 |
| Μ. Ευσταθιάδου: Ταυτίζεται η Ποντιακή διάλεκτος με το συναισθηματικό κόσμο των Ποντίων |
Λίγο μόλις τελείωσαν τη λειτουργία τους τα τμήματα εκμάθησης της Ποντιακής Διαλέκτου σε Καλλιθέα, Νέα Σμύρνη και Ζωγράφου συναντήσαμε και μιλήσαμε με την εκπαιδεύτρια και δασκάλα των τμημάτων, Μυροφόρα Ευσταθιάδου.
Υπ. διδάκτορας Λαογραφίας, λίγο πριν ολοκληρώσει την διατριβή της όπως μας είπε, κόρη του αείμνηστου Λαογράφου Στάθη Ευσταθιάδη και υπεύθυνη για τα τμήματα διδασκαλίας σε τρεις Δήμους.
Η συζήτηση μας αφορούσε τα μαθήματα, το μέλλον της Ποντιακής Διαλέκτου καθώς και το ρόλο του Οργανωμένου Ποντιακού χώρου στη διάσωση και διάδοση της διαλέκτου.
Ήσασταν φέτος εκπαιδεύτρια ποντιακής διαλέκτου σε τρεις Δήμους. Τι περιλαμβάνει ένα μάθημα ποντιακής διαλέκτου;
Εκτός από το βασικό εγχειρίδιο, χρησιμοποιήσαμε κατά τη διάρκεια των μαθημάτων και αποσπάσματα κειμένων από το «Αρχείον Πόντου» και την «Ποντιακή Εστία», καθώς και άλλα κείμενα που είναι γραμμένα από ανθρώπους α΄ και β΄ προσφυγικής γενιάς, που αποπνέουν αέρα και οσμή πατρίδας. Επίσης, ο έντεχνος λαϊκός λόγος (παραμύθια, παροιμίες, αινίγματα, γνωμικά κ.ά.) προσφέρεται για διδασκαλία, καθώς είναι μνημεία λόγου δουλεμένα, που έχουν διαπαιδαγωγήσει πολλές γενεές και έχουν αντέξει στο χρόνο. Δε σας κρύβω βέβαια ότι αναγκάστηκα να δημιουργήσω και εξ αρχής εκπαιδευτικό υλικό, που να είναι ελκυστικό στους μαθητές, όπως σταυρόλεξα, ασκήσεις πολλαπλών επιλογών κ.α. Είναι αυτονόητο πως ένα μάθημα ποντιακής διαλέκτου περιλαμβάνει και ποντιακά τραγούδια, καθώς τα ακούσματα είναι οικεία στον εκπαιδευόμενο. Προσπάθησα βέβαια οι επιλογές μου να σέβονται την παράδοση που δημιούργησε ο Ποντιακός Ελληνισμός και να μην είναι απαραιτήτως «εύπεπτα» ακούσματα.
- Ποιο ήταν το κοινό που παρακολουθούσε τα μαθήματα;
Τα μαθήματα παρακολούθησαν τόσο Πόντιοι, όσο και μη, άτομα όλων των ηλικιών, με διαφορετικό μορφωτικό επίπεδο. Ένα ήταν το βασικό στοιχείο τους ένωνε όλους, η αγάπη για τον Ελληνισμό, γενικότερα. Ας μην ξεχνάμε ότι και η ποντιακή διάλεκτος, είναι ελληνική και οτιδήποτε ελληνικό «ζει» και ως ιδέα.
