Πιστός στην παράδοση ο Σύλλογος Ποντίων Πτολεμαΐδας τίμησε και φέτος την μνήμη του Αγίου Γεωργίου τελώντας την παραμονή της γιορτής εσπερινό στο παρεκκλήσι που βρίσκεται στο χώρο του πρώην στρατοπέδου «Φούφα» εκδήλωση ενταγμένη στις εαρινές πολιτιστικές του εκδηλώσεις.Η διοίκηση του Συλλόγου με την συνδρομή του Δήμου Πτολεμαΐδας διένειμε στον κόσμο πασχαλινά αυγά και τσουρέκια, ενώ ο βροχερός καιρός δεν επέτρεψε στα συγκροτήματα να παρουσιάσουν το πρόγραμμα παραδοσιακών χορών. Αξιοσημείωτη η αναφορά της Φωτεινής Αγγελίδου, μέλους του Συλλόγου για τον Άγιο Γεώργιο έτσι όπως καταγράφονται μέσα από τη λαογραφία και τα λατρευτικά δρώμενα.
Σε δηλώσεις του ο Γιώργος Ελευθεριάδης, πρόεδρος του Ποντιακού Συλλόγου Πτολεμαΐδας ανέφερε ότι αυτό που απασχολεί το Σύλλογο είναι η προώθηση του ζητήματος για την ανέγερση της στέγης των Ποντίων και για το λόγο αυτό βρίσκεται σε συνεχή επαφή με τον Νομάρχη Κοζάνης Γιώργο Δακή, ώστε να ενταχθεί σε πρόγραμμα και να υλοποιηθεί το ταχύτερο δυνατό. Σημείωσε ακόμη ότι τα χορευτικά τμήματα προετοιμάζονται πυρετωδώς, ώστε να ανταποκριθούν στις προσκλήσεις συλλογικών ομάδων από διάφορες περιοχές εκτός Νομού Κοζάνης για να παρουσιάσουν δείγματα της ποντιακής παράδοσης. Αναφορικά με το διήμερο των θερινών πολιτιστικών εκδηλώσεων ο κ. Ελευθεριάδης υποσχέθηκε εκπλήξεις.
Θρύλοι και παραδόσεις για τον Άγιο Γεώργιο στον Πόντο
Οι Πόντιοι ήταν πάντοτε βαθιά θρησκευόμενοι, τιμούσαν τα όσια και ιερά των προγόνων τους, αφιέρωναν ναούς αλλά και ερημοκλήσια, πάντοτε με ευσέβεια και πίστη στο Θεό και τους Αγίους. Ανάμεσα σε όλους τους αγίους ξεχώριζαν και τιμούσαν ιδιαίτερα τον Άγιο Γεώργιο. Όπως τον αποκαλούσαν Αέρτς.
Σκοπός της αναφοράς αυτής δεν είναι να αναδείξει τον βίο του αγίου, εξάλλου αυτό μπορεί ο καθείς να το αναζητήσει μέσα στο συναξάρι του , αλλά πως πέρασε μέσα στην λαογραφία ο Άγιος. Στην παράδοση των λαών όλα είναι βιολογικώς ανακατεμένα, από το μεταφυσικό στοιχείο ως τις πιο πρακτικές σκέψεις και τις ρεαλιστικές του ενέργειας.
Μέσα από τα κείμενα, τις μαρτυρίες, τους ναούς, τα μοναστήρια, τα θαύματα του αγίου Γεωργίου, περνάει ένα μεγάλο μέρος από την ζωή των Ελλήνων του Πόντου.
Ήταν ο πιο αγαπητός άγιος μετά την Παναγία στον ποντιακό ελληνισμό, που τον επηρέασε και τον επηρεάζει και σήμερα. Ταυτόχρονα πέρασε και στην συνείδηση των Τούρκων, που σε μεγάλο ποσοστό τον πίστεψαν και τον φοβήθηκαν, με αποτέλεσμα, όχι μόνο να μην πειράζουν τους ναούς και τα παρεκκλήσια του, αλλά συχνά να βοηθούν και στο στήσιμό τους.
Στον Πόντο τον τίμησα ιδιαίτερα γιατί ήταν καβαλάρης πάνω σε άσπρο άλογο, όπως και τον Άγιο Δημήτριο και τους αγίους Θεοδώρους. Πίστευαν ότι ήταν νέοι και έφιπποι και θα έφταναν γρήγορα να τους βοηθήσουν σε κάθε τους ανάγκη και σε κάθε δύσκολη στιγμή.
