιστά στις διατροφικές επιταγές σε όλη τη διάρκειας της περιόδου της νηστείας. Για την ενίσχυση της απειλής συχνά οι μεγαλύτεροι κουνούσαν τον κουκουρά ώστε να δείχνει περισσότερο απειλητικός.

Κάθε εβδομάδα νηστείας που περνούσε, αφαιρούσαν από ένα φτερό. Το τελευταίο  το Μεγάλο Σάββατο. Για το έθιμο υπήρχε το εξής δίστιχο στην ποντιακή: «Ρίζα μ’, ωρία παίρετεν τυρίν για βούτερον και τρώτεν, αμάν θα χολιάσκεται και θα σείεται ο κουκαράς!».

Η κυρά Σαρακοστή και ο «Κουκαράς» των Ποντίων – Γιατί έχει επτά πόδια

Το ποιηματάκι της Κυρά Σαρακοστής

«Την Κυρά Σαρακοστή, που είναι έθιμο παλιό,
οι γιαγιάδες μας την ‘φτιάχναν με αλεύρι και νερό.

Για στολίδι της φορούσαν στο κεφάλι της σταυρό,
μα το στόμα της ξεχνούσαν, γιατί νήστευε καιρό.

Και τις μέρες τις μετρούσαν με τα πόδια της τα επτά
‘κόβαν ένα τη βδομάδα, μέχρι να ‘ρθει η Πασχαλιά».

Πηγή: Το Βήμα

Σείστηκε το Κρητικό Σπίτι από τους χορούς των Ποντίων (βίντεο)

Το χορευτικό του Συλλόγου Ποντίων "Κομνηνοί " σε μια αναμνηστική φωτογραφία με τον πρόεδρο Στέφανο Αμανατίδη και το Συμβούλιο
Το χορευτικό του Συλλόγου Ποντίων "Κομνηνοί " σε μια αναμνηστική φωτογραφία με τον πρόεδρο Στέφανο Αμανατίδη και το Συμβούλιο

του Δημήτρη Τσάκα

Σείστηκε, με όλη την σημασία των λέξεως το Κρητικό Σπίτι της Αστόριας από τους λεβέντικους χορούς των τριών γενεών του Συλλόγου Ποντίων «Κομνηνοί» Νέας Υόρκης, καθώς επίσης και των φίλων τους που προσήλθαν στην 59η ετήσια χοροεσπερίδα, που έλαβε χώρα το βράδυ του Σαββάτου, 9 Μαρτίου 2024.

Αν και στην Αστόρια και στα περίχωρα έβρεχε ακατάπαυτα και ήταν αδύνατο ακόμη να κρατήσεις και ομπρέλα, εν τούτοις οι Πόντιοι με τους φίλους τους δεν πτοήθηκαν και στο Κρητικό Σπίτι δεν έπεφτε καρφίτσα.

Όρθιοι από αριστερά διακρίνονται οι Χαρίκλεια Αμανατίδου, Κερασία Παπαδοπούλου, Ελένη Τσαρσιταλίδου, Παναγιώτα Χατζή, Καλλιόπη Χατζή, Λουίζα Μολοχίδη, Μιχάλης Καρυπίδης και Γιώργος Λ. Πετρίδης, ενώ καθήμενοι οι Δημήτρης Μολοχίδης, Κασσιανή Λουκίσσα, Στέφανος Αμανατίδης (πρόεδρος) και Νίκος Πουλικίδης
Όρθιοι από αριστερά διακρίνονται οι Χαρίκλεια Αμανατίδου, Κερασία Παπαδοπούλου, Ελένη Τσαρσιταλίδου, Παναγιώτα Χατζή, Καλλιόπη Χατζή, Λουίζα Μολοχίδη, Μιχάλης Καρυπίδης και Γιώργος Λ. Πετρίδης, ενώ καθήμενοι οι Δημήτρης Μολοχίδης, Κασσιανή Λουκίσσα, Στέφανος Αμανατίδης (πρόεδρος) και Νίκος Πουλικίδης

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο πρωτοσύγκελος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής, π. Νεκτάριος Παπαζαφειρόπουλος, ο πρόεδρος του Ιερού Ιδρύματος Παναγία Σουμελά Ποντίων Αμερικής και Καναδά, Δρ. Χαράλαμπος Βασιλειάδης, ο πρόεδρος της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Αμερικής και Καναδά, Κώστας Τσιλφίδης και άλλοι εκπρόσωποι της ομογένειας.

