του Σάββα Καλεντερίδη
Η Παναγία Σουμελά αποτελούσε για 1600 χρόνια θρησκευτικό, πνευματικό και εθνικό κέντρο για τους Έλληνες του Πόντου. Σε εκείνο το εξαιρετικής ομορφιάς και αγριότητας τοπίο, σε σπηλιά που βρίσκεται ακριβώς κάτω από την κορφή, στους απρόσιτους βράχους του όρους Μελά, οι μοναχοί Βαρνάβας και Σοφρώνιος, αφού προηγουμένως διέσχισαν χιλιάδες χιλιόμετρα στο Αιγαίο και την Ανατολή, ξεπερνώντας μύριους κινδύνους, τον 4ο αιώνα τοποθέτησαν την εικόνα της Παναγίας της Αθηνιώτισσας. Έκτοτε, το ιερό εκείνο προσκύνημα, που με τον καιρό απέκτησε αίγλη και την εύνοια των Κομνηνών, αποτέλεσε φωτοδότη φάρο και συνάμα λιμάνι καταφυγής για Έλληνες και αλλόφυλους, για χριστιανούς και αλλόθρησκους.
Από το 1922 μέχρι φέτος, η Ιερά Σταυροπηγιακή Μονή Παναγίας Σουμελά παρέμενε κλειστή, χωρίς μοναχούς και ηγουμένους, χωρίς πιστούς και προσκυνητές, και το σκοτάδι του Όρους Μελά και της κοιλάδας που διαρρέει το θορυβώδες ποτάμ' τη Παναΐας, ήταν ακόμα πιο βαθύ, μέρα και νύχτα.
Όσο λειτουργούσε το μοναστήρι, κάθε μέρα ήταν ξεχωριστή, για μοναχούς και προσκυνητές. Οι μέρες όμως της γιορτής του Μοναστηριού και ιδιαίτερα η 15η Αυγούστου, ήταν κάτι παραπάνω από θρησκευτική πανήγυρις. Ήταν μια πραγματική λαοσύναξη.
Οι Πόντιοι από όλες τις περιοχές του Πόντου συγκεντρώνονταν έξω από το μοναστήρι και έκαναν καταυλισμούς ανά περιοχή καταγωγής. Δηλαδή είχαν ξεχωριστούς καταυλισμούς οι προερχόμενοι από την Κρώμνη, τη Σαντά, το Σταυρίν, την Αργυρούπολη, τα Σούρμενα, τον Όφη, το Ρίζαιο κλπ. Εκεί, με αφορμή την θρησκευτική γιορτή και την πανήγυρη, εύρισκαν την ευκαιρία οι Πόντιοι να συνευρεθούν, να γνωριστούν, να μιλήσουν, να τραγουδήσουν, να ανταγωνιστούν στο χορό, το τραγούδι, τα στιχάκια... Ως συνέχεια αυτής της παράδοσης χτίστηκαν και οι ξενώνες στην Παναγία Σουμελά, στο Βέρμιο, με βάση την καταγωγή από τον Πόντο (Ξενώνες Κρωμναίων, Σανταίων, Τριπολιτών κλπ).
Αυτή η λαοσύναξη σταμάτησε να γίνεται από το 1922. Έκτοτε, το βράδυ της 14/15ης Αυγούστου, κάθε χρόνο, το σκοτάδι στην κοιλάδα και στο Όρος Μελά που είναι σκαρφαλωμένο το μοναστήρι της Παναγίας, ήταν πιο βαθύ, σκοτία πίσα, που έλεαν τ' εμετέρ'. Εκεί τριγυρνούσαν μόνο οι ψυχές πενήντα γενιών Ποντίων, που συνέδεσαν και ταύτισαν την επιβίωση του Γένους με τη δύναμη που έπαιρναν από την Παναγία Σουμελά, ειδικά κάθε Δεκαπενταύγουστο.
Φέτος, το Δεκαπενταύγουστο, θα λειτουργήσει και πάλι η Παναγία Σουμελά στον Πόντο, μετά από σχετική άδεια των τουρκικών αρχών και με την παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου. Φέτος, τη νύχτα της 14/15ης Αυγούστου, θα ανταμωθούν οι ψυχές πενήντα γενιών Ποντίων, που έμειναν θαμμένοι στα άγια χώματα του Πόντου, με τις ψυχές τριών γενιών Ποντίων που γεννήθηκαν και ανδρώθηκαν στην Ελλάδα, μετά το 1923.
Φέτος η νύχτα της 14/15ης Αυγούστου θα είναι πιο φωτεινή από ποτέ.
Ας είμαστε όλοι, εκεί, όσοι μπορούμε, και ας επιδείξουμε αίσθημα ιστορικής ευθύνης, για να μην αμαυρώσουμε αυτές τις ιερές στιγμές.