του Ν. Λυγερού
Όπως το γράφει ο Θωμάς Τσοπουρίδης στο Λεξικό της ποντιακής διαλέκτου: Στην σημερινήν Τουρκίαν οι εξισλαμισμέν Έλληνες στο Πόντον καλατσεύνε τα ποντιακά κι άλλο καλλίον ας εμάς που υβρίουμες στην Ελλάδαν. Αυτό είναι ένα χειροπιαστό παράδειγμα ότι δεν υπάρχει γλωσσολογικό πρόβλημα όσον αφορά στη θρησκεία και εξηγεί και το φαινόμενο των Πομάκων στη Θράκη. Η διατήρηση του γλωσσικού στοιχείου δεν προέρχεται αναγκαστικά από τη θρησκεία όπως θα το ήθελε μια συντηρητική άποψη του προβλήματος. Βέβαια υπάρχει το γεγονός της τουρκοκρατίας στην Ελλάδα και η ορθή αντίσταση της θρησκείας στον κατακτητή επί αιώνες. Όταν όμως η περίοδος δεν είναι τόσο μεγάλη, η γλώσσα μπορεί ν' αντισταθεί από μόνη της στην κοινωνική και κρατική πίεση. Αυτό εξηγείται και από την ύπαρξη της πίεσης και του σκληρού πυρήνα της αντίστασης. Διότι επί τουρκοκρατίας τουλάχιστον σε μερικές περιόδους το πλαίσιο ήταν σχετικά χαλαρό και επέτρεπε τη συνύπαρξη δίχως βίαιες διαμάχες. Ενώ στον Πόντο το βαθύ κράτος που εξασκεί μια συνεχή πίεση, η δημιουργία ενός σκληρού πυρήνα είναι φυσιολογική ειδικά σε μικρές κοινωνίες που είναι εκ φύσης κλειστές. Με αυτόν τον τρόπο το ποντιακό στοιχείο επικράτησε.
Υπάρχει όμως και η δύναμη της παράδοσης. Το ποντιακό στοιχείο δεν αποτελείται μόνο από τη γλώσσα ακόμα και αν αυτή κυριαρχεί μεταξύ των χαρακτηριστικών του. Ο χορός, η μουσική, αλλά και η μαγειρική εμπλέκονται με ένα συντονισμένο τρόπο στη διατήρηση της κουλτούρας. Και δεν μπορούμε να ξεχάσουμε και τις προσπάθειες που γίνονται για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων που επικεντρώνουν το αίσθημα της προσφυγιάς στην ύπαρξη του καθενός. Ο ποντιακός λαός είναι ένα από τα καλύτερα παραδείγματα της μη λήθης της ιστορίας. Πολλοί προσπάθησαν και προσπαθούν να διαψεύσουν την ιστορία όσον αφορά τα τραγικά γεγονότα του 1918 όμως οι Πόντιοι αντιστάθηκαν και αντιστέκονται με αυτόν τον τρόπο που τους χαρακτηρίζει. Υπέφεραν και ξέρουν να υποφέρουν. Δεν έχουν ανάγκη από κανένα, η ιστορία τους αρκεί. Είναι ό,τι φαίνονται και φαίνονται όπως είναι.
Όποιος θέλει ας δοκιμάσει να τους μετατρέψει σε απλούς πολίτες. Οι Πόντιοι έζησαν επί χιλιετίες μέσα σε σκληρές συνθήκες και κανείς δεν μπορεί ν' αντισταθεί στις προσπάθειές τους για την αναγνώριση της γενοκτονίας. Δεν υπάρχει κομματικό πλαίσιο, είναι θέμα ποντιακής συνείδησης. Ο κάθε Πόντιος είναι ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας και όχι μόνο τραγωδίας. Το ποντιακό πνεύμα είναι ιδιαίτερα ισχυρό στη Θράκη και αποτελεί ένα σημαντικό σημείο αντίστασης εναντίον κάθε προσπάθειας τεχνητού εποικισμού. Οι Πόντιοι δεν ξέχασαν την ιστορία τους και μπορούν εύκολα να ερμηνέψουν μερικές κινήσεις που φαίνονται ανούσιες για κάποιους άλλους. Έτσι αυτός ο πυρήνας στη Θράκη δείχνει με την ύπαρξή του το παράδειγμα της αντίστασης. Το ποντιακό είναι πλέον και θρακικό.