Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,Επιτρέψτε μου να προσπαθήσω να προσεγγίσω το βαθύτερο νόημα της 19ης Μαΐου, από τη σκοπιά της πολιτικής, ενός τομέα ο οποίος φαίνεται ότι αγνόησε σε πολύ μεγάλο βαθμό σε αυτό το ζήτημα, τους Ποντίους.
Και θα το πράξω αυτό, με τη βοήθεια κειμένων και επισημάνσεων, ανθρώπων που αφιέρωσαν ένα πολύ μεγάλο μέρος της ζωής τους σε αυτό που ονομάζουμε σήμερα Ποντιακό Ζήτημα. Και στο πολιτικό σκέλος, δεν είναι άλλοι από τον Κοινωνιολόγο και Συγγραφέα, Μιχάλη Χαραλαμπίδη και τον Καθηγητή Ιστορίας του Πανεπιστημίου μας στη Δυτική Μακεδονία, Κώστα Φωτιάδη.
Είναι ξεκάθαρο, ότι στο πολιτικό σκηνικό επικράτησε, κυριάρχησε η απόλυτη, βίαιη λογική των κρατών, η οποία ήθελε «να κλείσει το ζήτημα» και εκείνες οι μορφές αντίδρασης ενός ηττημένου λαού που δυνάμεις πέρα από τη θέληση του, τον ώθησαν έξω από την ιστορία, επιδιώκοντας την ολική εξαφάνιση του. Επομένως τρία ήταν τα μεγάλα γεγονότα της μεγάλης πολιτικής των κρατών τα οποία και έκριναν το μέλλον των Ποντίων:
- Η Συνθήκη της Λωζάνης, «το μεγαλύτερο παζάρι του αιώνα», στο οποίο αγνοήθηκε η ιστορία και η θέληση των λαών,
- Το σύμφωνο φιλίας Βενιζέλου-Ατατούρκ,
- Η ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ και η επακόλουθη κυριαρχία του συνυφασμένου με αυτήν δόγματος της «ακεραιότητας της Τουρκίας».
Έτσι οι Πόντιοι δεν έζησαν σε συνθήκες που να τους επιτρέπουν να γνωρίσουν, να ερμηνεύσουν, να οικοδομήσουν την ιστορία τους και να τη μεταβιβάσουν στις επόμενες γενιές. Μάλιστα, το κενό αυτό μεγάλωνε, όσο εξαντλούνταν οι μνήμες, οι διηγήσεις, η μετάδοση της γλώσσας από τους ανθρώπους της πρώτης γενιάς. Και παρά τη δική τους καθοριστική συμβολή για τη διατήρηση της ταυτότητας, ο χορός και το τραγούδι, ήταν φανερό ότι δεν αρκούσαν αφού δε συμπληρώνονταν από τις υπόλοιπες συνιστώσες που συγκροτούν έναν λαό.
Και η 19η Μαΐου, αποκτά νόημα, όταν υφίστανται κυρίως οι παρακάτω δύο συνθήκες που αποτελούν εγγύηση στο δικαίωμα ενός λαού για την ύπαρξη και τη συνέχεια του:
- Η πρώτη αφορά τη βαθιά γνώση της ιστορίας, των πολιτικών και ιστορικών λόγων που καθόρισαν την εξέλιξη και τη σημερινή του κατάσταση. Και η κρατική πολιτική έχει τεράστιες ευθύνες, ιστορικές, εθνικές ευθύνες, αρκεί να αναφέρουμε για αυτό ότι για πρώτη φορά η ιστορία του ποντιακού και μικρασιατικού ελληνισμού, αποτέλεσε μέρος των σχολικών εγχειριδίων της Ιστορίας, το 1982 παρακαλώ στα Ελληνικά Γυμνάσια. Δεν αξίζει πλέον να θυμηθούμε και τι έγραψε στα βιβλία της Ιστορίας, η ανιστόρητη, ανεκδιήγητη, και δυστυχώς σήμερα μέλος του Εθνικού Κοινοβουλίου, για συνωστισμό στα λιμάνια της Σμύρνης.
