του Θεοδόση Κυριακίδη
Ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε από τους Έλληνες στην περιοχή του Πόντου, παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες που αντιμετώπισε κατά καιρούς υπήρξε αναμφισβήτητα πλούσιος και σπουδαίος. Δυστυχώς, όμως, η εκδίωξή του από τις πατρογονικές εστίες τού αποστέρησε την συνεχή επαφή με τον πολιτισμό αυτό, με τραγική συνέπεια να αγνοεί την πλούσια και σε πολλές περιπτώσεις μνημειώδη πολιτιστική δημιουργία των προγόνων του. Η ύπαρξη πολλών και σπουδαίων κειμηλίων που έχουν αποθησαυριστεί σε διάφορα μουσεία και συλλόγους, μαρτυρούν με τον πλέον αξιόπιστο τρόπο την ύπαρξη του πλούσιου και σπουδαίου αυτού πολιτισμού.
Η πρόταση για ένα ψηφιακό μνημείο Ποντιακού Ελληνισμού εδράζεται σε τρεις άξονες. Ο πρώτος είναι ότι τα έξοδα δημιουργίας και συντήρησης θα είναι πολύ χαμηλότερα από αυτά για τη δημιουργία ενός συμβατικού μουσείου, ο δεύτερος είναι ότι το Μουσείο θα είναι προσβάσιμο απ’ όλο τον κόσμο μέσα από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και ο τρίτος είναι ότι τα μουσεία που κατέχουν τις συλλογές που προέρχονται από τον Πόντο, προφανώς δεν θα δεχτούν να μας τις παραχωρήσουν. Θα μας επιτρέψουν, όμως, την ψηφιακή τους αποτύπωση.
Τι είναι ένα Ψηφιακό Μουσείο και μάλιστα Ποντιακού Ελληνισμού;
Ουσιαστικά Ψηφιακό μουσείο είναι η προσομοίωση ενός συμβατικού μουσείου. Δηλαδή είναι το αποτέλεσμα τρισδιάστατης αντιγραφής και ψηφιακής μοντελοποίησης αντικειμένων με τη χρήση συστημάτων τρισδιάστατης σάρωσης και με την ανάπτυξη πολυμεσικών εφαρμογών.
Ειδικότερα, πρόκειται για την δημιουργία ενός εικονικού Μουσείου, τα εκθέματα και οι πολιτισμικές παραστάσεις του οποίου προβάλλονται διαδραστικά σε ψηφιακή τρισδιάστατη μορφή και με φωτορεαλισμό. Με άλλα και απλούστερα λόγια δηλαδή είναι η μεταφορά ενός μουσείου στην οθόνη του ηλεκτρονικού μας υπολογιστή. Με την βοήθεια των νέων τεχνολογιών και με εξειδικευμένα λογισμικά, υπάρχει η δυνατότητα να αναπαράγουμε ψηφιακά και τρισδιάστατα, τα αντικείμενα του πολιτισμού μας και να τα διαθέσουμε στον κόσμο μέσω μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας προσβάσιμης από όλους μέσω του διαδικτύου.
Αυτό είναι εφικτό με σχεδιασμό δυναμικών ιστοσελίδων (Design of interactive 3D web-sites) με ταυτόχρονη δυνατότητα κίνησης, αφήγησης και ήχο για την ποικιλόμορφη προβολή του πολιτισμικού μας πλούτου, μέσω ιντερνέτ. Υπάρχουν εξειδικευμένες εταιρείες που δημιουργούν τρισδιάστατο φωτορεαλιστικό ψηφιακό υλικό για την ανάπτυξη τέτοιων εικονικών μουσείων.
Τώρα πώς αυτό το Ψηφιακό Μουσείο που θα δημιουργηθεί θα αναφέρεται στον ποντιακό πολιτισμό?
