Το Κάστρο της Γαράσαρης (Sebinkarahisar)ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ Π.Ο.Ε. ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΟΡΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ
Πρακτικά Συνεδριάσεων Νικόπολης (Γαράσαρης)
Κυριακή, 18/10/2009
Παρόντες: Κ. Αλεξανδρίδης, Γρ. Γρηγοριάδης, Γ. Κασαμπαλίδης, Μ. Πετρίδης, Σ. Τσεντεμεΐδης, Β. Πολατίδης, Κ. Μωυσίδης, Π. Τσιλογλανίδης, Μ. Καραβέλας.
Ο Κ. Αλεξανδρίδης, αφού επανέλαβε τον τρόπο με τον οποίο θα δουλεύει από εδώ και στο εξής η Επιτροπή (με εισηγήσεις ανά περιοχή), τόνισε τη σημασία της συνεργασίας με την Επιτροπή Μουσικής και το Συντονιστή κ. Στ. Παπαδόπουλο.
Ο Π. Τσιλογλανίδης είπε ότι πρέπει να κάνουμε αυτοκριτική ως επιτροπή και αναγνώρισε ότι η συλλογή αυτού του υλικού θα είναι σταθμός για τον ποντιακό χώρο. Να επαναπροσδιορίσουμε τις βάσεις πάνω στις οποίες πρέπει να λειτουργεί η Επιτροπή.
Ο Μ. Πετρίδης επισήμανε ότι ακόμη κι αν δεν έχει κανείς εισήγηση, η γνώμη το καθενός έχει την ίδια βαρύτητα. Πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι παράδοση και τι εξέλιξη ενός χορού, να θέσουμε το πλαίσιο.
Το λόγο πήρε ο καταγόμενος από τη Νικόπολη Σάββας Τσεντεμεΐδης, ο οποίος κατέθεσε στην Επιτροπή τις έρευνες που έχει κάνει για τους χορούς της Νικόπολης, αναλύοντας κάθε χορό ξεχωριστά και τα λάθη που γίνονται. Προέβαλλε και σχετικά βίντεο.
Ο Γρ. Γρηγοριάδης επισήμανε ένας είναι ο χορός, η βάση του, πχ, τικ, ομάλ και η μουσική μπορεί να αλλάζει. Πρέπει να εξετάσουμε από ποιόν κάναμε την καταγραφή, γιατί δεν υπάρχει αλάθητο.
Ο Μ. Πετρίδης συνέχισε λέγοντας ότι 3 είναι οι χοροί της Γαράσαρης για τους οποίους είναι δεδομένη ελληνικότητά τους και ότι για το χορό Τάμζαρα, επιφυλάσσεται. Μίλησε για κατηγορίες χορών και η όποια παραλλαγή, αφορά το σχετικό ιδίωμα.
Ο Π. Τσιλογλανίδης, αφού ευχαρίστησε τον Τσεντεμεΐδη, είπε ότι διαφορετικότητα δε σημαίνει άλλος χορός.
Το λόγο παίρνει ο Μ. Καραβέλας, που συνεχάρη το Σάββα για την προεργασία που έκανε και για το χορό Τάμζαρα είπε ότι οι Αρμένιοι λένε ότι έχουν πολλές «τάμζαρες», μην έχουμε τη βουλιμία να αλώσουμε όλες τις κουλτούρες.
Συνέχισε ο Β. Πολατίδης που αναγνώρισε ότι επιτελούς η Επιτροπή μπήκε σε σωστή κατεύθυνση και ανέφερε ότι με το Σάββα έχει κοινή πλεύση. Προσέθεσε στα προαναφερθέντα και το χορό Κόρογλου. (στην Ευκαρπία Κιλκίς από όπου κατάγεται, είναι, όπως είπε, Γαρασαρέτ΄).
Ο Μ. Πετρίδης είπε ότι το χορό Κόρογλου, οι δικοί τους τον ταύτιζαν με το χορό των μαχαιριών, είναι ο μύθος του εξισλαμισμένου Ακρίτα.
