Ξεκίνησαν την Τετάρτη το βράδυ οι εκδηλώσεις που διοργανώνει ο Σύλλογος Ποντίων Ν. Ροδόπης «Η Τραπεζούντα» με αφορμή τον εορτασμό του Ιερού Ναού Κοσμά του Αιτωλού στην περιοχή της Εκτενεπόλ. Οι εκδηλώσεις είναι χορηγία της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και του Δήμου Κομοτηνής. Η βραδιά ήταν αφιερωμένη στη νεολαία του συλλόγου. Η προσέλευση ήταν μεγάλη. Άνθρωποι όλων των ηλικιών συμμετείχαν στην εκδήλωση η οποία στέφθηκε με επιτυχία.Η εγκατάσταση των Ελλήνων στον Πόντο
Η εκδήλωση την Τετάρτη ξεκίνησε με ομιλία του προέδρου του συλλόγου κ. Γιάννη Νικολαϊδη, η οποία αφορούσε στην παρουσία των Ελλήνων στα παράλια του Ευξείνου Πόντου. Η ομιλία αναφέρονταν στον αποικισμό τον τον 7ο αιώνα π.χ. των παραλίων του Πόντου από τους Ίωνες, στην εγκατάστασή τους εκεί και στον πολιτισμό που ανέπτυξαν, στις αιτίες που ανάγκασαν τους Έλληνες να μεταναστεύσουν στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, στις αιτίες της προσφυγιάς του 1923 καθώς και τα τελευταία γεγονότα που σημάδεψαν τον ποντιακό Ελληνισμό μετά την πτώση της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης. «Θεώρησα ότι πρέπει να γίνει αυτή η ιστορική αναδρομή γιατί οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν την ιστορία του ποντιακού ελληνισμού που ξεκινά από τη δημιουργία των πρώτων αποικιών στον Πόντο από τους Έλληνες, τις αιτίες αυτής της μετανάστευσης, τα δημιουργήματά τους και αυτά που άφησαν πίσω. Αυτό που άφησαν εκτός από ένα πολιτισμό που ακόμη υπάρχει εκεί και από μία γλώσσα που ακόμη μιλιέται, είναι ένας ολόκληρος θησαυρός. Άφησαν κάστρα άφησαν θέατρα, εκκλησίες, αρχαία μνημεία τα οποία στο Δυτικό Πόντο τα περισσότερα έχουν ανασκαφεί, γιατί έγιναν πολλές αρχαιολογικές μελέτες και ανασκαφές εν αντιθέσει με την ανατολική πλευρά του Πόντου και κυρίως στην περιοχή της Τραπεζούντας, όπου οι τουρκικές αρχές δεν έχουν ακόμη προχωρήσει σε αυτές».
Αιτίες της πρώτης μετανάστευσης
Ο Γιάννης Νικολαϊδης αφού αναφέρθηκε στη δημιουργία των ελληνικών αποικιών και στη δραστηριοποίησή τους έκανε λόγο για τις αιτίες που ανάγκασαν τους πόντιους να μεταναστεύσουν στις υπόλοιπες δημοκρατίες της Μαύρης Θάλασσας, δηλαδή στη Γεωργία, στην Ουκρανία, ακόμη και στη Ρουμανία, «γιατί στην Κωνστάντζα υπήρχε ανθηρή ελληνοποντιακή κοινότητα η οποία μάλιστα στήριξε και βοήθησε πάρα πολύ τους έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες που κατέφυγαν εκεί μετά τον Εμφύλιο το 1948 τα πρώτα χρόνια της διαμονής τους εκεί. Και μάλιστα μια από τις μεγαλύτερες κοινότητες εκεί ήταν η Κοινότητα των Κοτυωρυτών δηλαδή των Ελλήνων από την περιοχή της Ορντού όπως την γνωρίζουν οι Έλληνες. Οι Έλληνες έφυγαν από τον Πόντο ως οικονομικοί μετανάστες. Οι μαζικές μεταναστεύσεις ξεκίνησαν το 1750, γιατί έκλειναν τα μεταλλεία από την ενδοχώρα του Πόντου τα οποία ήταν γαλλικών, αγγλικών ακόμη και γερμανικών συμφερόντων και λιγότερο οθωμανικών, βέβαια, οι οθωμανικές αρχές πουλούσαν τις περιοχές αυτές σε ξένες εταιρείες. Στις περιοχές αυτές ανέπτυξαν τα γράμματα και τις τέχνες και για παράδειγμα αναφέρω την περιοχή της Αργυρούπολης, η οποία απετέλεσε μία από τις μεγαλύτερες μητροπόλεις του Χριστιανισμού με την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, δύο πόλεις που θεωρούνταν οι κοιτίδες του Χριστιανισμού στην Ανατολή. Η Αργυρούπολη και η περιοχή της είχε 100000 πληθυσμό, αλλά την περίοδο της ανταλλαγής είχε φθάσει να έχει περίπου 10000 πληθυσμό. Έτσι λοιπόν για οικονομικούς λόγους μετανάστευαν οι Πόντιοι προς τη Ρωσία, τον Καύκασο και τη Μαύρη Θάλασσα». Ένας άλλος λόγος μετανάστευσης ήταν οι ρωσοτουρικοί πόλεμοι με αποτέλεσμα δεκάδες χιλιάδες πόντιοι να εγκαταλείψουν την περιοχή του Ερζερούμ, την αρχαία Θεοδοσιούπολη, και την περιοχή του Γαρς και δημιούργησαν τα σαράντα και πλέον χωριά της περιοχής της Τσάλκας στην Τιφλίδα και αρκετά χωριά στην περιοχή του Βατούμ, όπου ήδη είχαν εγκατασταθεί πολλά χωριά από τις περιοχές της Τραπεζούντας, της Σάντας και των Σουρμένων.