Σε πολλά μουσεία της Ελλάδος αλλά και του εξωτερικού υπάρχουν κειμήλια και θησαυροί του Πόντου, σημαντικής μάλιστα πολιτιστικής αξίας. Θα ζητηθεί λοιπόν, από όλα αυτά τα μουσεία και τις ιδιωτικές συλλογές να επιτραπεί η ψηφιακή αποτύπωση των κειμηλίων αυτών με στόχο την έκθεσή τους στη συλλογή του Μουσείου. Με τον τρόπο αυτό το Μουσείο θα καταγράψει τα σημαντικότερα από τα ιστορικά κειμήλια που έχουν απομείνει βοηθώντας και την ιστορική έρευνα και διασώζοντας παράλληλα τα ίχνη των κειμηλίων αυτών.
Μερικά από τα Μουσεία που κατέχουν εκθέματα που προέρχονται από τον Πόντο είναι στην Ελλάδα: τα Βυζαντινά Μουσεία της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας, το Μουσείο Μπενάκη κ.α. Επίσης, κειμήλια του Πόντου κατέχουν η Μονή της Αγίας Παρασκευής στο Ροδολείβος Σερρών (έχουν μεταφερθεί εκεί τα κειμήλια της Μονής του Αγίου Ιωάννη της Ίμερας), οι Μονές του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα και της Παναγίας Σουμελά, η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, η Μέριμνα Ποντίων Κυριών, η Αδελφότητα Κρωμναίων κλπ. Στο εξωτερικό ποντιακές συλλογές κατέχουν το Μουσείο της Άγκυρας, που έχει στην κατοχή του χειρόγραφα και άλλα κειμήλια, η νομισματική συλλογή του Πανεπιστημίου του Birmingham, καθώς και μια ιδιωτική συλλογή στην Οξφόρδη που κατέχει εικόνες και βημόθυρα που ανήκαν στη Μονή της Παναγίας Σουμελά. Αναλυτική καταγραφή φορέων που κατέχουν κειμήλια του Ποντιακού Ελληνισμού, μπορεί εύκολα να γίνει μέσω υπηρεσιακής εντολής του Υπουργείου Πολιτισμού αλλά και με ομάδα εθελοντών από τα ποντιακά σωματεία, υπό την εποπτεία βέβαια των ειδικών. Οι ομάδες αυτές θα μελετήσουν τις συλλογές που εκτίθενται αλλά και αυτές που είναι στις αποθήκες και θα συντάξουν έναν κατάλογο στον οποίο θα συμπεριλάβουν όλα τα κειμήλια. Επίσης, είναι απαραίτητο, αφού δημοσιοποιηθεί ευρέως η προσπάθεια, να ζητηθούν οικογενειακά αρχεία, τα οποία υπάρχουν και σκονίζονται σε ντουλάπια αχρησιμοποίητα και συνεπώς, προς το παρόν αχρηστεμένα.
Έτσι λοιπόν στην προσπάθεια αυτή πρέπει να μας εμπιστευτούν για ψηφιακή αποτύπωση τις συλλογές τους κρατικά και ιδιωτικά μουσεία, δημόσιοι, συλλογικοί και ιδιωτικοί φορείς. Τέλος, θα πρέπει και ο καθένας μας να ανοίξει το οικογενειακό του αρχείο και να επιτρέψει την ψηφιακή αποτύπωση των κειμηλίων που κατέχει. Έτσι δεν θα αισθάνεται ότι αποχωρίζεται ένα κομμάτι από το παρελθόν του που τον συνδέει με τους προγόνους του, αφού το κειμήλιο θα παραμείνει στην κατοχή του.
Σε δεύτερη φάση αν προχωρήσει το Ψηφιακό Μουσείο θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε και ένα συμβατικό μουσείο συμπεριλαμβάνοντας στα εκθέματα όλα τα αντικείμενα του πολιτισμού μας. Αυτό θα είναι εξαιρετικά εύκολο αφού ήδη θα έχουμε ψηφιακά αντίγραφα ολόγλυφων αντικειμένων, τα οποία θα μπορούμε να αναπαράγουμε σε οποιαδήποτε επιθυμητή κλίμακα και σε οποιοδήποτε επιθυμητό υλικό. Να δημιουργήσουμε δηλαδή και φυσικά εκθέματα που θα προβάλλονται στον χώρο ενός συμβατικού Μουσείου.