Ο Κ. Αλεξανδρίδης, κάνοντας μια ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας, επισήμαινε ότι οι χοροί αναφέρονται ομαδικά (τίκια, ομάλια) και ότι σύμφωνα με γραπτή μαρτυρία του αείμνηστου Τάκη Μουζενίδη, ο χορός Τάμζαρα είναι αρμένικος. (Γίνεται μια αναφορά για την επανάσταση του 1915, την οχύρωση των Αρμενίων στο κάστρο της Γαράσαρης και ότι ουσιαστικά από εκεί ξεκίνησε η γενοκτονία των Αρμενίων. Η κωμόπολη Tamzara είχε 2.000 κατοίκους, οι 1500 ήταν Αρμένιοι, 500 μουσουλμάνοι και λίγες οικογένειες Ελληνοποντίων). Συνέχισε λέγοντας ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Δε μπορούμε να αμφισβητήσουμε την ελληνικότητα του χορού, καθώς έχει ρυθμό 9/8, μπορούμε όμως να αμφισβητήσουμε την «ποντιακότητά» του.
Ο Μ. Πετρίδης είπε ότι η μορφή του είναι ποντιακή και απάντησε ο Κ. Αλεξανδρίδης λέγοντας ότι όταν τον παρουσιάζουμε σαν τοπικό πολιτισμό, είναι ευπρόσδεκτο, ιδιαίτερα αφού έχει υιοθετηθεί και σε επόμενες γενιές.
Ο Μ. Καραβέλας, τόνισε την ανάγκη μελέτης από κοινωνιολόγους, λαογράφους κτλ, ότι δεν πρέπει να ξεχνούμε πχ ότι από την Κιμισχανά ήρθαν οι Ακνταγμαντενλήδες και ότι πρέπει να γίνει ένα ξεκαθάρισμα αυτής της τελευταίας περιόδου. Η Γαράσαρη ήταν στη Μικρή Αρμενία.
Ο Γ. Κασαμπαλίδης είπε ότι στο Μεσόβουνο ο χορός αναφέρεται ως Ταμσάρα και εξεδήλωσε απορία γι αυτό που αναφέρει ο Ν. Ζουρνατζίδης ως Τάμζαρα Τραπεζούντας.
Ο Μ. Πετρίδης παρενέβη λέγοντας ότι δεν έχει νόημα, αφού ξεκινάμε από μηδενική βάση.
Ο Β. Πολατίδης προσέθεσε ότι υπήρχε στη Γαράσαρη και ο ομούζ χορός (πύργος, ο ένας πάνω στον άλλο). «Οι Γαρασαρέτ΄εποίναν παλαλά», είπε ο Μ. Καραβέλας. Ο Στ. Παπαδόπουλος περιέγραψε τη Μουσική σαν Τέχνη των ήχων και ότι βρίσκεται σε αρμονικότητα με κάθε χορό. Αν στον Πόντο, είπε, είχαν τη σημερινή μουσική παιδεία, θα ήταν διαφορετικά. Η μουσική είναι φαντασία και στη φαντασία δεν υπάρχει τέλος. Ο Μ. Πετρίδης είπε ότι το τικ οι γεροντάδες το χόρευαν με ζουρνά (Zurna kaitesi) και ο Στ. Παπαδόπουλος προσέθεσε ότι αυτό είναι χαρακτηριστικό της Νικόπολης. Κλείνοντας, ο Μ. Καραβέλας τόνισε την ανάγκη μουσικής παιδείας, και παιδείας γενικότερα.
Κυριακή, 15/11/2009
Παρόντες: Κ. Αλεξανδρίδης, Χρ. Πακαταρίδης, Σίμος Τσιπιζίδης, Σ. Τσεντεμεϊδης, Μ. Καραβέλας, Β. Πολατίδης, Γ. Κασαμπαλίδης, Μ. Πετρίδης.
