«Υπάρχει ένα αίσθημα συγγένειας ανάμεσα σε όλους τους Πόντιους, ένα αίσθημα που γεννήθηκε μέσα στους αιώνες που πάλεψε ο ελληνισμός του Πόντου για να επιβιώσει.»
Συνέντευξη του επιχειρηματία Δημήτρη Μελισσανίδη στην εφημερίδα "ΕΘΝΟΣ" στις 15-11-2009.
Αν και έχουν περάσει τρεις γενιές από τον μεγάλο ξεριζωμό σας, πώς καταφέρνετε να κρατάτε ακόμη τόσο ζωντανή την ανάμνηση του Πόντου;
Η ποντιακή ταυτότητα ήταν πάντα ισχυρή. Λαός με μεγάλη ιστορία, κρατήσαμε για 2.800 χρόνια αναλλοίωτη την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό, ανάμεσα σε αλλόφυλους και αλλόθρησκους. Οι αγώνες αυτοί ενίσχυσαν τους μεταξύ μας δεσμούς και μας έκαναν αγωνιστές. Γι’ αυτό εμείς οι Πόντιοι είμαστε οι μόνοι από τους Έλληνες της Μικράς Ασίας που διατηρούμε ζωντανή τη μνήμη της αλησμόνητης πατρίδας, γι’ αυτό διατηρούμε σε τέτοιο βαθμό ζωντανές τις παραδόσεις και τους μεταξύ μας δεσμούς. Να σκεφθείτε ότι σήμερα λειτουργούν στην Ελλάδα πάνω από 400 ποντιακά σωματεία που βοηθούν στη διατήρηση και διάσωση του πολιτισμού μας. Στα σωματεία αυτά, εκτός των άλλων, πολλές χιλιάδες παιδιά διδάσκονται την ιστορία και τους χορούς μας. Ο πολιτισμός του Πόντου αρνείται να πεθάνει.
Ένας μεγάλος αριθμός Ποντίων ζει πια στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Εξακολουθούν να διατηρούν σχέσεις με την πατρίδα ή έχουν ξεχάσει τις ρίζες;
Ό,τι γίνεται στην Ελλάδα, γίνεται και στις χώρες της Ευρώπης, κυρίως στη Γερμανία, όπου οι Πόντιοι είναι πρωτοπόροι στην κοινοτική οργάνωση. Παιδιά που έχουν γεννηθεί και έχουν μεγαλώσει στη Γερμανία, μιλούν ποντιακά, μαθαίνουν και παίζουν ποντιακή λύρα, τραγουδούν, χορεύουν... Το Φεστιβάλ Ποντιακών Χορών που κάνει η Ομοσπονδία Συλλόγων Ελλήνων Ποντίων Ευρώπης κάθε χρόνο είναι ένα από τα πιο σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα του ελληνισμού της Ευρώπης. Οι Πόντιοι της Ευρώπης κρατούν άσβεστη τη φλόγα του ελληνισμού και τη μεταλαμπαδεύουν στα παιδιά τους. Είναι πιο Έλληνες και πιο Πόντιοι από μας. Όσον αφορά δε τους Πόντιους της Αμερικής, είναι τόσο ποτισμένοι με την Ελλάδα, που είναι οι μόνοι που αρνούνται επί δεκαετίες να λάβουν την κατ’ άλλους περιζήτητη αμερικανική υπηκοότητα.
Συνεχίζει η παράδοση των Ποντίων να λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος ανάμεσά σας και να προβάλλει στοιχεία της ταυτότητάς σας;
Από τότε που ξεριζωθήκαμε από τα χώματά μας, το μόνο πράγμα που μας έμεινε για να θυμόμαστε την πατρίδα, ήταν η γλώσσα, η μουσική και ο χορός. Αυτά είχε ως όπλα ο απλός λαός για να αντισταθεί στην αφομοίωση και τη λησμονιά. Αυτό προσπαθούμε να διατηρήσουμε κι εμείς, οι Πόντιοι δεύτερης, τρίτης και τέταρτης γενιάς, μέσα από τους συλλόγους και τις εκδηλώσεις που διοργανώνουμε. Αυτές οι δραστηριότητες, φυσικά, ενισχύουν τους δεσμούς που έχουμε μεταξύ μας. Ξέρεις, είμαστε η μοναδική ράτσα στον κόσμο, που όταν συναντηθούμε, ρωτάμε αμέσως ο ένας τον άλλον «τ’ εμέτερον είσαι»; Υπάρχει ένα αίσθημα συγγένειας ανάμεσα σε όλους τους Πόντιους, ένα αίσθημα που γεννήθηκε μέσα στους αιώνες που πάλεψε ο ελληνισμός του Πόντου για να επιβιώσει.