Κατά την ξενάγησή τους στο συμβατικό μουσείο και με τη συμμετοχή τους στις σχετικές δραστηριότητες, οι επισκέπτες θα έχουν στη διάθεσή τους μεγάλη ποικιλία ηλεκτρονικών συστημάτων ψηφιακής προβολής και διάδρασης, μέχρι και οθόνη ολογραφικών παραστάσεων. Με τρόπο διεξοδικό και πολυεπίπεδο και με τη χρήση σύγχρονων ψηφιακών εφαρμογών, θα αισθάνεται ο επισκέπτης ότι δεν πραγματοποιεί μια απλή επίσκεψη σε ένα μουσείο αλλά ζει την ιστορία και το βίωμα αυτό το μετουσιώνει σε γνώση.
Για να επιστρέψουμε, όμως στο Ψηφιακό Μουσείο πρέπει να σημειώσουμε ότι θα έχει από τη μια ενημερωτικό και από την άλλη εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Πρέπει δηλαδή να συνδυάζει την έκθεση των κειμηλίων που υπάρχουν στη διάθεση μας μαζί με εκπαιδευτικό υλικό, όπως, για παράδειγμα κατάλογο του μουσείου που να περιέχει όλα τα εκθέματα μαζί με τις ιστορικές αναφορές σ’ αυτά, ενδεχομένως άρθρα και άλλο υλικό σε μορφή pdf που θα επιτρέπει την αποθήκευση στον προσωπικό μας υπολογιστή. Έτσι ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να ανατρέχει ανά πάσα στιγμή για ανατροφοδότηση των γνώσεων, που θα αποκομίσει από την ηλεκτρονική του επίσκεψη στο μουσείο. (feedback).
Ένα άλλο πολύ θετικό του Ψηφιακού Μουσείου είναι πως θα δημιουργηθεί σταδιακά μια τράπεζα πληροφοριών, μια βάση δεδομένων που θα περιέχει την τρισδιάστατη ψηφιακή αναπαράσταση των πολιτισμικών μας θησαυρών με συνοδευτικά κείμενα και αφήγηση. Η αποθήκευση και η ταξινόμηση τέτοιου υλικού σε περιβάλλον Η/Υ διευκολύνει την υλοποίηση πολλών δραστηριοτήτων όπως για παράδειγμα προβολή, εκπαίδευση και έρευνα. Προσφέρει δηλαδή τη δυνατότητα εύκολης και ταυτόχρονης πρόσβασης σε πολλούς ερευνητές που μελετούν το υλικό, χωρίς να αγγίζονται ή να φθείρονται τα κειμήλια αυτά. Παράλληλα, το Ψηφιακό Μουσείο θα παρέχει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία σε πανεπιστημιακά τμήματα να εκπονήσουν διάφορα projects ή workshops.
Επειδή, το Ψηφιακό Μουσείο θα πρέπει να στοχεύει και στην ευρύτερη επιμόρφωση των συμπατριωτών μας, θα μπορεί να οργανώνει και σεμινάρια που θα απευθύνονται σε μη ειδικούς. Μπορεί να καταρτίσει ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης και σεμιναρίων ή διαδικτυακού διαγωνισμού.
Αφού συγκεντρωθούν όλα τα κειμήλια του Ποντιακού Ελληνισμού απ’ όλα τα μουσεία και τις ιδιωτικές συλλογές του κόσμου μπορεί να εκδοθεί ένα πολυτελέστατο δίγλωσσο λεύκωμα που θα αποτελεί ουσιαστικά την Τράπεζα, τη βάση δεδομένων με άλλα λόγια, της πολιτισμικής δημιουργίας των Ελλήνων του Πόντου.
Το Μουσείο θα μπορεί να έχει χρονολογική κατανομή των εκθεμάτων, για παράδειγμα να υπάρχει το τμήμα του αρχαίου πολιτισμού, του βυζαντινού, του οθωμανικού και του νεότερου.