Η οργανωτική επιτροπή είχε λάβει όλα τα απαιτούμενα μέτρα και κατάφερε να προσφέρει σε όλους την ευκαιρία να περάσουν αξέχαστες στιγμές.

Από αριστερά διακρίνονται οι Στέφανος Αμανατίδης, πρόεδρος, Σούλα Κελεσίδου, Δημήτρης Χατζής και Γιώργος Λουκίσσας
Από αριστερά διακρίνονται οι Στέφανος Αμανατίδης, πρόεδρος, Σούλα Κελεσίδου, Δημήτρης Χατζής και Γιώργος Λουκίσσας

Τα χορευτικά εξέπληξαν τους πάντες με τις παραδοσιακές στολές και με την λεβεντιά με την οποία ερμήνευσαν τις παραδόσεις. Τα μέλη και τα στελέχη του Συλλόγου έραναν με δολάρια τους χορευτές, αφ’ ενός μεν για να τους συγχαρούν, αφ’ ετέρου δε, για να στηρίξουν οικονομικά και να διαιωνίσουν τον έργο του.

Τον συντονισμό της εκδήλωσης ανέλαβε η υπεύθυνη Χαρίκλεια Αμανατίδου, η οποία με τα άψογα ελληνικά της και με την ευφράδεια του λόγου της ήρθε να υπενθυμίσει σε όλους ότι η νέα γενιά είναι έτοιμη να παραλάβει τα ηνία του Συλλόγου.

Στιγμιότυπο από το ξεφάντωμα των Ποντίων στο Κρητικό Σπίτι στην Αστόρια
Στιγμιότυπο από το ξεφάντωμα των Ποντίων στο Κρητικό Σπίτι στην Αστόρια

Ο πρόεδρος του Συλλόγου Στέφανος Αμανατίδης καλωσόρισε τους παρισταμένους και τους ευχαρίστησε για την ανταπόκρισή τους και την συμβολή τους στην οικονομική της επιτυχία.

Στην συνέχεια απένειμε τις τιμητικές διακρίσεις σε τρία διακεκριμένα μέλη και εξέφρασε την ευγνωμοσύνη για τις υπηρεσίες που προσφέρουν στον Σύλλογο και κατ΄ επέκταση στην ομογένεια.


Πρόκειται για τους Γιώργο Λουκίσσα, Δημήτρη Χατζή και Γιώργο Κελεσίδη. Το βραβείο του κ. Κελεσίδη παρέλαβε η σύζυγός του Σούλα Κελεσίδη.  

Αμέσως μετά ακολούθησε το ποντιακό ξεφάντωμα με τους Βασίλη Τοπαλίδη και Γιάννη Μαργαριτιάδη που είχαν έρθει από την Ελλάδα και τους ομογενείς Χρήστο Τικταπανίδη, Δημήτρη Στεφανίδη, Πέτρο Δενεσίδη και Σοκράτη Τενεγρίδη.

Κυριακή 17 Μαρτίου 2024

Τίμησαν τον Παναγιώτη Μουρατίδη τα μέλη της Ευξείνου Λέσχης Βέροιας

Τίμησαν τον Παναγιώτη Μουρατίδη τα μέλη της Ευξείνου Λέσχης Βέροιας
Τίμησαν τον Παναγιώτη Μουρατίδη τα μέλη της Ευξείνου Λέσχης Βέροιας

Το Σάββατο 3 Φεβρουαρίου 2024 πραγματοποιήθηκε αφιέρωμα παρακάθ στη μνήμη του Παναγιώτη (Πανούλη) Μουρατίδη, στο Πνευματικό και Πολιτιστικό Κέντρο της λέσχης, στο Πανόραμα Βεροίας.

Ο αείμνηστος "Πανούλης της λέσχης" αφιέρωσε τη ζωή του στην παράδοση και τον πολιτισμό του Πόντου με την πολυετή, πολύπλευρη και εξαιρετική προσφορά του στα ποντιακά δρώμενα και αυτός είναι ο λόγος που τον έχουμε στην καρδιά μας.