Ο Κ. Αλεξανδρίδης τόνισε την ανάγκη οριοθέτησης του Πόντου, αλλά και της Παράδοσης. Κάλεσε τον Ομότιμο Καθηγητή Ιστορίας κ. Στάθη Πελαγίδη για το πρώτο θέμα, ο οποίος προσκόμισε σχετική αναφορά ενός βιβλίου του (βλ. σχετ. φωτοτυπία στο τέλος) και τη Μ. Ευσταθιάδου (εθνολόγο, μεταπτυχιακή Φοιτήτρια τμήμ. Λαογραφίας Πανεπιστημίου Αθηνών) για τη έννοια και τα πλαίσια της Παράδοσης.
Η Μ. Ευσταθιάδου ανέφερε ότι η Λαογραφία είναι μια νεότερη Επιστήμη και στην Ελλάδα κλείνει φέτος τα 100 χρόνια, από τη σύλληψη του ονόματος από το Ν. Πολίτη και της Ίδρυση της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρίας. Στην Ελλάδα, γεννήθηκε από την ανάγκη να αποδείξει το ελληνικό κράτος τη συνέχεια με την αρχαία Ελλάδα και για να αντικρούσει τις θεωρίες του Φαλμεράγιερ, κάτι που δεν αγγίζει εμάς τους Πόντιους. Συνέχισε δίνοντας κάποιες γενικές κατευθύνσεις για το πώς πρέπει να γίνονται οι καταγραφές:
Όταν καταγράφουμε ένα έθιμο, ένα χορό, ένα τραγούδι, πρέπει σήμερα, πια, να καταγράφεται με κάθε οπτικο-ακουστικό μέσο.
Όταν ο πληροφορητής μας λέει κάτι, το ίδιο, για να ισχυριστούμε ότι υπήρχε, πρέπει να το διασταυρώσουμε τουλάχιστον από τρεις διαφορετικές πηγές.
Τον ίδιο τον πληροφορητή, πρέπει να τον συναντήσουμε τουλάχιστον δύο φορές, γιατί και λόγω ηλικίας και λόγω του άγχους ότι καταγράφεται, μπορεί να παραλείψει κάτι σημαντικό.
Όταν ρωτάμε έναν πληροφορητή για κάτι, καλό είναι αυτό να μη γίνεται μόνο αποσπασματικά. Όσο πιο αποσπασματική είναι μια συνέντευξη, τόσο πιο αναξιόπιστη είναι. Σήμερα πια, η μέθοδος που έχει διεθνώς επικρατήσει είναι η αφήγηση ζωής. Δηλαδή, εκτός από το συγκεκριμένο πχ. χορό, καλό είναι να προκαλέσετε τον ερευνητή σε μια ελεύθερη αφήγηση της ζωής τους, κάτι σαν αυτοβιογραφία. Αυτό μπορεί να εξηγήσει πολλά, ακόμη και γιατί επιμένει σε κάποιον χορό ή σε κάποιο τραγούδι, ενώ δεν είναι παραδοσιακό.
