του Ν. Λυγερού
Μέσω του έργου του Ενεπεκίδη, έχουμε πρόσβαση στα έγγραφα των κρατικών αρχείων της Αυστροουγγαρίας. Αυτά τα αποδεικτικά στοιχεία περί γενοκτονιών των Αρμενίων και των Ελλήνων, μας επιτρέπουν να αναδείξουμε τον κοινό πυρήνα της τουρκικής τακτικής εξολόθρευσης των χριστιανικών πληθυσμών. Ως θύματα έχουμε συχνά την τάση να συγκρίνουμε τους πόνους μας. Όμως, ο κοινός εχθρός είχε ένα και μόνο στόχο, όπως το αναδεικνύουν οι εξής αναφορές.
«Εις τάς 26 Νοεμβρίου τρέχοντος έτους (1916) μού είπε ο Ραφέτ μπέης: «Τελικά μέ τούς Έλληνας πρέπει να ξεκαθαρίσωμεν, όπως καί μέ τούς Αρμενίους.».»
Αναφορά του Αυστριακού προξένου της Αμισού Κβιατκόβσκι.
«Βλέπω γιά τήν Τουρκίαν να πλησιάζη η ώρα να ξεκαθαρίσωμεν τώρα μέ τούς Έλληνας, όπως το 1915 μέ τούς Αρμενίους».
Αναφορά του Αυστριακού πράκτορα στον οποίο μίλησε ο Μέγας Βεζίρης Ταλαάτ μπέης στις 31 Ιανουαρίου 1917.
« [...] οι σχηματισμοί ανταρτικών σωμάτων, χρησιμεύουν ως προσχήματα διά τούς Τούρκους διά μίαν εκτεταμένην γενικήν καταδίωξιν τού ελληνικού στοιχείου μέ τήν έκδηλον τάσιν νά εξοντώσουν ολοσχερώς τούς Έλληνας, ως εχθρούς τού κράτους, όπως προγενεστέρως καί τούς Αρμενίους. [...] Καί όλα τά άλλα μέτρα, τά οποία εις τούς διωγμούς τών Αρμενίων ευρίσκοντο εις τήν ημερησίαν διάταξιν επαναλαμβάνονται τώρα εναντίον τών Ελλήνων.».
Αναφορά του Υπουργού Εξωτερικών της Αυστρίας προς το Βερολίνο.
«Όπως επανειλημμένως ετόνισα, θεωρώ τόν εκτοπισμόν τών Ελλήνων τής ποντικής παραλίας εν τώ πλαισίω τής εκτελέσεως τού προγράμματος τών Νεοτούρκων, τό οποίον επιδιώκει τήν εξασθένησιν τού Χριστιανικού στοιχείου – ως μίαν καταστροφήν μεγίστης απηχήσεως, ήτις θά έχη εις τήν Ευρώπην ζωηρότερον αντίκτυπον από τάς αγριότητας εναντίον τών Αρμενίων».
Αναφορά του Αυστριακού προξένου της Αμισού Κβιατκόβσκι.
Κατά συνέπεια, η ανάγνωση αυτών των εγγράφων δεν αφήνει κανένα περιθώριο παρερμηνείας του συσχετισμού μεταξύ της γενοκτονίας των Αρμενίων και της γενοκτονίας των Ελλήνων. Ο ένοχος είναι ο ίδιος και λειτουργεί με την ίδια τακτική, αδιάλλακτος. Έκανε χρήση των ίδιων μεθοδεύσεων και των ίδιων χειραγωγήσεων. Οι δύο γενοκτονίες όμως δεν συσχετίζονται απλώς. Υπάρχει μεταξύ τους μία αλληλεξάρτηση. Τα θύματα δεν είναι μόνο στον ίδιο χώρο. Είναι και τα δύο Χριστιανοί. Αυτά τα δύο σημεία θα μπορούσαν να είναι καταδικαστικά από μόνα τους. Το πρόβλημα των Αρμενίων και των Ελλήνων είναι ότι είχαν και καλές σχέσεις μεταξύ τους. Αν προσθέσουμε και τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, το όλο σύστημα ήταν ένα εκρηκτικό μείγμα για την Τουρκία. Ιστορικά το συμμαχικό πλαίσιο είναι αποδεδειγμένο. Το πρόβλημα είναι ότι λειτούργησε μόνο και μόνο ως στοιχείο κατηγορίας. Όπως δεν υπήρξαν συντονισμένες κινήσεις εκ μέρους των θυμάτων, η αντίσταση δεν υπήρξε αποτελεσματική. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει τώρα. Η γενοκτονία ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας δεν διαγράφεται, δεν παραγράφεται. Κατά συνέπεια, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε όλα τα στοιχεία που διαθέτουμε για να καταδικάσουμε όχι μόνο το καθεστώς που διέπραξε το έγκλημα, αλλά και αυτό που το συνεχίζει μέσω της γενοκτονίας της μνήμης. Όμως σ’ αυτή τη φάση, η στρατηγική είναι η πλέον απαραίτητη, για να αποφύγουμε τα διπλωματικά τεχνάσματα.