Επίσης, θα μπορεί να υπάρχουν θεματικές συλλογές όπως κοινωνική οργάνωση ή εκκλησιαστικά κειμήλια κλπ. Οι λεπτομέρειες αυτές θα συζητηθούν από τους ειδικούς που θα κληθούν να πραγματοποιήσουν το εγχείρημα αυτό. Επίσης, μέσα από τη νέα τεχνολογία θα είναι δυνατή η ψηφιακή ανασυγκρότηση σημαντικών μνημείων. Για παράδειγμα το ψηφιακό μουσείο θα μας δώσει τη δυνατότητα να αναπαραστήσουμε την μονή της Παναγίας Σουμελά και να τοποθετήσουμε μέσα όλα τα κειμήλια που της ανήκουν και τώρα αποθησαυρίζονται σε διάφορα μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Έτσι, θα ξαναφτιάξουμε την Παναγία Σουμελά σε ένα ψηφιακό περιβάλλον, η οποία μάλιστα θα είναι επισκέψιμη ηλεκτρονικά και θα μπορεί ο καθένας μέσω ειδικών προγραμμάτων, ήχου και εικόνας να ταξιδεύει στο χρόνο.
Πρακτικά ζητήματα
Επειδή το κόστος δημιουργίας και λειτουργίας του ψηφιακού μουσείου θα είναι υψηλό, πρέπει οπωσδήποτε η όλη προσπάθεια να τεθεί υπό την αιγίδα και επίβλεψη του Υπουργείου Πολιτισμού ή του Υπουργείου Παιδείας.
Οι ειδικοί θα πρέπει να αναλάβουν την οργάνωση και τη διαχείριση των φάσεων της ολοκλήρωσης του εγχειρήματος από την επιστημονική τεκμηρίωση των συλλογών, τον τρόπο παρουσίασης και τη γενική διάρθρωση της Έκθεσης έως τη γενική οργάνωση του χώρου και τον καθορισμό των ενοτήτων αλλά και την κατάλληλη έκθεση των αντικειμένων.
Για την αντιμετώπιση του οικονομικού ζητήματος θα πρέπει να αναζητηθούν πόροι από τα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι σε εξέλιξη αυτή την περίοδο.
Τελική εκτίμηση
Το Ψηφιακό Μουσείο είναι μια σύγχρονη πρόταση και από τις ελάχιστες ευκαιρίες που έχουν απομείνει στον Ποντιακό Ελληνισμό να οργανώσει, να διατηρήσει και να προβάλει την πολιτισμική του δημιουργία. Γι’ αυτό, το συγκεκριμένο ζήτημα θα πρέπει να μελετηθεί με τον απαιτούμενο σεβασμό και προσοχή. Για να επιτευχθεί αυτό το μεγαλόπνοο και σύνθετο έργο χρειάζεται η συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού, της Ακαδημίας Αθηνών, των Εφορειών Αρχαιοτήτων, των διευθυντών των Μουσείων, των επενδυτών, των πολιτικών, των οργανώσεων και γενικότερα της κοινωνίας των πολιτών.
Είναι δεδομένο πως η διαδικασία θα είναι χρονοβόρα και πολυέξοδη, για αυτό θα πρέπει η στόχευση να είναι μακροπρόθεσμη και το σημαντικότερο, να δημιουργηθούν τα εχέγγυα εκείνα που θα επιτρέψουν στο εγχείρημα αυτό να έχει διάρκεια στο χρόνο. Γεγονός πάντως παραμένει πως θα δημιουργηθεί ένα σημαντικότατο και μοναδικό ηλεκτρονικό κέντρο, το οποίο θα προσελκύσει τους ανθρώπους που θέλουν να μάθουν υπεύθυνα την ιστορία τους, αλλά κυρίως θα τραβήξει και το ενδιαφέρον των Ελλήνων και ξένων επιστημόνων, οι οποίοι θα σπεύσουν να μελετήσουν τα εκθέματα του Μουσείου. Πιστεύω πως η Π.Ο.Ε. ή η ΔΙ.ΣΥ.Π.Ε. θα πρέπει να αναλάβει αυτή την μεγαλόπνοη και φιλόδοξη προσπάθεια που είναι η δημιουργία Ψηφιακού Μουσείου του Ποντιακού Ελληνισμού.