Οι μύθοι με βασιλοπούλες, δράκοντες και άγρια θεριά δεν μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστη και την απεικόνιση του αγίου.
Χαρακτηριστική είναι η εξής παράδοση.
Μια μέρα κατέβηκε μια γυναίκα από το χωριό Μαυραγγέλ να πάει στην Αργυρούπολη να της ζωγραφίσει ένας αγιογράφος μία εικόνα του Αγίου. Αυτός όμως ξέχασε την παραγγελία και όταν ήρθε η γυναίκα να πάρει την εικόνα της έδωσε μία του Αγίου Ιωάννη . Στο δρόμο συνάντησε μια γνωστή της και την ρώτησε τι έχει στο σακούλι της και αυτή άνοιξε να της δείξει την εικόνα. Έκπληκτη η άλλη της λέει: «Νε κουτσή, Αέρτς χωρίς άλογον γίνεται; Ο ζωγράφον εκόμπωσε σε, κλώστ’ οπίσ' δέβα βάλον ατό 'ς σ ' ομμάτια' τ'». Πράγματι γύρισαν μαζί και τα έβαλλαν με τον ζωγράφο. Τότε ο Ζωγράφος τους είπε, ότι πράγματι είναι ο Άγιος Γεώργιος αλλά οι Τούρκ' επίταξαν το άλογο και για τατό επέμνεν γιαγιάντς, δηλ πεζός.
Ο Παντελής Μελανοφρύδης αναφέρει τον εξής μύθο.
Έξω από το χωρίο Αυλήαινα, μέσα σε απότομους βράχους ζούσε ένα τεράστιο φιδιδράκος, που τρόμαζε τους κατοίκους και δεν πλησίαζε κανείς. Κάποτε ξέσπασε μια καταιγίδα και τα, ορμητικά νερά παρέσυρα και κατάκοψαν το θηρίο όπως κτυπούσε πάνω στα βράχια. Κοντά στο λημέρι του, πάνω σε ψηλό βράχο ήταν ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου και όλοι απέδωσαν το γεγονός στην επέμβαση του Αγίου. Σε πολλά ποιήματα του Πόντου ο Άγιος Γεώργιος αναφαίρεται και ως ναυτικός.
«Και ’ς σο καταρτοκέφαλο κάθέτ' ο Αη-Γιώργης
Αη-Γιώργη, βοήθησον και το καράβι ας τρέξη»
Αλλά και ο ερωτευμένος φαντάζεται τον Αγιο με άσπρο άλογο να τρέξει γρήγορα κοντά στην καλή .
«Αέρι μ' , για καβάλλ’κεψον και τα’ άσπρον τα αλογόπον
και πέταξον και δέβα ’συ' ς σ’ εμον το τρυγονόπον»
ή άλλος
«Αέρι μ’, σίτα πορπατείς, ποίσον και έναν κόπον
τέρ πού εν' η τρυγόνα μου και δείξο με τον τόπο».
Η εικόνα του Αγίου Γεωργίου χρησίμευε σαν φυλακτό για τα παιδιά. Την κρεμούσαν στην κούνια ή στο λαιμό των παιδιών. Φοβόντουσαν να μην πάει κανένα φίδι, δράκος ή παρόμοιο τέρας πραγματικό ή φανταστικό κατ τα πνίξει. Εξάλλου τα εγκόλπια των νέων απαραίτητα από την μία πλευρά απεικόνιζαν τον Αη -Γιώργη.
Στον Πόντο που ο χειμώνας ήταν βαρύς δεν θα μπορούσαν να μην συνδυάσουν και τον Αη-Γιώργη με τον καιρό. Ο μήνας Νοέμβριος λέγετε από πολλούς ότι πήρε το όνομα Αεργίτες προς την τιμή της ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου στις 3 Νοεμβρίου. Έτσι στο Σταυρίν του Πόντου έλεγαν με τον ερχομό της Άνοιξης.
«Ας σ' Αεργι’ και πέρίαν
η τσόχα παίρ’ αέραν».
Γιόταζαν λοιπόν προσφέροντας «γουρπάνια» ζουντανά αρνιά και βόδια.
Με το τέλος του καλοκαιριού πάλι έλεγαν
«Έξέβεν ο Τρυγομηνάς κ' έσέβεν Αεργίτες
τα χιόνια έγκεν κ’ έστρωσεν αμον καλός τεχνίτες».
