 |
| Η εκπαίδευση στον Πόντο από το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας έως το Κολλέγιο Ανατόλια |
Η ελληνική εκπαίδευση στον Πόντο
Η αλματώδης ανάπτυξη της ελληνικής παιδείας έγινε το 1856, όταν εκδόθηκε το διάταγμα Χάτι Χουμαγιούν, που, ανάμεσα σε άλλα, επέτρεπε την ελεύθερη και αυτόνομη διοίκηση των σχολείων. Σε λίγα χρόνια ο Πόντος γέμισε, κυριολεκτικά, με ελληνικά σχολεία όλων των βαθμίδων. Στα αστικά κέντρα λειτουργούσαν νηπιαγωγεία, δημοτικά, αστικές σχολές, ημιγυμνάσια, γυμνάσια και πολλές περιοχές κατώτερης και μέσης βαθμίδας παρθεναγωγεία. Η αγάπη και ο σεβασμός που έδειχναν οι Πόντιοι στα γράμματα και η προτεραιότητα που έδιναν στις σπουδές των παιδιών τους φαίνεται από το γεγονός, ότι κάθε ελληνική κοινότητα που αριθμούσε πάνω από δέκα οικογένειες, διατηρούσε ελληνικό σχολείο. Το 1914 στον Πόντο λειτουργούσαν 1047 δημοτικά και σχολαρχεία, 7 ημιγυμνάσια και τρία γυμνάσια και δίδασκαν συνολικά 1247 εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων. Σε σύνολο περίπου 700.000 Ελληνοποντίων φοιτούσαν 75.000 μαθητές, αναλογία εντυπωσιακή για τα δεδομένα της εποχής. Τα έξοδα λειτουργία των σχολείων καλύπτονταν από τα μέλη των αντίστοιχων ελληνικών κοινοτήτων.
Το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας
Ιδρύθηκε το 1682 από τον Τραπεζούντιο λόγιο Σεβαστό Κυμινήτη, σχολάρχη της Πατριαρχικής Σχολής της Πόλης και μετέπειτα σχολάρχη της Αυθεντικής Ακαδημίας Βουκουρεστίου. Η ιστορία του είναι συνυφασμένη με την ανάπτυξη των ελληνικών γραμμάτων στον Πόντο. Από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του έγινε ο πνευματικός φάρος του ποντιακού Ελληνισμού, τροφοδότης γενεών δασκάλων, που στελέχωναν τα ελληνικά σχολεία του Πόντου, της Νότιας Ρωσίας και της Ρουμανίας, με ακτινοβολία σε όλο τον βαλκανικό χώρο και ιδιαίτερα στο Βουκουρέστι και την Βλαχία. Από τα θρανία του αναδείχτηκαν σημαντικές πνευματικές φυσιογνωμίες, σπουδαίοι εκκλησιαστικοί άνδρες, καθηγητές και σχολάρχες, ιστορικοί, μελετητές, συγγραφείς και διαπρεπείς έμποροι.
Το Κολλέγιο Ανατόλια
Το Αμερικανικό Κολλέγιο Ανατόλια είναι ένας μη κερδοσκοπικός εκπαιδευτικός οργανισμός και από τα γνωστότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ελλάδας, με μακρά παράδοση και προσφορά σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Ιδρύθηκε το 1886 στη Μερζιφούντα του Πόντου από Αμερικανούς ιεραποστόλους και λειτούργησε κυρίως με Έλληνες και Αρμένιους μαθητές. Το όνομά του, Ανατόλια, το πήρε από την περιοχή της Τουρκίας όπου εγκαταστάθηκε. Η ονομασία όμως είναι χαρακτηριστική και του πνεύματος αισιοδοξίας των ιδρυτών του και της πίστης τους ότι, και στους πιο δύσκολους καιρούς, μπορεί κανείς να ελπίζει σε μια νέα ανατολή, σε μια νέα αρχή. Το Κολλέγιο Ανατόλια γρήγορα εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο δυναμικά ιδρύματα της ευρύτερης περιοχής προσφέροντας πρωτόγνωρες ευκαιρίες εκπαίδευσης και σημαντικές δυνατότητες βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου του τοπικού πληθυσμού. Είναι χαρακτηριστικό πως το 1910 το Κολλέγιο περιελάμβανε επίσης Νηπιαγωγείο, Σχολή Κωφών, Γυμνάσια για αγόρια και κορίτσια, Θεολογικό Ιεροδιδασκαλείο, νοσοκομείο και μετά το 1915 ορφανοτροφείο για 2.000 ορφανά. Οι διώξεις των χριστιανικών πληθυσμών από την περιοχή κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο οδήγησε το 1924 στη μετεγκατάσταση του ιδρύματος στη Θεσσαλονίκη, όπου είχε ήδη μετοικίσει ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων και ορφανών από την Μερζιφούντα. Το Κολλέγιο Ανατόλια στεγάστηκε αρχικά στην περιοχή Αλλατίνη, και το 1934 μεταφέρθηκε στις σημερινές του εγκαταστάσεις στην Πυλαία Θεσσαλονίκης. Έκτοτε λειτουργεί αδιάκοπα με εξαίρεση τα χρόνια της Κατοχής, κατά τη διάρκεια της οποίας οι κτιριακές εγκαταστάσεις του Ανατόλια είχαν επιταχθεί από τα ναζιστικά στρατεύματα Κατοχής.