Όσον αφορά την Παράδοση, πρέπει να πούμε ότι είναι δυναμική και όχι στατική. Επιβιώνουν εκείνα τα στοιχεία που ασκούν στον άνθρωπο τη μεγαλύτερη τελετουργική γοητεία. Κάποιες επιβιώσεις που έφτασαν ως τις μέρες μας και είναι σχεδόν αδύνατον να τις αναβιώσουμε στην αρχική τους μορφή, μπορούν όμως να χρησιμοποιηθούν για κάποια συγκριτική μελέτη μεταξύ των επιβιώσεων και της αρχικής μορφής. Γνωρίζει η λαογραφία ότι από υπερβολικό ζήλο, υπήρχαν αυθαίρετες επινοήσεις και προσθήκες, που καταστρέφουν την παράδοση ή εκμοντερνίζουν με τρόπο νεοπλουτικό. Όμως παλαιότερα η ζωή ήταν τέτοια που η πεζότητα, η καθημερινότητα του κόσμου, δεν ξεχώριζε από την ποίηση. Γι' αυτό και για πολλούς άλλους λόγους βέβαια, αγαπάμε το παρελθόν γιατί υπάρχει η λεγόμενη αισιοδοξία της αναμνήσεως που εξωραΐζει ότι έχει περάσει. Το παλιό είναι όμορφο, όχι απαραίτητα γιατί είναι όμορφο, αλλά γιατί είναι παλιό. Το νέο είναι άσχημο, όχι γιατί είναι άσχημο πάντα, αλλά γιατί είναι νέο. Σήμερα δεν αναβιώνουν κάποια έθιμα γιατί χρειάζονται στην πράξη, αλλά για νοσταλγική σύνδεση με το παρελθόν. Αυτό ακριβώς ονομάζεται, όμως, ονομάζεται φολκλορισμός. Δηλαδή η αναβίωση μορφών λαϊκού βίου ενώ πρακτικά δε χρειάζονται πια. Ο φολκλορισμός σύμφωνα με αυστηρά κριτήρια επιστημονικά και παραδοσιακά, είναι κατακριτέος. Από τη στιγμή όμως που δεν υπάρχουν οι ιδανικές αυτές συνθήκες, πρέπει να διατηρηθεί με την έννοια της αναπαράστασης. Η αναπαράσταση αυτή, όμως, πρέπει να έχει υψηλό βαθμό πιστότητας και γνησιότητας. Όμως, αν αναζητούμε το παραδοσιακό πιστά και αυθεντικά, με το χώρο έκφρασης την πόλη, υπάρχει αντίφαση. Το απόλυτα παραδοσιακό σημαίνει ότι έχει σταματήσει ο χρόνος. Σημαίνει ότι θα πρέπει να ζούμε και σήμερα με μαγείες και δεισιδαιμονίες, με νερόμυλους, με ορτάρια. Οπότε η λαογραφία δέχεται ότι κάθε ιστορική στιγμή, κάθε εποχή έχει τη δική της αυθεντικότητα.
Παλιό: η ταυτότητα του χθεσινού μας «είναι»
Νέο: η καινούργια παραλλαγή του παλιού, ως απόδειξη ότι υπάρχει συνέχεια και δεν είναι η Παράδοση μουσειακό είδος. Το Παρελθόν ζει, μέσα από τη ζωή του παρόντος, με τις όποιες μεταβολές έχει υποστεί.
Ο χώρος του ιστορικού Πόντου, ήταν πάντα πολυ-πολιτισμικός. Στη μουσική και στο χορό, δεν υπάρχουν σύνορα. Σε πολλές περιπτώσεις δώσαμε περισσότερα και πήραμε κάποιες πινελιές. Στην Παράδοση που ήρθε από Ποντίους εκτός ιστορικού Πόντου, υπάρχει πληθώρα ξενόφερτων στοιχείων. Δεν είναι κακό. Ούτε απαραίτητα καλό. Είναι αντικειμενικό γεγονός. Πάντα, όμως υπήρχε μια σύζευξη μεταξύ πολιτικής και πολιτισμού. Πολλές φορές ένα έθιμο το καταγράφουμε σήμερα ότι διατηρείται, αλλά η αλήθεια είναι ότι το έχουν επαναφέρει κάποιοι λόγιοι πριν 100-200 χρόνια. Δηλαδή σήμερα εν έτη 2009, πέρα από την καταγραφή του τί ήρθε από εκεί, που οφείλουμε να την κάνουμε με κάθε δυνατή λεπτομέρεια, πρέπει να δούμε ως Ομοσπονδία, αλλά και ως ερευνητές, όταν υπάρχουν πολιτικά και εθνικά ζητήματα άλυτα, τι σκοπιμότητα έχει να διαδίδουμε ένα χορό πχ. τούρκικο, και όχι απλά να τον καταγράψουμε. Και όταν αυτός παρουσιάζεται, πρέπει να τεθεί σε συγκεκριμένα πλαίσια ιστορικά και γεωγραφικά.