Θεοδόσιος Αρ. Κυριακίδης
Υπ. Διδ. Νεότερης Ιστορίας
Υπ. Ερευνητικού Κέντρου «Αγ. Γεωργίου Περιστερεώτα»
Ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε από τους Έλληνες στην περιοχή του Πόντου, παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες που αντιμετώπισε κατά καιρούς υπήρξε αναμφισβήτητα πλούσιος και σπουδαίος. Δυστυχώς, όμως, η εκδίωξή του από τις πατρογονικές εστίες τού αποστέρησε την συνεχή επαφή με τον πολιτισμό αυτό, με τραγική συνέπεια να αγνοεί την πλούσια και σε πολλές περιπτώσεις μνημειώδη πολιτιστική δημιουργία των προγόνων του. Η ύπαρξη πολλών και σπουδαίων κειμηλίων που έχουν αποθησαυριστεί σε διάφορα μουσεία και συλλόγους, μαρτυρούν με τον πλέον αξιόπιστο τρόπο την ύπαρξη του πλούσιου και σπουδαίου αυτού πολιτισμού.Η πρόταση για ένα ψηφιακό μνημείο Ποντιακού Ελληνισμού εδράζεται σε τρεις άξονες. Ο πρώτος είναι ότι τα έξοδα δημιουργίας και συντήρησης θα είναι πολύ χαμηλότερα από αυτά για τη δημιουργία ενός συμβατικού μουσείου, ο δεύτερος είναι ότι το Μουσείο θα είναι προσβάσιμο απ’ όλο τον κόσμο μέσα από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και ο τρίτος είναι ότι τα μουσεία που κατέχουν τις συλλογές που προέρχονται από τον Πόντο, προφανώς δεν θα δεχτούν να μας τις παραχωρήσουν. Θα μας επιτρέψουν, όμως, την ψηφιακή τους αποτύπωση.
Τι είναι ένα Ψηφιακό Μουσείο και μάλιστα Ποντιακού Ελληνισμού;
Ουσιαστικά Ψηφιακό μουσείο είναι η προσομοίωση ενός συμβατικού μουσείου. Δηλαδή είναι το αποτέλεσμα τρισδιάστατης αντιγραφής και ψηφιακής μοντελοποίησης αντικειμένων με τη χρήση συστημάτων τρισδιάστατης σάρωσης και με την ανάπτυξη πολυμεσικών εφαρμογών.
Ειδικότερα, πρόκειται για την δημιουργία ενός εικονικού Μουσείου, τα εκθέματα και οι πολιτισμικές παραστάσεις του οποίου προβάλλονται διαδραστικά σε ψηφιακή τρισδιάστατη μορφή και με φωτορεαλισμό. Με άλλα και απλούστερα λόγια δηλαδή είναι η μεταφορά ενός μουσείου στην οθόνη του ηλεκτρονικού μας υπολογιστή. Με την βοήθεια των νέων τεχνολογιών και με εξειδικευμένα λογισμικά, υπάρχει η δυνατότητα να αναπαράγουμε ψηφιακά και τρισδιάστατα, τα αντικείμενα του πολιτισμού μας και να τα διαθέσουμε στον κόσμο μέσω μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας προσβάσιμης από όλους μέσω του διαδικτύου.
Αυτό είναι εφικτό με σχεδιασμό δυναμικών ιστοσελίδων (Design of interactive 3D web-sites) με ταυτόχρονη δυνατότητα κίνησης, αφήγησης και ήχο για την ποικιλόμορφη προβολή του πολιτισμικού μας πλούτου, μέσω ιντερνέτ. Υπάρχουν εξειδικευμένες εταιρείες που δημιουργούν τρισδιάστατο φωτορεαλιστικό ψηφιακό υλικό για την ανάπτυξη τέτοιων εικονικών μουσείων.
Τώρα πώς αυτό το Ψηφιακό Μουσείο που θα δημιουργηθεί θα αναφέρεται στον ποντιακό πολιτισμό?
Σε πολλά μουσεία της Ελλάδος αλλά και του εξωτερικού υπάρχουν κειμήλια και θησαυροί του Πόντου, σημαντικής μάλιστα πολιτιστικής αξίας. Θα ζητηθεί λοιπόν, από όλα αυτά τα μουσεία και τις ιδιωτικές συλλογές να επιτραπεί η ψηφιακή αποτύπωση των κειμηλίων αυτών με στόχο την έκθεσή τους στη συλλογή του Μουσείου. Με τον τρόπο αυτό το Μουσείο θα καταγράψει τα σημαντικότερα από τα ιστορικά κειμήλια που έχουν απομείνει βοηθώντας και την ιστορική έρευνα και διασώζοντας παράλληλα τα ίχνη των κειμηλίων αυτών.