Ένας άλλος λόγος ήταν η καταπίεση των θρησκευτικών ελευθεριών. Οι πόντιοι ένοιωθαν ότι μπορούν να ασκούν ελεύθερα τα θρησκευτικά τους καθήκοντα υπό την σκέπη των Ρώσων και για αυτό μετακινούνταν προς τα εκεί. Από τις πρώτες κοινότητες που δημιουργήθηκαν ήταν και η κοινότητα των εφτά χωριών της Αρμενίας οι κάτοικοι των οποίων έφυγαν το 1828 ακολουθώντας κάποιες γαλλικές εταιρείες που άνοιξαν εκεί υποκαταστήματα».
Δεύτερη μετανάστευση
Αυτή ήταν η ιστορία σε γενικές γραμμές της δημιουργίας των πρώτων ελληνικών κοινοτήτων στις πρώην Σοβιετικές δημοκρατίες. «Μετέπειτα βέβαια ακολούθησε η εξορία των ελληνικών πληθυσμών από το Στάλιν που όπως πιστεύω εγώ έγινε για ψεύτικους λόγους. Δεν είχαν βάση οι λόγοι ότι οι Έλληνες συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς εφόσον είναι πολλές χιλιάδες οι Έλληνες αξιωματικοί του ρώσικου στρατού που πολέμησαν κατά των Γερμανών και χιλιάδες θύματα Ελλήνων που θυσίασαν τον εαυτό τους για τη δημοκρατία. Προσωπικά πιστεύω ότι ο Στάλιν ήθελε να «καθαρίσει», ίσως η ορολογία είναι αυστηρή, από τα παράλια της Γεωργίας και γενικότερα της Μαύρης Θάλασσας το ελληνικό στοιχείο φοβούμενος την ανθηρή και ακμάζουσα ελληνική κοινότητα, η οποία είχε αναπτύξει πλούσια πνευματική και οικονομική δραστηριότητα. Μη ξεχνάμε ότι στην Απχαζία η πλειοψηφία τότε του πληθυσμού ήταν ελληνική. Εκδίωξε από την Απχαζία τους Έλληνες και εγκατέστησε τους Μεγγρένους οι οποίοι βέβαια πριν δέκα χρόνια περίπου πάλι εκδιώχθηκαν από τους Απχάζιους με τις ευλογίες της Ρωσίας. Το ίδιο έκανε και από την περιοχή της Αζαρίας από όπου εκδίωξε όλους τους Έλληνες που είχαν πάει ως μετανάστες και οι οποίοι είχαν ήδη αγοράσει γη και είχαν αποκτήσει περιουσία. Αυτούς τους εκδίωξε στο Καζαχστάν. Βέβαια μετά το θάνατο του Στάλιν κάποιοι επέστρεψαν πίσω και δημιουργήθηκαν εκ νέου κοινότητες εκεί όχι βέβαια της εμβέλειας των Ελληνικών Κοινοτήτων πριν την εξορία. Το ίδιο έκανε και στην περιοχή της Αζοφικής και στην Κριμαία και στην Οδησσό όπου μάλιστα είχαμε μία ελληνική κοινότητα, όπως και έχουμε και στη Μαριούπολη, η οποία έλκει την καταγωγή της όχι από τον Πόντο από την ηπειρωτική Ελλάδα και τη νησιωτική χώρα. Οι Έλληνες έφθασαν εκεί μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453 και την κατάληψη των περιοχών της Ελλάδας, η οποία έγινε πολύ πιο νωρίς. Γιατί πολλοί Έλληνες έβρισκαν θαλπωρή στη βασιλοκρατούμενη τότε Ρωσία. Η βασίλισσα Αικατερίνη έδωσε πολλά προνόμια σε αυτούς κυρίως στην περιοχή της Κριμαίας όπου και δημιουργήθηκαν πολλά ελληνικά βασίλεια, τα οποία κράτησαν τη γλώσσα τους μέχρι σήμερα».