Ο Χρ. Πακαταρίδης κατάγεται από το χωριό Καράκεβεζιτ Νικόπολης. Και ο δάσκαλός του, Σίμος Τσιπιζίδης (παρών) από το Κοϊνίκ (πριν ξεκινήσει ο Χρήστος τις προβολές, γίνεται μια παρενθετική συζήτηση για το θέμα που προέκυψε με το δικαστήριο του Γ. Στεφανίδη με την Α.Ε.Π.Ι., για τα πνευματικά δικαιώματα των παραδοσιακών τραγουδιών και για την Τράπεζα δεδομένων που θέλει να δημιουργήσει η Π.Ο.Ε. Στα πλαίσια αυτής της συζήτησης, προκύπτουν και δεδομένα που είχαμε την εντύπωση ότι είναι παραδοσιακά, ενώ στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει, όπως για παράδειγμα ο χορός Λέτσι, που ο Μ. Καραβέλας αποκάλυψε ότι τον κατασκεύασαν ο ίδιος και ο Μ. Πετρίδης, τη δεκαετία του ΄60, πριν πάνε στην Αμερική. Ο Μ. Πετρίδης δηλώνει απόλυτα ικανοποιημένος από τη συζήτηση και ότι δεν έχει σημασία αν πάρει χρόνο, τόσα χρόνια περιμέναμε! Για το πώς δημιουργείται μια νέα παράδοση, ανέφερε το παράδειγμα του τσαραχότ΄, που το χόρευε την περίοδο του ΄60 μια παρέα, του Γιάνν΄αγα στο Χαλκατζή).
Ο Χρ. Πακαταρίδης προβάλει βίντεο με τους χορούς της Γαράσαρης από γεροντότερους σε παλαιότερους γάμους (ο χορός ομάλι φαίνεται με τα χέρια κάτω και ψηλά, ανάλογα με τη μουσική, τη διάθεση του χορευτή και του οργανοπαίχτη. Χορευόταν και αγκαζέ, πήγαινε και αριστερά. Ο χορός σιπουρτούν είναι σαν μονόν ομάλ, το τίκι δεν έχει σταύρωμα μπροστά και τα χέρια δεν είναι τόσο τεντωμένα, το ομάλ χορεύεται με 10 βήματα και
α. τα χέρια κάτω, με μια ελαφρά κίνηση προς τα μπροστά 2 φορές στα τέσσερα πρώτα βήματα,
β. συνέχεια τα χέρια σε θέση vv,
γ. τα χέρια ανεβαίνουν σε θέση vv στο 4ο βήμα και παραμένουν. Έγινε ιδιαίτερη αναφορά στο Κοτσέκι, που είναι συγκεκριμένος ρυθμός καρσιλαμά και χορευόταν μόνο από άντρες). Ο Β. Πολατίδης αναφέρει ότι στο βιβλίο του Ράπτη, ο χορός Τάμζαρα φαίνεται ως δάνειος, από τους Αρμένιους.
Η Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της Επιτροπής Χορού της Π.Ο.Ε. για την περιοχή της Νικόπολης έγινε στην 6η Πανελλήνια Συνάντηση Ποντιακής Νεολαίας με εισηγητές τους, Σάββα Τσεντεμεΐδη και Χρήστο Πακαταρίδη.
Δείτε εδώ το σχετικό video.
Για την Επιτροπή Χορού & Ενδυμασίας
της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος (Π.Ο.Ε.)
Ο Συντονιστής
Κώστας Αλεξανδρίδης
της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος (Π.Ο.Ε.)
Ο Συντονιστής
Κώστας Αλεξανδρίδης
ΠΑΜΠΟΝΤΙΑΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ
Λ. ΝΙΚΗΣ 1
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Τ.Κ. 54624
ΤΗΛ. 2310227822
FAX 2310227213
www.poe.org.gr
info@poe.org.gr