.jpg)
Διαβάστε στο 7ο τεύχος του περιοδικού Άμαστρις, του περιοδικού όσων αγαπούν τον Πόντο, τους ανθρώπους του και τον πολιτισμό τους:
Η γλώσσα που δεν είχε το κουράγιο να πεθάνει...
Όταν ο εκ των κορυφαίων Ποντίων φιλολόγων της πρώτης προσφυγικής γενιάς, αείμνηστος Ιορδάνης Παμπούκης, έγραφε πριν από πολλά χρόνια εκείνο το περίφημο «η ποντιακή γλώσσα δεν έχει το κουράγιο να πεθάνει», δεν θα μπορούσε να φανταστεί την τεράστια δημοτικότητα που θα γνώριζε η φράση του αυτή μέσα στην επόμενη πεντηκονταετία. Και δεν εννοώ τόσο την πανηγυρική επανάληψή της από τον τότε πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου κατά 1ο Παγκόσμιο Συνέδριο του Ποντιακού Ελληνισμού (1985), όσο τη διαχρονική κακοποίηση που υφίσταται ακόμη και σήμερα από τα χείλη διαφόρων, αρμοδίων και μη, παραγόντων του ποντιακού χώρου, που τη χρησιμοποιούν δίκην μαρξιστικού τσιτάτου, προκειμένου να καλύψουν την απουσία οποιασδήποτε πολιτικής γύρω από το ζήτημα της επιβίωσης της ποντιακής γλώσσας.
Γιατί τα λέω όλα αυτά; Πολύ απλά γιατί φοβάμαι ότι η ατάκα του Παμπούκη, όσο έξυπνη κι αν ακούγεται, δεν είναι πλέον σε θέση να εκφράσει τη σύγχρονη πραγματικότητα. Η ποντιακή γλώσσα δεν μπορεί να έχει κανένα κουράγιο, για τον πολύ απλό λόγο ότι οι πεθαμένοι (ή έστω οι ετοιμοθάνατοι) συνήθως δεν διακρίνονται για το κουράγιο τους. Και η ποντιακή γλώσσα, τουλάχιστον με τους όρους υπό τους οποίους επιβιώνει μέσα στα πλαίσια της σύγχρονης νεοελληνικής κοινωνίας, έχει απολέσει από καιρό όλα εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να χαρακτηρίσουν μια γλώσσα ως ζωντανή και λειτουργική...
Ο Πόντος σήμερα: Μικρές ειδήσεις από το σύγχρονο Πόντο, όπως τις αλιεύσαμε μέσα από τις σελίδες του Τουρκικού τοπικού τύπου.
- Ιστορική επίσκεψη των πρεσβευτών των χωρών μελών της Ε.Ε. στην Τραπεζούντα. Δηλώσεις των ευρωπαίων διπλωματών για το θέμα της Παναγίας Σουμελά
- Πολιτιστικό κέντρο «Τοπάλ Οσμάν» στην Κερασούντα!!!
- Ένταση στις τούρκο-ισραηλινές σχέσεις από τα επεισόδια στην Τραπεζούντα
- Ρωσοτουρκική συνεργασία για την κατασκευή διυλιστηρίου πετρελαίου στο Τσεϊχάν
Τα μουσεία της Μαύρης Θάλασσας
Από την Τραπεζούντα και την Κερασούντα ως τη Ριζούντα έως την Αμάσεια, πλήθος μουσείων, αλλά και μικρών εθνογραφικών συλλογών, δίνουν στον επισκέπτη μια μοναδική ευκαιρία να ταξιδέψει στην ιστορία του τόπου. Ενός τόπου που υπήρξε για χιλιάδες χρόνια σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών, ίσως μάλιστα ένα από τα πιο πολυσύχναστα, απ’ όσα γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα...
Τα μουσεία της Μαύρης Θάλασσας δεν συγκαταλέγονται μεταξύ των αγαπημένων προορισμών των ελλήνων τουριστών, που επισκέπτονται κάθε χρόνο κατά χιλιάδες την περιοχή. Το γεγονός δεν έχει να κάνει μόνο με τη γνωστή αδιαφορία των νεοελλήνων για τα μουσεία: καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων που ταξιδεύουν στον Πόντο είναι απόγονοι προσφύγων που εκδιώχθηκαν με τη μικρασιατική καταστροφή, θέλουν κυρίως να δουν τους τόπους όπου έζησαν οι δικοί τους άνθρωποι, τα σπίτια, τα χωριά τους και όσα από τα θρησκευτικά τους μνημεία διασώθηκαν από το πέρασμα του χρόνου.
