Οι φίλοι τον αποκαλούν "Πόντιο Γκαγκάριν". Στο πρώτο ταξίδι του στο διάστημα είχε μαζί του την ελληνική σημαία. Στο δεύτερο, που ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2007, ήταν αρχηγός της αποστολής κι έμεινε στο διεθνή διαστημικό σταθμό για 197 ολόκληρες ημέρες.
Ο Θόδωρος Γιουρτσίχιν Γραμματικόπουλος, ο πρώτος ελληνικής καταγωγής κοσμοναύτης, πρόσφατα τιμήθηκε από τον πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας με την ανώτατη πολιτειακή διάκριση. "Είναι τιμή, που αντανακλά σ’ όλους τους πόντιους", λέει ο ίδιος.
Μεγάλωσε στο Βατούμ της Γεωργίας από ποντιακής καταγωγής γονείς. Πριν από έξι χρόνια πραγματοποίησε το παιδικό του όνειρο να ταξιδέψει στο διάστημα, γεμίζοντας με περηφάνια τον απανταχού ποντιακό ελληνισμό. Τώρα ονειρεύεται το επόμενο ταξίδι του. Αν βέβαια τον αφήσει η γυναίκα του, όπως είπε χαριτολογώντας στο φίλο του Παναγιώτη Ψωμιάδη.
Τον συναντήσαμε στο φιλόξενο χώρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σωματείων Παλιννοστούντων από την πρώην ΕΣΣΔ, όπου μας μίλησε για το πώς βίωσε τις μοναδικές εμπειρίες του, την καθημερινότητα των κοσμοναυτών, τη σχέση του με τους αμερικανούς συναδέλφους του, ενώ εξέφρασε και την πεποίθηση πως οι Έλληνες θα μπορούσαν να γίνουν πολύ καλοί αστροναύτες.
Ήταν παιδικό σας όνειρο να γίνετε αστροναύτης;
Στη Σοβιετική Ένωση οι αστροναύτες ήταν εθνικοί ήρωες. Από πολύ μικρή ηλικία -όσο θυμάμαι τον εαυτό μου- παίζαμε στις γειτονιές του Βατούμι τους αστροναύτες. Άλλος παρίστανε τον Γκαγκάριν, άλλος τον Τιτόβ, άλλος τον Νικολάεβ. Όμως μου άρεσε πολύ και το ποδόσφαιρο. Όταν λοιπόν στο δημοτικό η δασκάλα με ρώτησε ποιο επάγγελμα θέλω να ακολουθήσω, εγώ απάντησα τερματοφύλακας. Μα αυτό δεν είναι επάγγελμα, είπε η δασκάλα. Ε, τότε θα γίνω αστροναύτης, της είπα εγώ (γέλια).
Λένε πως, μόνο αν ταξιδέψει κανείς στο διάστημα, μπορεί να αντιληφθεί πραγματικά την ασημαντότητα της ανθρώπινης ύπαρξης μπροστά στο μεγαλείο του σύμπαντος. Ποια ήταν τα δικά σας συναισθήματα την πρώτη στιγμή που φτάσατε στο διάστημα;
Προσωπικά δεν άλλαξε κάτι ουσιαστικό στην κοσμοθεωρία μου σ’ αυτά που γνώριζα. Το συναίσθημα όμως ήταν πρωτόγνωρο. Όταν είσαι στη γη και αντικρίζεις τον ορίζοντα, αγναντεύεις τον ουρανό και τους ωκεανούς, τα νομίζεις όλα απέραντα. Όταν είσαι στο διάστημα, βλέπεις τα ίδια σαν μικρές κουκίδες. Όπως είπατε, νιώθεις ασήμαντος, νιώθεις το δέος μπρος στην απεραντοσύνη του σύμπαντος. Φτάνοντας όμως για πρώτη φορά στο διάστημα και παρατηρώντας από εκεί τη γη ένιωσα πως είναι το ομορφότερο μέρος, για να ζούμε εμείς οι άνθρωποι. Κι αυτό δεν είναι καθόλου ασήμαντο.
Νιώσατε ποτέ φόβο;
Όχι, δεν ένιωσα ποτέ φόβο. Για να γίνει κανείς αστροναύτης, πρέπει να περάσει από πολύ δύσκολα ψυχοσωματικά τεστ. Για παράδειγμα, πέφταμε από τα 3.000 μέτρα με αλεξίπτωτο, που δεν έπρεπε να το ενεργοποιήσουμε, πριν να λύσουμε, ενώ ήμασταν σε ελεύθερη πτώση, μία πολύ δύσκολη άσκηση φυσικομαθηματικών.