Μερικά από τα Μουσεία που κατέχουν εκθέματα που προέρχονται από τον Πόντο είναι στην Ελλάδα: τα Βυζαντινά Μουσεία της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας, το Μουσείο Μπενάκη κ.α. Επίσης, κειμήλια του Πόντου κατέχουν η Μονή της Αγίας Παρασκευής στο Ροδολείβος Σερρών (έχουν μεταφερθεί εκεί τα κειμήλια της Μονής του Αγίου Ιωάννη της Ίμερας), οι Μονές του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα και της Παναγίας Σουμελά, η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, η Μέριμνα Ποντίων Κυριών, η Αδελφότητα Κρωμναίων κλπ. Στο εξωτερικό ποντιακές συλλογές κατέχουν το Μουσείο της Άγκυρας, που έχει στην κατοχή του χειρόγραφα και άλλα κειμήλια, η νομισματική συλλογή του Πανεπιστημίου του Birmingham, καθώς και μια ιδιωτική συλλογή στην Οξφόρδη που κατέχει εικόνες και βημόθυρα που ανήκαν στη Μονή της Παναγίας Σουμελά. Αναλυτική καταγραφή φορέων που κατέχουν κειμήλια του Ποντιακού Ελληνισμού, μπορεί εύκολα να γίνει μέσω υπηρεσιακής εντολής του Υπουργείου Πολιτισμού αλλά και με ομάδα εθελοντών από τα ποντιακά σωματεία, υπό την εποπτεία βέβαια των ειδικών. Οι ομάδες αυτές θα μελετήσουν τις συλλογές που εκτίθενται αλλά και αυτές που είναι στις αποθήκες και θα συντάξουν έναν κατάλογο στον οποίο θα συμπεριλάβουν όλα τα κειμήλια. Επίσης, είναι απαραίτητο, αφού δημοσιοποιηθεί ευρέως η προσπάθεια, να ζητηθούν οικογενειακά αρχεία, τα οποία υπάρχουν και σκονίζονται σε ντουλάπια αχρησιμοποίητα και συνεπώς, προς το παρόν αχρηστεμένα.
Έτσι λοιπόν στην προσπάθεια αυτή πρέπει να μας εμπιστευτούν για ψηφιακή αποτύπωση τις συλλογές τους κρατικά και ιδιωτικά μουσεία, δημόσιοι, συλλογικοί και ιδιωτικοί φορείς. Τέλος, θα πρέπει και ο καθένας μας να ανοίξει το οικογενειακό του αρχείο και να επιτρέψει την ψηφιακή αποτύπωση των κειμηλίων που κατέχει. Έτσι δεν θα αισθάνεται ότι αποχωρίζεται ένα κομμάτι από το παρελθόν του που τον συνδέει με τους προγόνους του, αφού το κειμήλιο θα παραμείνει στην κατοχή του.
Σε δεύτερη φάση αν προχωρήσει το Ψηφιακό Μουσείο θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε και ένα συμβατικό μουσείο συμπεριλαμβάνοντας στα εκθέματα όλα τα αντικείμενα του πολιτισμού μας. Αυτό θα είναι εξαιρετικά εύκολο αφού ήδη θα έχουμε ψηφιακά αντίγραφα ολόγλυφων αντικειμένων, τα οποία θα μπορούμε να αναπαράγουμε σε οποιαδήποτε επιθυμητή κλίμακα και σε οποιοδήποτε επιθυμητό υλικό. Να δημιουργήσουμε δηλαδή και φυσικά εκθέματα που θα προβάλλονται στον χώρο ενός συμβατικού Μουσείου.