Αυτό όμως δε σημαίνει ότι ο Πόντος δεν έχει πολλά -και σε ορισμένες περιπτώσεις εξαιρετικά ενδιαφέροντα-μουσεία. Από την Τραπεζούντα και την Κερασούντα ως τη Ριζούντα έως την Αμάσεια, πλήθος μουσείων, αλλά και μικρών εθνογραφικών συλλογών, δίνουν στον επισκέπτη μια μοναδική ευκαιρία να ταξιδέψει στην ιστορία του τόπου. Ενός τόπου που υπήρξε για χιλιάδες χρόνια σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών, ίσως μάλιστα ένα από τα πιο πολυσύχναστα, απ’ όσα γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα...
Ποντιακή Μουσική και Πνευματικά Δικαιώματα
Τι σχέση μπορεί να έχουν τα παραδοσιακά τραγούδια του Πόντου, οι ανώνυμοι δημιουργοί των οποίων έχουν περάσει εδώ και πολλά χρόνια στην αιωνιότητα, με τη σύγχρονη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων; Μη βιαστείτε να απαντήσετε αρνητικά, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να εκτεθείτε…
Το ζήτημα ήρθε στην επικαιρότητα χάρις στην πρόσφατη πρωτοβουλία της αρμόδιας επιτροπής Πολιτισμού της Παμποντιακής να συγκαλέσει σύσκεψη των Ποντίων λυράρηδων και τραγουδιστών με βασικό θέμα την αντιμετώπιση του φαινομένου της ιδιοποίησης παραδοσιακών στίχων και μελωδιών από σύγχρονους «δημιουργούς», αλλά και της απαίτησής τους να εισπράττουν πνευματικά δικαιώματα για αυτά. Αρκεί να σημειωθεί ότι στα «κιτάπια» της ΑΕΠΙ, δηλαδή της εισπρακτικής Ανώνυμης Εταιρίας Πνευματικών Δικαιωμάτων, για την οποία πολύς λόγος έχει γίνει τα τελευταία χρόνια, δίπλα στο όνομα σύγχρονων και σε αρκετές περιπτώσεις ζώντων καλλιτεχνών εμφανίζονται κατοχυρωμένα γνωστά παραδοσιακά τραγούδια του Πόντου, μεταξύ των οποίων μερικά από τα αρχαιότερα αριστουργήματα της επικής ποιητικής μας παράδοσης, αλλά και μελωδίες γνωστών ποντιακών χορών, όπως η «σερανίτσα»...
Συνέντευξη: Ερμής Μουρατίδης
Ο νεοελληνικός πολιτισμός δεν γεννήθηκε στην Ελλάδα, αλλά στη Μ. Ασία και τον Πόντο...
...δεν μπορώ να αποφύγω τον πειρασμό να σας ζητήσω να σχολιάσετε αυτό που λένε κάποιοι, ότι είστε ιδιότροπος άνθρωπος...
Μπορεί να είμαι πράγματι ιδιότροπος, αλλά μόνο θεατρικά. Να πιούμε 100 καφέδες, να κάνουμε παρέα, αλλά όταν πρόκειται για το ποντιακό θέατρο, είμαι άτεγκτος. Δεν ξέρεις, κύριε; Κάτσε στην άκρη και μάθε από αυτούς που ξέρουν. Δεν μπορείς; Κανένα πρόβλημα, δεν είναι υποχρεωτικό να σώσεις εσύ το ποντιακό θέατρο. Αν όμως το κάνεις, πρέπει να το κάνεις σωστά. Τι θα πει ιδιότροπος; Ιδιοτροπία μου είναι η αγάπη μου επί του αντικειμένου μου. Δε δέχομαι συμβιβασμούς πάνω στον έρωτά μου για το ποντιακό θέατρο. Αν αυτό είναι ιδιοτροπία, τότε ναι, είμαι ιδιότροπος.
Τα σπίτια μας τα πατρικά, τα ακατοίκητα!