Ποντιακός χορός και ποντιακή γλώσσα. Χορεύετε; Μιλάτε; Πιστεύετε ότι θα διατηρηθούν στο πέρασμα του χρόνου; Εσείς τι κάνετε για αυτό;
Ο χορός και η μουσική όχι μόνο δεν θα χαθούν, αλλά θα επεκταθούν και στους μη Ποντίους, αφού στους συλλόγους και τις σχολές χορού που λειτουργούν μαθαίνουν ποντιακούς χορούς και μη Πόντιοι, ενώ γίνονται σεμινάρια ποντιακών χορών και σε άλλους λαούς, κυρίως στην Ευρώπη. Όσο για τη μουσική, σήμερα λειτουργούν στην Ελλάδα πάνω από τριάντα σχολές ποντιακής λύρας, ενώ οι λυράρηδες ξεπερνούν τις τρεις χιλιάδες. Εκεί που υπάρχει το πρόβλημα, είναι η γλώσσα μας. Γίνονται προσπάθειες να τη διατηρήσουμε, πρέπει να παραδεχτούμε όμως ότι είναι πολύ δύσκολο. Πάντως, μόλις λειτουργήσουν τα γραφεία της Ευξείνου Λέσχης Αθηνών*, που είναι υπό κατασκευή, θα ιδρύσουμε σχολείο ποντιακής γλώσσα και ποντιακής ιστορίας, που θα λειτουργούν σε μόνιμη βάση. Επίσης, επενδύουμε πολλά στο ποντιακό κανάλι, το Pontos tv, και το ποντιακό ραδιόφωνο, το Pontos radio, που πρόκειται να λειτουργήσουν σύντομα.
Είναι ακόμα και στον 21ο αιώνα ξεριζωμένοι οι Πόντιοι;
Όσο περνούν οι γενιές το αίσθημα αυτό σταδιακά σβήνει. Οι ποντιακής καταγωγής Έλληνες είμαστε ενσωματωμένοι στην ελληνική κοινωνική, οικονομική και πολιτική πραγματικότητα, διατηρώντας μόνο κάποια στοιχεία της πολιτισμικής μας ιδιαιτερότητας.
Πώς βλέπετε τη θέση των Ποντίων σήμερα στη σύγχρονη Ελλάδα;
Χωρίς να θέλω να υποβαθμίσω κανέναν, νομίζω ότι οι Πόντιοι είμαστε το πιο αγωνιστικό και δημιουργικό κύτταρο της σύγχρονης Ελλάδας. Τα ποντιακά χωριά, οι ποντιακές κοινωνίες ξεχωρίζουν για την πρόοδο και τις επιδόσεις τους σε όλους τους τομείς. Στον αθλητισμό, την παιδεία, τις τέχνες της σύγχρονης Ελλάδας οι Πόντιοι έχουμε καθοριστική συνεισφορά. Εκεί που δεν έχουμε μεγάλες παρουσίες, είναι ο χώρος της πολιτικής. Εμείς που βγάλαμε έναν Καζαντζίδη, στο χώρο του πολιτισμού, έναν Λουκανίδη, έναν Νεστορίδη και έναν Παπαϊωάννου στο ποδόσφαιρο, εμείς που βγάλαμε τους μισούς ολυμπιονίκες της Ελλάδας, δεν βγάλαμε μεγάλους πολιτικούς, γιατί είμαστε αγνοί άνθρωποι και δεν τα καταφέρνουμε και πολύ στους «ελιγμούς» που απαιτούνται για να πετύχει κανείς στην πολιτική σκηνή.
Λέγονται κι ακούγονται ένα σωρό ανέκδοτα για τους Ποντίους. Το γεγονός σας ενοχλεί ή το αντιμετωπίζεται πλέον με χιούμορ;
Εμένα προσωπικά δεν με ενοχλεί. Άλλωστε, το δέντρο που έχει καρπούς πετροβολούν.
Ένας Πόντιος που ξεκίνησε από την προσφυγική Νίκαια, πώς αισθάνεται στην κορυφή της παγκόσμιας εμπορικής ναυτιλίας;
Δεν αποχωρίζομαι ποτέ τις αναμνήσεις που έχω από τα παιδικά μου χρόνια και από τη ζωή μου στις προσφυγογειτονιές της Νίκαιας. Συνεχίζω να πηγαίνω στη Νίκαια, βρίσκω τους συμμαθητές μου, εκεί, στο καφενείο της γειτονιάς μου συνεχίζω να παίζω τάβλι. Ό,τι και να γίνω, όπου και να φθάσω, τις αναμνήσεις της γειτονιάς μου θα τις κουβαλάω πάντα μαζί μου. Κατά τ’ άλλα, όπως ήμουνα είμαι, δεν αλλάζουν και πολλά πράγματα. Ίσως αποκτάς περισσότερη άνεση, το πληρώνεις όμως αυτό με έγνοιες και ευθύνες.
Υπάρχουν μυστικά για την επιτυχία; Εάν ναι ποια είναι αυτά; Έχουν κάποια σχέση με την καταγωγή σας;
Όσον αφορά την καταγωγή, ασφαλώς και παίζει ρόλο στην πορεία του κάθε ανθρώπου. Ο πρόσφυγας είναι αναγκασμένος να πετύχει, γιατί δεν έχει άλλη επιλογή. Πάντως, πέρα απ’ αυτό, εμείς οι Πόντιοι είμαστε αγωνιστές και θέλουμε να πετυχαίνουμε. Δεν συμβιβαζόμαστε με την ήττα. Όσο για την επιτυχία, δεν υπάρχουν ειδικά μυστικά. Χρειάζεται αγάπη και αφοσίωση σ’ αυτό που κάνεις και τύχη. Να σου βγουν μερικές κινήσεις. Από κει και πέρα χρειάζεται μέτρο, σωστή διαχείριση και εντιμότητα στις συναλλαγές σου. Ο λόγος της τιμής παίζει μεγάλο ρόλο στην επιτυχία.
* Ο κ. Δημήτρης Μελισσανίδης είναι ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Αθηνών