Πώς είναι η καθημερινότητα εκεί πάνω;
Όσο κι αν ακούγεται περίεργο, έχει τη ρουτίνα που ζουν οι άνθρωποι και στη γη. Απαιτεί βέβαια σκληρή δουλειά, ταχύτητα σε σκέψη και πράξη. Κάνουμε επιστημονικά πειράματα για την ιατρική, τη βιοχημεία, τη βιοϊατρική. Στον περιορισμένο ελεύθερο χρόνο που είχα έβγαζα συνέχεια φωτογραφίες, ήταν η αγαπημένη μου ενασχόληση.
Πώς ήταν η συνεργασία σας με τους αστροναύτες από τις άλλες χώρες και δη τους Αμερικανούς; Ο “πόλεμος των άστρων” αποτέλεσε την κορύφωση του ψυχροπολεμικού κλίματος των προηγούμενων δεκαετιών. Έχουν μείνει κατάλοιπα από εκείνη την περίοδο; Τα προβλήματα των περασμένων χρόνων ήταν καθαρά πολιτικά, που δημιούργησαν αυτή τη μεγάλη κόντρα. Μην ξεχνάτε όμως πως από το 1975 Αμερικανοί και Ρώσοι ταξιδεύουν μαζί στο διάστημα. Στο πρώτο ταξίδι ήμουν με πέντε Αμερικανούς και συνεργαζόμασταν άψογα. Ο αστροναύτης, όταν ταξιδεύει στο διάστημα, είναι ήρωας για τη χώρα του, όταν όμως επιστρέφει στη γη, ανήκει σε όλη την ανθρωπότητα.
Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι δεν υπάρχουν έλληνες κοσμοναύτες;
Ίσως στους Έλληνες δεν αρέσουν οι επίπονες διαδικασίες, προτιμούν την όμορφη ζωή, τον υπέροχο ελληνικό ήλιο και τις ωραίες θάλασσες (γέλια). Σοβαρά τώρα αυτό είναι όντως αξιοπερίεργο, διότι οι Έλληνες θα μπορούσαν να γίνουν πολύ καλοί αστροναύτες. Ο Έλληνας έχει περιπετειώδες πνεύμα, του αρέσει να αναζητά νέα πράγματα. Και υπάρχουν αστροναύτες από χώρες μικρότερες ή περίπου ίδιες σε πληθυσμό με την Ελλάδα, όπως η Αυστρία, το Βέλγιο και άλλες. Είναι κρίμα η Ελλάδα, που έδωσε τα φώτα του πολιτισμού στην ανθρωπότητα, σήμερα να μην πρωτοπορεί όχι μόνο σε σχέση με τα ταξίδια στο διάστημα, αλλά να είναι πίσω γενικά σε ό,τι έχει να κάνει με νέες τεχνολογίες. Έχω συναντηθεί με πρωθυπουργούς, υπουργούς, τους έχω κάνει προτάσεις, αλλά έχουν μείνει προτάσεις. Ελπίζω κάποια στιγμή να ξυπνήσουν!
Φροντίζετε πάντως να διατηρείτε ζωντανούς τους δεσμούς με την Ελλάδα.
Είμαι περήφανος για την ποντιακή καταγωγή μου, την αγάπη μου για την Ελλάδα καλλιέργησαν οι ιστορίες που άκουγα από πολύ μικρή ηλικία από τις πόντιες γιαγιάδες μου. Νιώθω πολύ όμορφα, όταν επισκέπτομαι την Ελλάδα και συναντώ συγγενείς και φίλους. Πρέπει να πω όμως πως έχω μεγάλη αγάπη στη Γεωργία, όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα, όπως και για τη Ρωσία, γιατί δεν μπορώ να μην αγαπώ τη χώρα για την οποία εργάζομαι. Άλλωστε ο πατέρας μου είναι μισός Ρώσος, μισός πόντιος.
Τελικά θα πείσετε το νομάρχη να σας συνοδεύσει στο διάστημα; Ο ίδιος είπε πως τα έχει κάνει όλα, αλλά στο διάστημα δεν θα πήγαινε…
Μπορεί να τον πείσω, ποιος ξέρει… Ο Παναγιώτης θέλει πάντα να πρωτοπορεί. Ίσως δεν έρχεται, γιατί τον πρόλαβε πρώτος ο Γκαγκάριν.
Εφημερίδα Μακεδονία 21-07-2008