του Μάραντου
…Μετά από χρόνια, όταν έφτασα στο σπίτι μου το πατρικό, το ακατοίκητο, με τα συνταγμένα δωμάτια δεξιά και αριστερά, άρχισα να ανοίγω τις πόρτες με τα κλειδιά που κρέμονταν πάνω στις κάσες κι ήταν περασμένα στο άσπρο πλακέ το λάστιχο.
Το τρυπητό κλειδί της κρεβατοκάμαρας με τη σαραβαλιασμένη πόρτα, κάθε φορά που το ’πιανα, δεν ξέρω γιατί, το γύριζα ανάποδα και το σφυρούσα δυνατά.
Τώρα που παρασκούριασε κι αυτό, δεν το ρισκάρισα καθόλου. Το σεντούκι, στέναζε από τα «τισέκια και τα γεργάνια» και τα πλουμιστά υφάσματα και η μικρή η σιφονιέρα, που μύριζε βαριά τη ναφθαλίνη, από ζακέτες, ριγωτές πυτζάμες, χνουδάτες ρόμπες, φαρδιές γραβάτες, χειροποίητα σεμεδάκια με μπουλτούρα και πολλές παλιές φωτογραφίες μέσα στην χαρτονένια κάσα...
Μαύρη θάλασσα:Λίκνο πολιτισμού και βαρβαρότητας
του Neal Ascherson
...Οι τουρκικοί ταξιδιωτικοί οδηγοί που πουλιούνται στην Πλατεία Ταξίμ δίνουν την εξής εκδοχή για την Kαταστροφή του 1923: «Μετά την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, οι Έλληνες που ζούσαν στην περιοχή γύρισαν στη δική τους χώρα και το Μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά εκκενώθηκε και εγκαταλείφθηκε». Στη δική τους χώρα; Γύρισαν; Οι άνθρωποι αυτοί είχαν ζήσει στον Πόντο τρεις περίπου χιλιάδες χρόνια. Η ποντιακή διάλεκτός τους ήταν ακατανόητη στους Αθηναίους του εικοστού αιώνα. Ο κόσμος τους ήταν η ακτή της Μαύρης Θάλασσας και οι οικογενειακές τους σχέσεις με το εξωτερικό ήταν με την τεράστια ελληνοποντιακή κοινότητα, η οποία είχε ήδη εγκατασταθεί στη Ρωσική Αυτοκρατορία: στον Καύκασο, στην Κριμαία και στις χώρες γύρω από τη θάλασσα του Αζόφ...
...Όμως οι Ελληνοπόντιοι ήταν κάθε άλλο παρά νεκροί. Από πατρίδα με σκορπισμένα παιδιά, ο Πόντος είχε μετατραπεί σε διασπορά. Ένα μέρος αυτής της διασποράς ζούσε τώρα στην Ελλάδα, παραμένοντας για τους υπόλοιπους κατοίκους της Ελλάδας ένα αινιγματικό, εσωστρεφές έθνος μέσα στο έθνος. Το άλλο μέρος εξαφανίστηκε πίσω από τα τείχη του κάστρου της Σοβιετικής Ένωσης, και ο έξω κόσμος, συμπεριλαμβανομένης και της πλειονότητας των Ελλήνων, τους ξέχασε. Εκείνοι όμως, απ’ ό,τι αποδείχτηκε, δεν ξέχασαν ούτε τον Πόντο ούτε την Ελλάδα...
Tο προσφυγικό ζήτημα στον Πόντο: Μουσουλμάνοι πρόσφυγες στα ελληνικά χωριά της Σαμψούντας
του Κωνσταντίνου Φωτιάδη
...Tο προσφυγικό ζήτημα στον Πόντο ξεκίνησε το Μάιο του 1914. Στις 15 Μαΐου ο μουτεσαρίφης της Aμισού προσκάλεσε στο γραφείο του οκτώ μουχτάρηδες χριστιανικών χωριών και διέταξε να ετοιμάσουν καταλύματα για εκατό οικογένειες προσφύγων. H αναμονή 25.000 προσφύγων είχε ανησυχήσει τους κατοίκους των ελληνικών χωριών, επειδή, με το δίκιο τους, υποπτεύονταν ότι θ’ αναλάμβαναν οι ίδιοι το δυσβάστακτο κόστος της εγκατάστασής τους. Γι’ αυτό και αντέδρασαν δυναμικά, όταν ο μουτεσαρίφης ανακοίνωσε ότι, πέντε χιλιάδες απ’ αυτούς είχαν ήδη αναχωρήσει με προορισμό την περιφέρειά τους.
