Δυτικός Πόντος
Βιθυνία Παφλαγονία
του Σάββα Καλεντερίδη
Η περιοχή του οδηγού αρχίζει από το δυτικότερο άκρο των ακτών του Ευξείνου, στο στόμιο του Βοσπόρου, εκεί που ανοίχτηκαν οι Αργοναύτες μόλις πέρασαν αλώβητοι με την Αργώ τις Συμπληγάδες Πέτρες, τηρώντας κατά γράμμα το χρησμό του μάντη Φιννέα.
Είναι η Βιθυνία, τόπος με λαμπρή ιστορία και με φυσικά τοπία που μαγεύουν τον επισκέπτη. Εδώ θα περιδιαβούμε τους νομούς της Νικομήδειας, του Αντάπαζαρί με τα δεκατέσσερα άλλοτε ελληνοποντιακά χωριά του Καράσου, του Ντούζτζε, του Μπόλου/Κλαυδιούπολης και της Ποντοηράκλειας, όπου σύμφωνα με τη μυθολογία βρίσκονται ο Αχέροντας Ποταμός, η Πύλη του Άδη και το Σπήλαιο του Ηρακλή.
Στη συνέχεια περνάμε στη χώρα των Μαρυανδυνών και των Παφλαγόνων, τη θρυλική Παφλαγονία, όπου η Σαφράμπολη με τα υπέροχα παραδοσιακά της σπίτια, η Κασταμονή, πατρίδα των Κομνηνών και η Γάγγρα των μεγάλων αγίων της Ορθοδοξίας.
Τέλος φθάνουμε στο δυτικό Πόντο, στη Σινώπη, την πρώτη αποικία των Μιλησίων και μεγάλη μητρόπολη των ελληνικών πόλεων του Πόντου, τη μαρτυρική Παύρα και την Αμισό, τη Θεμίσκυρα, χώρα των Αμαζόνων, την Αμάσεια, πατρίδα του μεγάλου γεωγράφου Στράβωνα, το Τσόρουμ, κοιτίδα των Χετταίων, τερματίζοντας το ιστορικό μας ταξίδι στην Τοκάτη, τη βυζαντινή Ευδοκιάδα και τη Νεοκαισάρεια, γενέτειρα του Μεγάλου Βασιλείου.
Ανατολικός Πόντος
Κοτύρωρα, Κερασούντα,
Τραπεζούντα, Αργυρούπολη, Κάρς
Κοτύρωρα, Κερασούντα,
Τραπεζούντα, Αργυρούπολη, Κάρς
του Σάββα Καλεντερίδη
Μετά από περιπλάνηση μερικών ετών, σχοινοβατώντας ανάμεσα στο μύθο, τη λαμπρή ιστορία των Ελλήνων στην περιοχή, την τραγωδία της Γενοκτονίας και του Ξεριζωμού και τη σημερινή πραγματικότητα, και μετά το «Δυτικός Πόντος-Βιθυνία-Παφλαγονία», με την ανά χείρας έκδοση το ταξίδι μας στη γη του Πόντου επιτέλους ολοκληρώνεται.
Περιδιαβήκαμε, ερευνήσαμε, φωτογραφήσαμε και σας ταξιδεύουμε στη γη των Χαλύβων και το Ιασώνειο Άκρο των Αργοναυτών, τα Κοτύωρα της Υπαπαντής και του Αγίου Γεωργίου, το θρυλικό Τσάμπασι, την Οινόη με τις πανέμορφες παραλίες και τα κάστρα της, το Πολεμώνιο, τη Χαψάμανα και τις άλλες ιστορικές πόλεις και περιοχές του νομού. Στην Κερασούντα είδαμε το Κάστρο, τον Άγιο Νικόλαο, το Παρθεναγωγείο και το Ημιγυμνάσιο, την Πουλαντζάκη του αείμνησου Λεωνίδα Ιασωνίδη που μας νουθετεί να «μη λησμονούμε τον Πόντο», το Κιρίκ, το Τσαγράκ και τη Νικόπολη του Πομήιου και της Παναγίας της Σταυροπηγιανής με τα αμέτρητα, άλλοτε ελληνικά, χωριά της, την Κεπέκλησα και τημαρτυρική Τρίπολη.
Είδαμε τη Σεβάστεια και τα χωριά του Απές, το Ερζιγκιάν των Ουράρτου και τα ελληνικά χωριά της Ρεφάγιας, την ακριτική Παϊπούρτη και το Ερζερούμ των «Αμελέ Ταμπουρού».
Στην Τραπεζούντα των Κομνηνών, των Κάστρων, των αυτοκρατορικών εκκλησιών, του Φροντιστηρίου, των αρχοντικών, της Τράμπζον σπορ και της λύρας, αφουγκραστήκαμε την τρισχιλιόχρονη ιστορία του ελληνισμού στην περιοχή, στα Σιμοχώρια, την Τόνια, το Κατωχώρι και τα Σούρμενα των ελληνόφωνων, τα Πλάτανα, τη Ματσούκα και τη Γαλίανα τραγουδήσαμε μελωδικούς σκοπούς με τους άγρυπνους θεματοφύλακες της ποντιακής Μούσας, στη Σουμελά, το Βαζελώνα και τον Περιστερεώτα κλίναμε ευλαβικά το γόνυ στους «αγίους και τους μοναχούς του Πόντου», που κράτησαν επί αιώνες όρθιο και ζωντανό το Γένος.
Εμείς, μετά την Αργυρούπολη των Αρχιμεταλλουργών, την Άρδασσα και την Χερίανα του Διγενή Ακρίτα, την αδούλωτη Επτάκωμο Σάντα, την Κρώμνη, την Ίμερα και το Σταυρί δεν σταματήσαμε το ταξίδι μας, όπως γίνεται συνήθως. Προχωρήσαμε στη Ριζούντα και την Αθήνα του Πόντου, στις κορυφές των Ποντικών Άλπεων, στο Τσάγιελι των Λαζών και στο Χεμσίν των αρμενόφωνων, στο Άρτβιν των κάστρων, των φρουρίων και των εκκλησιών, στο Καρς και το Αρνταχάν, με τα άλλοτε 72 ελληνικά χωριά.