- Εκτός από τη καθιερωμένη εκπαιδευτική διαδικασία, με τα τμήματα στα οποία ήσασταν υπεύθυνη, πραγματοποιήσατε και κάποιες άλλες εκπαιδευτικές επισκέψεις ή προσκαλέσατε κάποιους στα μαθήματα;
Το ανέφερα και πολλές φορές στα μαθήματα, δεν θεωρώ ότι είναι ολοκληρωμένο ένα μάθημα ποντιακής διαλέκτου αν οι μαθητές παρακολουθήσουν ένα μόνο δάσκαλο. Για το λόγο αυτό, προσκάλεσα στα μαθήματα ηθοποιούς του ποντιακού θεάτρου, το Λάζο Τερζά που μίλησε για την εκφορά του λόγου, τη Γιούλη Γεωργιάδου που παρουσίασε τρία μονόπρακτά της και τον Κώστα Αλεξανδρίδη που απήγγειλε ακριτικά τραγούδια και αφηγήθηκε κάποιες ανέκδοτες ιστορίες. Όταν πλησίαζε η 19η Μαΐου, διοργανώσαμε, στα πλαίσια των μαθημάτων, σχετική ομιλία με τον δρ. Ιστορίας Θεοδόσιο Κυριακίδη. Επισκεφθήκαμε και το Ποντιακό Μουσείο της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, όπου μας υποδέχθηκαν ο Πρόεδρος κ. Γαλανίδης και η Γραμματέας κα Χαριτίδου.
- Τα βιώματα δίπλα στον αείμνηστο Στάθη Ευσταθιάδη και οι επαφές με την ιστορική πατρίδα ήταν αυτά που σας έκαναν να μάθετε από μικρή την ποντιακή διάλεκτο έτσι ώστε να μπορείτε να την διδάσκετε σήμερα;
Ο πατέρας μου, «έπλασε» την ποντιακή μου οντότητα, δεν άφησε τίποτα στην τύχη και το ίδιο προσπαθώ να κάνω κι εγώ με τα παιδιά μου. Αυτό όμως που μου δίδαξε, πάνω απ΄ όλα είναι να έχουμε «ποντιακά χαρακτηριστικά». Πόντιος είναι αυτός που έχει ήθος, σεβασμό στους μεγαλύτερους, ευθύτητα, αγάπη για την πατρίδα και όχι αυτός που ο Θεός του έδωσε τις κατάλληλες φωνητικές χορδές για να τραγουδάει στα ποντιακά, ή κάποιος που ψηφίστηκε για να διοικεί Ποντίους…
Δίπλα στον πατέρα μου άκουσα γέροντες και γερόντισσες να μιλούν «ρωμαίικα» στον Πόντο, ως κύριο μέσο συνεννόησης. Άκουσα σημερινούς κατοίκους της Τραπεζούντας να συνεχίζουν να «επικαιροποιούν» την ποντιακή διάλεκτο, καθιστώντας την σύγχρονη και χρηστική. Για παράδειγμα, κάποιος ήθελε να στείλει fax και χρησιμοποίησε το ρήμα «φαξλαεύω»!
Δίπλα στον πατέρα μου, έμαθα όμως και να διαβάζω ποντιακά συγγράμματα, κάτι που με βοήθησε πολύ στα μαθήματα. Άλλωστε, ο εκπαιδευτής επιβάλλεται να είναι διαβασμένος και…. διδάσκοντας μαθαίνει. Κι εγώ έμαθα πολλά τη φετινή χρονιά.
- Ανεξάρτητα από την πρωτοβουλία του Πανελλήνιου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών και τη διεύρυνση από το Υπουργείο Παιδείας, για την εκμάθηση της Ποντιακής διαλέκτου μέσω των ΚΔΒΜ, ποιος είναι ο ρόλος και η βοήθεια των Ποντιακών Συλλόγων στη διάσωση και διάδοση της διαλέκτου;
Το έχω πει και στο παρελθόν, οι σύλλογοι για εμάς τους Πόντιους θα έπρεπε να είναι μια μικρογραφία της πατρίδας μας. Να μας δίνουν τη γνώση που δε βρίσκουμε αλλού, να καλύπτουν το συναίσθημα της νοσταλγίας, να μας μεταφέρουν «ευωδία» πατρίδας. Ευτυχώς στους τρεις Δήμους που δίδαξα φέτος υπήρχαν ποντιακοί σύλλογοι-πατρίδες και βοήθησαν πολύ στη διεξαγωγή των μαθημάτων, η Ένωση Ποντίων Νέας Σμύρνης - Δάφνης - Αγίου Δημητρίου "Η Μαύρη Θάλασσα", η Ένωση Ποντίων Ζωγράφου και το Ελληνικό Σωματείο Διάσωσης & Διάδοσης της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς «Οι Μωμόγεροι» στην Καλλιθέα.