Ο άνθρωπος που τον ταύτιζε το πανελλήνιο με το πρότυπο του Πόντιου αντάρτη αλλά και του αναγνωρίσιμου χορευτή της Ευξείνου Λέσχη Βέροιας ήταν νοερά μαζί μας και μας συντρόφευε με ωραίες αναμνήσεις καθώς οι μουσικοί Χρήστος Καλιοντζίδης στη λύρα με τη αφιλοκερδή παρουσία του, Νίκος Σιδηρόπουλος στο λαούτο, Αλέξανδρος Μιμίδης στα πνευστά και ο Χρήστος Ασλανίδης στο νταούλι ταξίδεψαν του παρευρισκόμενους στην Ανατολική "Ελλάδα".

Σε αυτή τη μοναδική βραδιά ο Σταύρος Σαββίδης τίμησε τον αείμνηστο Πάντσο τραγουδώντας παραδοσιακούς σκοπούς του Πόντου ενώ τον συνόδευσαν ο Κωνσταντίνος Καπουρτίδης στη λύρα, ο Νίκος Σιδηρόπουλος στο λαούτο και ο Άκης Στολτίδης στο νταούλι.

Το Δ.Σ. της Λέσχης ευχαριστεί όλα τα μέσα ενημέρωσης για την προβολή της εκδήλωσης, τους χορηγούς της εκδήλωσης και ιδιαίτερα τον Πρόδρομο Καλδερίμογλου αλλά και όλους τους συντελεστές που συνέβαλαν στην προετοιμασία και την πραγματοποίηση της αλλά κυρίως να ευχαριστήσει όλους τους φίλους και τα μέλη της Λέσχης που τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση, χόρεψαν και διασκέδασαν, διατηρώντας το κέφι αμείωτο μέχρι αργά τα μεσάνυκτα.

Ημέρα αγάπης και αλληλεγγύης πραγματοποιεί ο Ποντιακός Σύλλογος Κατερίνης «Παναγία Σουμελά»

Ημέρα αγάπης και αλληλεγγύης πραγματοποιεί ο Ποντιακός Σύλλογος Κατερίνης «Παναγία Σουμελά»
Ημέρα αγάπης και αλληλεγγύης πραγματοποιεί ο Ποντιακός Σύλλογος Κατερίνης «Παναγία Σουμελά»

Μία ημέρα αγάπης και αλληλεγγύης, αφιερωμένη στο Κέντρο Συμβουλευτικής Υποστήριξης Γυναικών του Δήμου Κατερίνης θα πραγματοποιήσει την Καθαρά Δευτέρα, 18 Μαρτίου 2024, στις 1:30 μ.μ., στην πλατεία Μυλαυλάκου, ο Ποντιακός Σύλλογος Κατερίνης «Παναγία Σουμελά».

Συμμετέχουν αφιλοκερδώς οι καλλιτέχνες: Γιάννης Μιχαηλίδης, Γιάννης Τσανασίδης, Βασίλης Μαυρομουστακίδης, Παναγιώτης Στεφανίδης, Μπάμπης Καπίδης, Γιώργος Φωτιάδης, Δημήτρης Μάρας, Κυριάκος Χρυσικός.

Θα προσφερθούν νηστίσιμα εδέσματα και κρασί.

Με αισιοδοξία και προσδοκία για τη νέα χρονιά έκοψε τη Βασιλόπιτα της για τη νέα χρονιά η Ένωση Ποντίων Πιερίας

Με αισιοδοξία και προσδοκία για τη νέα χρονιά έκοψε τη Βασιλόπιτα της για τη νέα χρονιά η Ένωση Ποντίων Πιερίας
Με αισιοδοξία και προσδοκία για τη νέα χρονιά έκοψε τη Βασιλόπιτα της για τη νέα χρονιά η Ένωση Ποντίων Πιερίας

Γεμάτη με αισιοδοξία και προσδοκία για την νέα χρονιά, πραγματοποιήθηκε, στην κατάμεστη αίθουσα του εντευκτηρίου της Ένωσης Ποντίων Πιερίας στις 4 Φεβρουαρίου 2024, η καθιερωμένη κοπή της βασιλόπιτας, με την παρουσία μελών και φίλων του συλλόγου. Την εκδήλωση ευλόγησε ο εκπρόσωπος του Μητροπολίτη Πάτερ Ευάγγελος Πολατσίδης.