- Η δεύτερη αφορά την αναγνώριση και την απόδοση δικαίου για τα άδικα εγκλήματα που διαπράχθηκαν σε βάρος αυτού του λαού. Δηλαδή στην αφαίρεση του δικαιώματος στην ύπαρξη, στην αφαίρεση του δικαιώματος να διατηρεί και να κατέχει ειρηνικά το έδαφος του, στην αφαίρεση του δικαιώματος να διατηρεί την εθνική και πολιτιστική του ταυτότητα.
Όμως ας έρθουμε στο σήμερα, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι.
Σήμερα που το ποντιακό ζήτημα είναι ζωντανό. Είναι παρόν σε πολλούς πολιτικούς και ακαδημαϊκούς θεσμούς στην Ελλάδα, την Ευρώπη, τις ΗΠΑ, την Αυστραλία. Είναι παρόν στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Πλέον είναι γνωστό ότι πολλές πολιτείες στις ΗΠΑ και την Αυστραλία, το Σουηδικό Κοινοβούλιο αναγνώρισαν την Ποντιακή Γενοκτονία και υπήρχαν πολλά ψηφίσματα από το Ευρωκοινοβούλιο και αλλού.
Πληθαίνουν οι φωνές που λένε ότι το Ποντιακό καταγράφεται πλέον όχι μόνον ως εθνικό, Ελλαδικό ζήτημα, αλλά κυρίως ως διεθνές και κύρια Ευρωπαϊκό ζήτημα.
Οι διαδικασίες ένταξης των λαών της Ανατολίας στην Ευρώπη αλλά και το αίτημα της ιστορίας για σχέσεις αρμονίας ανάμεσα στους λαούς, τα έθνη, τις θρησκείες, τους πολιτισμούς, επαναφέρει το Ποντιακό ζήτημα όχι μόνον ως ζήτημα του παρελθόντος αλλά κυρίως του μέλλοντος, ζήτημα του 21ου αιώνα. Που όμως ο Πόντος συναντά την Ευρωπαϊκή διάσταση;
Σε τρία πεδία.
- Το πρώτο είναι το Πολιτισμικό.
Στον Πόντο, στην ιστορία του, τον Πολιτισμό του συναντά κανείς μεγάλους πνευματικούς πατέρες της Ευρώπης. Το Γεωγράφο και Ιστορικό Στράβωνα. Τον Διογένη από τη Σινώπη, στον οποίο οφείλουμε τη λέξη Κοσμοπολίτης. Τον μεγάλο φιλόσοφο και Πολιτικό, Πατέρα της Ευρώπης, το Βησσαρίωνα τον Τραπεζούντιο, στον οποίο οφείλουν πολλά η Ευρώπη, η Ιταλία, η Ελλάδα αλλά και η Ρωσία.
Αυτή λοιπόν η Ευρωπαϊκή Πολιτισμική ψηφίδα πρέπει να επιστρέψει, αντί να δολοφονείται. Το διαμάντι αυτής της ψηφίδας είναι η ποντιακή γλώσσα, πλησιέστερη σήμερα ομιλούμενη στην αρχαία ελληνική γλώσσα, την οποία και μιλούν εκατοντάδες χιλιάδες Πόντιοι στον Ιστορικό Πόντο αλλά και τις Μητροπόλεις. Και αυτό το ζωντανό μνημείο της παγκόσμιας γλωσσικής κληρονομιάς, δυστυχώς οι Τουρκικές Κυβερνήσεις δεν το προστατεύουν.
- Το δεύτερο πεδίο της συνάντησης είναι το θεσμικό.