- Έχει μέλλον η ποντιακή διάλεκτος; Γιατί πλέον όλοι οι, από δεύτερης γενιάς και μετά, Πόντιοι, έχουν αφομοιωθεί στην Νεοελληνική πραγματικότητα.
Εγώ προσωπικά ταυτίζω την ποντιακή διάλεκτο με τα συναισθήματα του κάθε Ποντίου. Όσο ο Πόντιος θα νιώθει αγάπη, πόνο, έρωτα, νοσταλγία, δε μπορεί παρά να εκφραστεί στην ποντιακή διάλεκτο, κι ας χρησιμοποιεί μόνο κάποιες λέξεις. Αυτές οι λέξεις, εκφράζουν πολλές φορές έναν ολόκληρο συναισθηματικό κόσμο. Την αγάπη προς το παιδί σου, δε μπορεί παρά να μην την εκφράσεις στα ποντιακά «΄ποδεδίζω σε», «ρίζα μ΄», «λελεύω σε». Όταν νιώθεις νοσταλγία, δε μπορεί παρά να μη σκεφτείς τη λέξη «αρωθυμία». Όταν ερωτεύεσαι, όταν πονάς, σε εκφράζει απόλυτα η αρμονία που υπάρχει στα ποντιακά δίστιχα. Μια αρμονία που ταυτίζει τόσο τον έρωτα, όσο και τον πόνο με το μέγεθος της φύσης. Μια φθίνουσα πορεία της ποντιακής διαλέκτου, κατά τη γνώμη μου, δεν έχει να κάνει με την απώλεια της α΄ και β΄γενιάς μόνο, αλλά κυρίως με την απώλεια της ποιητικότητας της έκφρασης στους ρυθμούς που ζούμε. Και η νεοελληνική γλώσσα έχει συρρικνωθεί.
Ας μην ξεχνάμε βέβαια και την παράμετρο ότι με τα ταξίδια στον Πόντο τα τελευταία χρόνια, η ποντιακή διάλεκτος απέκτησε ξανά χρηστική αξία, καθώς εκεί αναγκάζεσαι να μιλήσεις ποντιακά με τους κατοίκους της περιοχής. Ακόμη και το διαδίκτυο βοηθά σε αυτήν την περίπτωση, καθώς οι σημερινοί κάτοικοι της Τραπεζούντας με εμάς στην Ελλάδα, συνεννοούνται με λατινικούς χαρακτήρες στα ποντιακά, ένα μοναδικό λαογραφικό φαινόμενο.
Και βέβαια, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρω τα δεκάδες ποντιακά χωριά της Μακεδονίας και της Θράκης, όπου περπατάς και ακούς να συνεννοούνται μόνο στην ποντιακή διάλεκτο, να βρίζουν στα ποντιακά στα καφενεία, να γλεντούν τραγουδώντας ποντιακά. Ας μην εγκλωβιζόμαστε στη «γυάλα» της αστικής κοινωνίας… Χαρακτηριστική είναι μία μαρτυρία ενός μαθητή μου κατάγεται από ένα χωριό της Μακεδονίας και γνωρίζει καλά την ποντιακή διάλεκτο. Μας έλεγε, κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, ότι όταν πηγαίνει στο χωριό του μιλάει μόνο ποντιακά, καθώς το άκουσμα της νεοελληνικής γλώσσας φαίνεται «αστείο», μεταξύ των συγχωριανών...
- Θα υπάρξει συνέχεια στα μαθήματα από τη νέα χρονιά;
Απ΄όσο έχω πληροφορηθεί, με ενέργειες του Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών ζητήθηκε να επαναληφθεί και τη νέα χρονιά το πρόγραμμα, με 75 ώρες διδασκαλίας αυτή τη φορά, αλλά τίποτα δεν είναι σίγουρο. Καλό θα ήταν και κάποιοι σύλλογοι να αναλάβουν την πρωτοβουλία γιατί δεν πρέπει να αφήσουμε την ιστορία μας, την παράδοσή μας, τη γλώσσα μας στην τύχη των ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