Την εκδήλωση άνοιξαν με παραδοσιακά ποντιακά τραγούδια και μελωδίες από το τμήμα χορωδίας της Ένωσης Ποντίων Πιερίας.

Ο Πρόεδρος του συλλόγου κ. Κώστας Παπουτσίδης αφού καλωσόρισε εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου τους παρευρισκόμενους, έκανε αναφορά στις πολυάριθμες δράσεις που πραγματοποιούνται αλλά και το ποικιλόμορφο πολιτιστικό και κοινωνικό έργο που επιτελεί η Ένωση Ποντίων Πιερίας στην κοινωνία της Κατερίνης και του Νομού. Τόνισε τη μεγάλη προσπάθεια που γίνεται για την ανασύσταση του Λαογραφικού Μουσείου του συλλόγου, το οποίο αποτελεί κόσμημα του νομού και πρέπει να ξαναγίνει σημείο αναφοράς στην πόλη της Κατερίνης αλλά και σε ολόκληρο τον Νομό Πιερίας, και αναφέρθηκε στις προγραμματισμένες εκδηλώσεις για την νέα χρονιά.

Με αισιοδοξία και προσδοκία για τη νέα χρονιά έκοψε τη Βασιλόπιτα της για τη νέα χρονιά η Ένωση Ποντίων Πιερίας

Τέλος ευχήθηκε σε όλους το 2024 να είναι μια χρονιά, δημιουργική, γεμάτη υγεία και οικογενειακή ευτυχία, ευχαρίστησε τα μέλη και τους φίλους για την στήριξη που παρέχουν στις εκδηλώσεις του συλλόγου, όλους τους δασκάλους και τα μέλη που απαρτίζουν τα πολύτιμα τμήματα της Ένωσης Ποντίων Πιερίας.

Χαιρετισμό απηύθυναν η Αντιπεριφερειάρχης Πιερίας κα. Σοφία Μαυρίδου καθώς και η εκπρόσωπος του Δημάρχου η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού και Τουρισμού κα. Ελίνα Διαμαντοπούλου όπου συνεχάρησαν τον σύλλογο για τις δράσεις και δήλωσαν την αμέριστη στήριξη τους στο πολύτιμο έργο που επιτελείται στο σύλλογο.

Στη συνέχεια ο Β’ Αντιπρόεδρος του συλλόγου ο κ. Μίμης Συμεωνίδης έκανε αναφορά στα έθιμα του Πόντου, κατά τη διάρκεια των εορτών του δωδεκαημέρου «Καλαντόφωτα» και με τη συμμετοχή των παιδιών έγινε το παραδοσιακό «Καλαντίασμα».

Με αισιοδοξία και προσδοκία για τη νέα χρονιά έκοψε τη Βασιλόπιτα της για τη νέα χρονιά η Ένωση Ποντίων Πιερίας

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν μεταξύ άλλων η Αντιπεριφερειάρχης Πιερίας κα. Σοφία Μαυρίδου, η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού και Τουρισμού και αναπληρώτρια Δημάρχου κα. Ελίνα Διαμαντοπούλου, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Κατερίνης κ. Χαράλαμπος Μπρουσκέλης, ο Τομεάρχης Επιστημονικών Φορέων Κεντρικής Μακεδονίας και περιφερειακός σύμβουλος Πιερίας κ. Θανάσης Λιακόπουλος, οι Αντιδήμαρχοι Δήμου Κατερίνης κ. Ανέστης Μυστρίδης και ο κ. Μιχάλης Γεωργιάδης, η περιφερειακή σύμβουλος Πιερίας κα. Άννα Τζήκα, ο

Δημοτικός σύμβουλος κ. Γιώργος Κυριακίδης εκπρόσωπος του βουλευτή κ. Φώντα Μπαραλιάκου η συζύγος του κα. Μελίνα Κορομήλη, εκπρόσωπος του βουλευτή κ. Σπύρου Κουλκουδίνα η κα. Τζένη Ηλιοπούλου, Πρόεδροι πολιτιστικών συλλόγων και φορέων.