Συνέχεια των εκδηλώσεων
Οι εκδηλώσεις συνεχίστηκαν χθες από την Νεολαία του Συλλόγου «Ρωμηόπουλα» με συναυλία ποντιακής μουσικής με Λύρα, Κεμανή, Αγγείον, Χειλιαύρ, Ζουρνά, Κλαρίνο, Βιολί και Νταούλι, «διότι», όπως λέει ο κ. Νικολαϊδης «όλα αυτά τα όργανα παίζονταν στον Πόντο. Η κεμανί είναι μια τετράχορδη λύρα, η οποία συνηθίζονταν στην Ορντού και στη Γαράσαρι του Πόντου, δηλαδή στην Νικόπολη. Στην περιοχή μας είχαμε έναν που έπαιζε κεμανί στο χωριό Κασσιτερά και σήμερα έχουμε έναν παλιννοστήσαντα στο Θρυλόριο. Θα πρέπει να προβούμε στην καταγραφή της μουσικής με το όργανο κεμανί, γιατί διαφορετικά κινδυνεύει να χαθεί. Το αγγείο είναι και αυτό ένα όργανο που παίζεται με δύο αυλούς παράπλευρους, οι οποίοι τροφοδοτούνται με αέρα και βγάζουν μουσική από ένα ασκό. Εξωτερικά μοιάζει με τη γκάιντα αλλά η μουσική είναι τελείως διαφορετική. Θεωρείται το αγγείο βυζαντινό όργανο από τους Βούλγαρους, αρχαιότερο της γκάιντας, πιστεύω όμως, όπως και οι Έλληνες μελετητές, ότι είναι αρχαίο ελληνικό όργανο, εφόσον συναντάται και στα νησιά και στην Κρήτη αλλά και το ίδιο το όνομά του το αναγάγει στην αρχαία Ελλάδα, όπως και το γεγονός ότι παίζεται με δύο αυλούς, όπως συνήθιζαν να παίζουν οι αρχαίοι Έλληνες. Επίσης θα έχουμε και μουσική από το όργανο μεϊν το οποίο ίσως μπήκε στις ελληνικές κοινότητες του Καυκάσου όπως και το κλαρίνο, το οποίο διαδέχθηκε το ζουρνά και είναι διαδεδομένο σε όλη την Ελλάδα ενώ είναι ευρωπαϊκό όργανο και το οποίο καλλιέργησε μια ιδιαίτερη ποντιακή παράδοση κυρίως στον Καύκασο. Θέλουμε να δείξουμε τον πλούτο της ποντιακής μουσικής αλλά και των χορών που υπήρχαν στον Πόντο με διαφορετικό ύφος και χρώμα. Τα κουστούμια μας θα πρέπει να αναφέρω ότι είναι αυθεντικά αντίγραφα του Πόντου, των οποίων τα υφάσματα είναι σχεδόν ίδια με αυτά που παλιότερα είχαν».
Το πρόγραμμα σήμερα Παρασκευή περιλαμβάνει στις 8:00 μ.μ. Ποντιακή Θεατρική Παράσταση με τίτλο «Μασχαρευτά και τσακευτά» σε σκηνοθεσία Έρρικας Νικολαϊδου, από το Σύλλογο Ποντίων Καλλιθέας - Συκεών Θεσσαλονίκης. Την στήριξη της συγκεκριμένης εκδήλωσης έχει το Τμήμα Κυριών του Συλλόγου Ποντίων Ν. Ροδόπης «Η Τραπεζούντα».
Σύλλογος Ποντίων Ν. Ροδόπης "Η Τραπεζούντα"
Κ. Καραμανλή 37
Κομοτηνή
Τ.Κ. 69100
Tηλ. 6942592662
www.trapezounta2002.blogspot.gr
trapezounta2002@yahoo.gr