Η Ευρώπη που οικοδομούμε σήμερα είναι μια Ευρώπη των Πόλεων και των Περιφερειών. Άρα αυτό που έγινε στην Ισπανία μετά τον Φράνκο είναι ένα παράδειγμα για ένα δημοκρατικό, θεσμικό πλαίσιο, στο οποίο θα έχουν το δικαίωμα της διαφορετικής έκφρασης οι «αυτόχθονες» λαοί, διοικητικά, γεωγραφικά, πολιτισμικά. Στα πλαίσια αυτά οι Πόντιοι στον Πόντο σήμερα διεκδικούν τα ίδια δικαιώματα που έχουν οι Καταλανοί, οι Βάσκοι, αλλά και οι άλλοι λαοί στην Ευρώπη. Και η Τραπεζούντα, μια από τις αρχαιότερες πόλεις, δικαιούται να διαδραματίσει το ρόλο όπως και παλαιότερα της Πρωτεύουσας της Πολιτισμικής ιδιαιτερότητας.
- Το τρίτο πεδίο είναι το ηθικό.
Όπως ήταν ιστορική στιγμή για την Ευρώπη η καθιέρωση της 27ης Ιανουαρίου ως ημέρα μνήμης των θυμάτων του Ναζισμού, αυτής της ιδεολογίας του θανάτου που γνώρισε καλά ο Ελληνικός λαός και στην περιοχή μας, έτσι θα πρέπει οι Διεθνείς και Ευρωπαϊκοί θεσμοί να καλύψουν αυτό το μεγάλο ηθικό και ανθρωπιστικό κενό, καθιερώνοντας τη 19η Μαΐου ως Ευρωπαϊκή και Διεθνή ημέρα μνήμης των θυμάτων του Κεμαλισμού.
Γιατί η Νέα Ευρώπη που οικοδομούμε στηρίζεται επάνω σε μια θεμελιώδη αξία. Το σεβασμό της αξίας της ανθρώπινης ζωής.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
η 19η Μαΐου πέρα από Ημέρα μνήμης, πέρα από ένα μνημόσυνο για τους αδικοχαμένους προγόνους μας πρέπει να αποτελέσει εφαλτήριο και για άλλες αναζητήσεις. Βέβαια αυτό δεν είναι επί της παρούσης, αλλά θα είχε πιστεύω ενδιαφέρον σε κάποια από τις Συνεδριάσεις του Περιφερειακού μας Συμβουλίου, να κωδικοποιήσουμε ορισμένες σκέψεις, για το πώς μπορούμε να διαμορφώσουμε για παράδειγμα ένα περιφερειακό αναπτυξιακό πρότυπο έχοντας ως αφετηρία και την ποντιακή διάσταση, ως μέρος της Ελληνικής ιδιομορφίας. Η ίδια η αγορά, οι καταναλωτές ζητούν την επιστροφή παραδοσιακών μορφών και προϊόντων ως νέων, ως σύγχρονων. Από τις παραδοσιακές αρχιτεκτονικές μορφές ως σύγχρονες, την μουσική και το χορό έως τα παραδοσιακά τυπικά προϊόντα διατροφής και γαστρονομίας.
Και επειδή το πεδίο του πολιτισμού ενώνει τους ανθρώπους, τους λαούς, προτείνουμε να δημιουργήσουμε ως Περιφέρεια τις αναγκαίες συνθήκες και προϋποθέσεις για την προετοιμασία ενός μεγάλου πολιτιστικού γεγονότος, μιας γέφυρας πολιτισμικής επανασύνδεσης, των Ποντίων της Περιφέρειας μας στη Δυτική Μακεδονία με τους Ποντίους της Περιφερειακής Ενότητας της Τραπεζούντας. Νομίζω ότι θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον.
Κοζάνη, 14 Μαΐου 2012
Θεοδωρίδης Αν. Παναγιώτης
Περιφερειακός Σύμβουλος Δυτ. Μακεδονίας
Συνδυασμός «Αρχή…ζούμε μαζί»