Κατά την ξενάγησή τους στο συμβατικό μουσείο και με τη συμμετοχή τους στις σχετικές δραστηριότητες, οι επισκέπτες θα έχουν στη διάθεσή τους μεγάλη ποικιλία ηλεκτρονικών συστημάτων ψηφιακής προβολής και διάδρασης, μέχρι και οθόνη ολογραφικών παραστάσεων. Με τρόπο διεξοδικό και πολυεπίπεδο και με τη χρήση σύγχρονων ψηφιακών εφαρμογών, θα αισθάνεται ο επισκέπτης ότι δεν πραγματοποιεί μια απλή επίσκεψη σε ένα μουσείο αλλά ζει την ιστορία και το βίωμα αυτό το μετουσιώνει σε γνώση.
Για να επιστρέψουμε, όμως στο Ψηφιακό Μουσείο πρέπει να σημειώσουμε ότι θα έχει από τη μια ενημερωτικό και από την άλλη εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Πρέπει δηλαδή να συνδυάζει την έκθεση των κειμηλίων που υπάρχουν στη διάθεση μας μαζί με εκπαιδευτικό υλικό, όπως, για παράδειγμα κατάλογο του μουσείου που να περιέχει όλα τα εκθέματα μαζί με τις ιστορικές αναφορές σ’ αυτά, ενδεχομένως άρθρα και άλλο υλικό σε μορφή pdf που θα επιτρέπει την αποθήκευση στον προσωπικό μας υπολογιστή. Έτσι ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να ανατρέχει ανά πάσα στιγμή για ανατροφοδότηση των γνώσεων, που θα αποκομίσει από την ηλεκτρονική του επίσκεψη στο μουσείο. (feedback).
Ένα άλλο πολύ θετικό του Ψηφιακού Μουσείου είναι πως θα δημιουργηθεί σταδιακά μια τράπεζα πληροφοριών, μια βάση δεδομένων που θα περιέχει την τρισδιάστατη ψηφιακή αναπαράσταση των πολιτισμικών μας θησαυρών με συνοδευτικά κείμενα και αφήγηση. Η αποθήκευση και η ταξινόμηση τέτοιου υλικού σε περιβάλλον Η/Υ διευκολύνει την υλοποίηση πολλών δραστηριοτήτων όπως για παράδειγμα προβολή, εκπαίδευση και έρευνα. Προσφέρει δηλαδή τη δυνατότητα εύκολης και ταυτόχρονης πρόσβασης σε πολλούς ερευνητές που μελετούν το υλικό, χωρίς να αγγίζονται ή να φθείρονται τα κειμήλια αυτά. Παράλληλα, το Ψηφιακό Μουσείο θα παρέχει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία σε πανεπιστημιακά τμήματα να εκπονήσουν διάφορα projects ή workshops.
Επειδή, το Ψηφιακό Μουσείο θα πρέπει να στοχεύει και στην ευρύτερη επιμόρφωση των συμπατριωτών μας, θα μπορεί να οργανώνει και σεμινάρια που θα απευθύνονται σε μη ειδικούς. Μπορεί να καταρτίσει ένα πρόγραμμα επιμόρφωσης και σεμιναρίων ή διαδικτυακού διαγωνισμού.
Αφού συγκεντρωθούν όλα τα κειμήλια του Ποντιακού Ελληνισμού απ’ όλα τα μουσεία και τις ιδιωτικές συλλογές του κόσμου μπορεί να εκδοθεί ένα πολυτελέστατο δίγλωσσο λεύκωμα που θα αποτελεί ουσιαστικά την Τράπεζα, τη βάση δεδομένων με άλλα λόγια, της πολιτισμικής δημιουργίας των Ελλήνων του Πόντου.
Το Μουσείο θα μπορεί να έχει χρονολογική κατανομή των εκθεμάτων, για παράδειγμα να υπάρχει το τμήμα του αρχαίου πολιτισμού, του βυζαντινού, του οθωμανικού και του νεότερου.