Οι δε νοικοκυρές την μέρα που έστρωναν τα στρωσίδια στα σπίτια τους έλεγαν
«Αγιωργίτα στρώσον, Αγιωργίκ, σκώσον».
Οι παροιμιακές εκφράσεις που δείχνουν το πνεύμα και την ετοιμότητα του Ποντιακού λαού δεν θα μπορούσαν να αφήσουν απ’ έξω τον άγιο τους.
Στην Χαλδία έλεγαν «Εθαρείς και τα Αεργί’ το φούστρον».
Ο μύθος λέει. Κάποτε στον Πόντο μέσα στον αυλόγυρο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου πάλεβαν κάτι παιδιά .Ένα παιδί όλο το νοικούσαν. Πήγε λοιπόν το παιδί στην εικόνα και είπε Αέριμ' ας νικώ και θα εφτάγοσεν έναν φούστρον». Νίκησε λοιπόν το παιδί και πήγε το φούστρο στην εικόνα του Αγίου. Τότε βγήκαν τρεις καπετάνιοι από ένα πλοίο και πήγαν να προσκυνήσουν, είδαν το φούστρο και το έφαγαν. Σηκώθηκαν να φύγουν αλλά δεν μπορούσαν. Τότε έβγαλαν να πληρώσουν, ένα «πεντάρι» μετά ένα «μετζιτιέ» αλλά τίποτε. Τέλος έβγαλαν από μία λύρα και τότε στ χώθηκαν. Φεύγοντας όμως είπαν «Έ Αι-Γιώργη, ακριβά πουλείς το φούστρον».
Οι Πόντιοι συμπεριέλαβαν μέσα στις προλήψεις, τις δεισιδαιμονίες, το ξεμάτιασμα, τις ευχές και τις κατάρες το αγαπημένο τους Άγιο. Τον αποκαλούσαν Ζανταέρ' ή Ζαντός Αέρτς γιατί ήταν τιμωρός.
Όταν ήθελαν να καταραστούν κάποιον βαριά του έλεγαν. «Αέρτς άψιμον και βρούλλαν να ξύν' απάνισ'» ή «Αέρτς να έρτ’ ας σο δίκαιο σ'».
Στην Λιβερά του Πόντου ξεμάτιαζαν ως εξής:
«Αη Γιώρτς κι Αη Θόδωροι κ’ οι τρεις οι καβαλλάροι ενήσανε φρεντίκανε οι νικηφοριναίοι. Παναγία, πρόφτασονμε τα πενήντα γλώσσας, τα' ομμάτ' ντ’ εματίαξεν να σπάν' να κατασπάν' και να εβγαίν’ και χάται».
Τέλος όταν τα παλικάρια πήγαιναν στην ξενιτιά τραγουδούσαν στην μάνα τους.
«Αύριον εν Τα' Αγιο-Γεωρί, θα πάς 'ς σην εκκλησίαν,
κ' έλέπ'ς τον τόπον μ' εύκαιρον και το σταθήριν ξένον
ελέπ'ς και τα συμπαίδα μου και καίετ’ η καρδία σ'»
Όταν άρχισαν να έχουν αγαθές σχέσεις με τους γείτονες τους τοις Τούρκους, οι δεύτεροι βλέποντας του να τιμούν υπερβολικά τον Άγιο άρχισαν και αυτοί να τον τιμούν, αλλά και να τον φοβούνται λέγοντας τον, Ντελί Χιτρελέζ ή Αγ. Γεώργιο Χουτρελέζ' ή Τελήγιωργη δηλαδή τρελό Άγιο Γεώργιο. Πρόσφεραν τάματα στην εκκλησία του και ρωτούσαν τους Έλληνες πότε είναι η γιορτή του για να μην εργαστούν κα αυτοί εκείνη την μέρα. Πίστευαν λοιπόν ότι ο Άγιος προστάτευε και αυτούς.
Αξίζει να αναφέρουμε ένα περιστατικό που διασώζεται από τον Παμπούκη, με αναφορά στην πίστη των Τούρκων.