O έντονος φόβος που επικρατούσε προ πολλού στα ελληνικά χωριά του Πόντου, εξαιτίας της ψυχολογικής βίας και τρομοκρατίας, της στρατολογίας, της αύξησης των φόρων, του προσφυγικού ζητήματος και των σποραδικών εγκληματικών ενεργειών εκ μέρους των μουσουλμάνων περιοίκων αλλά και των τοπικών αρχών, ιδιαίτερα μετά τους βαλκανικούς πολέμους, οδήγησε πολλούς Έλληνες στην απόφαση της αναγκαστικής εξόδου. Στις 17 Μαΐου ο πρόξενος Aμισού Αποστολόπουλος ενημέρωνε το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών: «... το ρεύμα της μεταναστεύσεως μεταξύ των εν τοις περιχώροις της Aμισού και του εσωτερικού αυτής χριστιανών αυξάνει. Παρά τας επανειλημμένας νουθεσίας μου φεύγουσιν αρκετοί εις εκάστην παρουσιαζομένην ευκαιρίαν, ως πληροφορούμαι δε πάντες σχεδόν οι ακτήμονες γεωργοί, καπνεργάται κλπ. εισίν έτοιμοι προς αναχώρησιν, αμ’ ως η ευκαιρία παρουσιασθή... Eις χωρία ολόκληρα δεν συναντά τις ή μόνον γυναίκας, παιδία κάτω των 16 ετών και γέροντας, πάντες οι άνδρες μέχρι του 50 σχεδόν έτους φεύγουσιν εις Eλλάδα, Pωσσίαν ή αλλαχού»...
Δημώδη Άσματα-Παραλογές.
«Της Τρίχας το γεφύρι»: ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα
του Στυλιανού Ιωαννίδη
...Δημοτικά τραγούδια, γνωστά σε όλους ή τους περισσότερους λαούς της Βαλκανικής, υπάρχουν σε ικανοποιητικό αριθμό. Από όλα όμως δύο είναι εκείνα, που ίσως έχουν σημειώσει τη μεγαλύτερη διάδοση σ’ ολόκληρη τη Βαλκανική. Και τα δύο είναι ελληνικά, προέρχονται από τον περίφημο κύκλο των Παραλογών και έχουν βάση τους λαϊκές δοξασίες, αντίστοιχες με το περιεχόμενό τους. Τα δύο αυτά τραγούδια είναι του Γεφυριού της Άρτας και το τραγούδι του Νεκρού Αδερφού. Εμείς πρόκειται να αναφερθούμε στο πρώτο -όχι στο γνωστό σε όλους περιεχόμενό του, αλλά στην καταγωγή του- ως το πλέον αντιπροσωπευτικό για τον ποντιακό ελληνισμό, από τον κύκλο των Παραλογών, τον πιο πολυδιαβασμένο από το σύνολο των δημοτικών τραγουδιών. Πολυτραγουδημένο και ιδιαιτέρως αγαπητό στους Ποντίους. Αποτέλεσε παράλληλα θέμα θεατρικών παραστάσεων, το οποίο μάγευε το κοινό με όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των παραλογών που προαναφέραμε...
Ιεροκλή Γωνιάδη: «Αναμνήσεις στο πέρασμα της πολυτάραχης ζωής μου»
...Κυνηγούσα πολύ τη δουλειά. Η μάνα μου πήγαινε και αγόραζε υφάσματα για ρούχα ή σκεύη. Τι να έκανε; Από την αρχή έπρεπε στήσουμε το νοικοκυριό. Ούτε ρούχα, ούτε πάπλωμα είχαμε. Εκείνο που είχαμε έγινε σχεδόν κουρέλι στους δρόμους, ούτε στρώμα, ούτε μαγειρικά σκεύη. Τίποτα δεν υπήρχε. Μόνον έναν πιάτο είχαμε και δύο κουτάλια. Στο δωμάτιο βρήκαμε και ένα εικόνισμα της Παναγίας. Ήτο το εικόνισμα του πατέρα μου που το άφησε εκεί φεύγοντας για τη Σαμψούντα. Είχαμε κι ένα μικρό εικόνισμα της καλογριάς που πέθανε εις το Ερζερούμ. Όλη η περιουσία η κινητή ήτο αυτή.