Επίσης, θα μπορεί να υπάρχουν θεματικές συλλογές όπως κοινωνική οργάνωση ή εκκλησιαστικά κειμήλια κλπ. Οι λεπτομέρειες αυτές θα συζητηθούν από τους ειδικούς που θα κληθούν να πραγματοποιήσουν το εγχείρημα αυτό. Επίσης, μέσα από τη νέα τεχνολογία θα είναι δυνατή η ψηφιακή ανασυγκρότηση σημαντικών μνημείων. Για παράδειγμα το ψηφιακό μουσείο θα μας δώσει τη δυνατότητα να αναπαραστήσουμε την μονή της Παναγίας Σουμελά και να τοποθετήσουμε μέσα όλα τα κειμήλια που της ανήκουν και τώρα αποθησαυρίζονται σε διάφορα μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Έτσι, θα ξαναφτιάξουμε την Παναγία Σουμελά σε ένα ψηφιακό περιβάλλον, η οποία μάλιστα θα είναι επισκέψιμη ηλεκτρονικά και θα μπορεί ο καθένας μέσω ειδικών προγραμμάτων, ήχου και εικόνας να ταξιδεύει στο χρόνο.
Πρακτικά ζητήματα
Επειδή το κόστος δημιουργίας και λειτουργίας του ψηφιακού μουσείου θα είναι υψηλό, πρέπει οπωσδήποτε η όλη προσπάθεια να τεθεί υπό την αιγίδα και επίβλεψη του Υπουργείου Πολιτισμού ή του Υπουργείου Παιδείας.
Οι ειδικοί θα πρέπει να αναλάβουν την οργάνωση και τη διαχείριση των φάσεων της ολοκλήρωσης του εγχειρήματος από την επιστημονική τεκμηρίωση των συλλογών, τον τρόπο παρουσίασης και τη γενική διάρθρωση της Έκθεσης έως τη γενική οργάνωση του χώρου και τον καθορισμό των ενοτήτων αλλά και την κατάλληλη έκθεση των αντικειμένων.
Για την αντιμετώπιση του οικονομικού ζητήματος θα πρέπει να αναζητηθούν πόροι από τα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι σε εξέλιξη αυτή την περίοδο.
Τελική εκτίμηση
Το Ψηφιακό Μουσείο είναι μια σύγχρονη πρόταση και από τις ελάχιστες ευκαιρίες που έχουν απομείνει στον Ποντιακό Ελληνισμό να οργανώσει, να διατηρήσει και να προβάλει την πολιτισμική του δημιουργία. Γι’ αυτό, το συγκεκριμένο ζήτημα θα πρέπει να μελετηθεί με τον απαιτούμενο σεβασμό και προσοχή. Για να επιτευχθεί αυτό το μεγαλόπνοο και σύνθετο έργο χρειάζεται η συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού, της Ακαδημίας Αθηνών, των Εφορειών Αρχαιοτήτων, των διευθυντών των Μουσείων, των επενδυτών, των πολιτικών, των οργανώσεων και γενικότερα της κοινωνίας των πολιτών.
Είναι δεδομένο πως η διαδικασία θα είναι χρονοβόρα και πολυέξοδη, για αυτό θα πρέπει η στόχευση να είναι μακροπρόθεσμη και το σημαντικότερο, να δημιουργηθούν τα εχέγγυα εκείνα που θα επιτρέψουν στο εγχείρημα αυτό να έχει διάρκεια στο χρόνο. Γεγονός πάντως παραμένει πως θα δημιουργηθεί ένα σημαντικότατο και μοναδικό ηλεκτρονικό κέντρο, το οποίο θα προσελκύσει τους ανθρώπους που θέλουν να μάθουν υπεύθυνα την ιστορία τους, αλλά κυρίως θα τραβήξει και το ενδιαφέρον των Ελλήνων και ξένων επιστημόνων, οι οποίοι θα σπεύσουν να μελετήσουν τα εκθέματα του Μουσείου. Πιστεύω πως η Π.Ο.Ε. ή η ΔΙ.ΣΥ.Π.Ε. θα πρέπει να αναλάβει αυτή την μεγαλόπνοη και φιλόδοξη προσπάθεια που είναι η δημιουργία Ψηφιακού Μουσείου του Ποντιακού Ελληνισμού.
Θεοδόσιος Αρ. Κυριακίδης
Υπ. Διδ. Νεότερης Ιστορίας
Υπ. Ερευνητικού Κέντρου «Αγ. Γεωργίου Περιστερεώτα»