Κάποτε ένας Τούρκος που μπαινόβγαινε στο σπίτι ενός Πόντιου είδε τις εικόνες της Παναγίας με το βρέφος και του Αγίου Γεωργίου και το καντήλι που έκαιγε μπροστά τους. Ρώτησε λοιπόν ποιοι είναι αυτοί. Του απάντησε ο Πόντιος ότι αυτή είναι η Παναγία, αυτός ο Χριστός και αυτός Ο Άγιος Γεώργιος που μας προστατεύουν και φιλάν την περιουσία μας. Πήγε λοιπόν ο Τούρκος αγόρασε τις εικόνες άναψε και το καντήλι και από τότε δεν κλείδωσε το σπίτι του. Μια μέρα που έλειπε μπήκαν κλέφτες και του άδειασαν το σπίτι. Όταν γύρισε και είδε άδειο το σπίτι στάθηκε μπροστά στον Άγιο Γεώργιο και του είπε.
«Έπρ'εσύ ατό έτον το κράτεμαν ντο θα εφτάς καλά ατέ είσεν μωρόν να βυζαλλίζ’ κ' επόρεσεν να τραμιν, εσύ εστραβώθες, αψά, να πας ευρίσκεις και φέρεις τα πράγματα μ’ άλλος θα χτυπώ και παρτσαλαεύω σε» και πήγε στον γείτονα να παραπονεθεί. Όταν γύρισε βρήκε τους κλέφτες να ξεφορτώνουν τα πράγματα του και του είπαν ότι στο δρόμο τους πρόφτασε ένας καβαλάρης με άσπρο άλογο και τους γύρισε πίσω. Τότε ο Τούρκος φώναξε «Μέαν η χάρη σ’ Αι Γιώργη μου».
Μέσα από αυτά που πλήρη αναφορά κάνει η κ. Έλσα Γαλανίδου στο βιβλίο της Ο Άγιος Γεώργιος στον Ελληνισμό του Πόντου βλέπομε πόσο βαθιά ριζωμένη ήταν η αγάπη των Ποντίων στον Άγιο Γεώργιο. Εκεί έκτισαν μοναστήρια. Μονή Αγίου Γεωργίου Περιστερεώ, επαρχία Ροδοπόλεως, Χαίνου Αγίου Γεωργίου Μεγαλομάρτυρος στην Χερίανα, Αγίου Γεωργίου Χαλιναρά στην Χάρσερα Αγίου Γεωργίου Κερασούντας, Αγίου Γεωργίου Χουτουρά περιοχή Χαλδίας, Μονή καλογραιών Αγίου Γεωργίου «Ζαντού» στην Μούζενα, Μονή Αγίου Γεωργίου στο Κελκίτ της Αργυρούπολης.
Εκκλησίες
Άγιος Γεώργιος στον Κουρτζά, στα Κοτύωρα, στην Ορντού, στην Πουλαντζάκη, στα Σούρμενα , στην Ριζούντα, στα Πλάτανα, στην Φάτσα, στον Όφι, στην Οινόη, στην Πόντιλα, στην Κουνάκα, στου Γιαννακάντων , στο Στάμαν στην Ζέβερα, στο Λαραχανη, στην Λιβερά, στο Χαμουρη, στην Αργυρούπολη, στην Αρδασσα, στα Ιμέρα, στην Κορόξενα και γενικά σ' όλο τον Πόντο οπού δεν υπήρχε εκκλησία υπήρχε παρεκκλήσι.
Με τον ξεριζωμό όλη αυτή η βαθιά ριζωμένη μνήμη μεταφέρθηκε στην Ελλάδα όπου πάλι οι Πόντιοι έκτισαν εκκλησιές και μοναστήρια για να γιορτάζουν τον Άγιό τους που ήξεραν τι σημαίνει Άγιος Γεώργιοε για τους παππούδες.
Τελειώνοντας επιτρέψετε μου να κάνω αναφορά σε ένα γεγονός που συνέβη στην Ασβεστόπετρα. Με το σεισμό η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου έπαθε σοβαρές ζημιές, οπότε κατεδαφίστηκε και ξανακτιζόταν. Η γιαγιά μου προαισθανόμενη το τέλος της μοιρολογούσε μια μέρα έξω στην αυλή. Όταν την ρώτησα γιατί μοιρολογάει μου απάντησε.
Ει Φωτεινίτσα θα αποθάνω και του Αεργί την καμπάνα κι θα ακούω. Η επιθυμία της μεταφέρθηκε και τρεις άνθρωποι του χωριού στήσανε την καμπάνα πριν τελειώσει ο ναός και η γιαγιά την άκουσε.
Ο Σύλλογος Ποντίων πιστός στις παραδόσεις καθιέρωσε τα τελευταία χρόνια εκδηλώσεις αναβιώνοντας τα παλιά πανηγύρια του Αγίου Γεωργίου.