Πέρασε η εποχή των πορτοκαλιών. Τι έπρεπε να κάνουμε; Άρχισα να πουλάω καραμέλες, αλλά δεν γινόταν τίποτα. Η πληθώρα των προσφύγων έφυγε. Έμειναν πολύ λίγοι. Κατά την άνοιξη πήραμε απόφαση όλα τα παιδιά που ήμασταν στο ίδιο σπίτι να κάνουμε το λούστρο. Έπρεπε όμως να αγοράσουμε κασελάκι, βούρτσες, πογιές και όλα τα σύνεργα. Χρήματα όμως που; Όλα αυτά στοιχίζανε περί τις τρεις παγκανότες. Πήγαμε και δουλέψαμε στο δημόσιο δρόμο σπάνοντας σκυρόδεμα. Εγώ πήγα τελευταίος από όλους…
Από τις μνήμες της πρώτης προσφυγικής γενιάς: Θεόφιλος Χαλκίδης (τελευταίο)
...Με βαριά καρδιά φύγαμε απ’ το Γύθειον με επτά συντρόφους μου πεζοί για την Σπάρτη και μόλις φθάσαμε, παρουσιασθήκαμε στον Νομάρχη και ζητήσαμε ψωμί και δουλειά. Έν τω μεταξύ ήλθαν κι άλλοι πρόσφυγες και ο Νομάρχης μας έδωσε κατάλυμα, έκανε καταγραφή τους πρόσφυγας και μας έδωσε ψωμί. Εις την Σπάρτην έμεινα εώς οκτώ μήνες και είχα μια παρέα τουρκόφωνους Παφραίους που δεν ήξεραν την ελληνικήν γλώσσα, αλλά γερά παιδιά, αντάρτες στα βουνά του Πόντου, και οι οικογένειες τους σφάγηκαν απ’ τους Τούρκους. Με παρακάλεσαν να τους βρω δουλειά στο σκάψιμο αμπελιών και θα έπαιρνα το μερίδιο μου απ’ τη δουλειά.
Τους βρήκα πολύ δουλειά και με στρέμμα έπαιρνα δουλειά και βγάζαμε έως τριάντα και σαράντα δραχμές, η δραχμή τότε ήταν ακριβή, και κερδίσαμε αρκετά λεφτά.
Εν τω μεταξύ έγραφα σε διάφορα μέρη της Ελλάδος για να βρω τους οικείους μου, έγραφα και για πολλούς πρόσφυγες που παρακαλούσαν για να βρουν τους οικείους και συγγενείς τους. Γνώρισα πολλούς Σπαρτιάτες και στην πόλη και στα γύρω χωριά και μου συνιστούσαν να μη φύγω και να πανδρευτώ να μείνω εκεί...
Ονομαστικόν Αρχείον Αγροτών Προσφύγων
Ανακαλύψτε την καταγωγή της οικογένειάς σας. Για πρώτη φορά τα ονόματα των αρχηγών των προσφυγικών οικογενειών από τον Πόντο, που εγκαταστάθηκαν σε κάθε χωριό της Ελλάδας. Σε αυτό το τεύχος: Αδραχτόπουλος-Αθανασιάδης.
Εν τύποις: μια σελίδα για το ποντιακό (και όχι μόνο) βιβλίο...
Αυτό το μήνα παρουσιάζουμε το βιβλίο του καθηγητή Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Αλέξη Γ. Σαββίδη "Ιστορία της Αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών της Τραπεζούντας".
Η σελίδα του Αλέξη Παρχαρίδη
Ο Αλέξης Παρχαρίδης επιλέγει κάθε μήνα τα ωραιότερα παραδοσιακά ποντιακά δίστιχα
... ’Σ’ σο στούδ’ εντώκα κι έπλωσα τση κάμας ιμ’ την άχναν, τ’ αρνί μ’ κοιμάται απεσκές κι εγώ οξωκά ’ς σην πάχνιαν.
Ας εξέρ’να μικρόν αρνί μ’ και πού καικά εβλάβες, τραβάγγελον θ’ εποίνα ’σε με δώδεκα ποππάδες...
Για εγγραφές συνδρομητών, ενημέρωση για τα σημεία διάθεσης του περιοδικού και οποιαδήποτε άλλη πληροφορία μπορείτε να επικοινωνείτε με το 6979743428 ή το piperdim@hotmail.com.