 |
| Προβολή του ντοκιμαντέρ «Πού πας αδελφέ;», του Ομέρ Ασάν |
O Σύλλογος Μικρασιατών Ν. Καβάλας προβάλει την Τετάρτη 18 Σεπτεμβρίου, στις 8:30 το βράδυ, στο ΟΣΚΑΡ, το ντοκιμαντέρ «Πού πας αδελφέ;» του Ömer Asan και του εκδοτικού οίκου «Heyamola». Η ταινία, διάρκειας 80 λεπτών, έχει ως θέμα την Ανταλλαγή των Πληθυσμών, τον ξεριζωμό και την προσφυγιά. Θα παραστεί και ο δημιουργός της ταινίας Ομέρ Ασάν, για μια συζήτηση με το κοινό. Η είσοδος είναι ελεύθερη.
Το Σεπτέμβριο του 1923 τέθηκε σε εφαρμογή η Σύμβαση της Ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών, με την οποία γράφτηκε στη Λωζάνη η τελευταία πράξη του Μικρασιατικού δράματος. Για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία η διεθνής διπλωματία αποφάσιζε, ερήμην των ενδιαφερομένων, την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών. Κατ’ εφαρμογή της Σύμβασης, περίπου δύο εκατομμύρια άνθρωποι, Έλληνες της Μικράς Ασίας και της Ανατ. Θράκης, που οι περισσότεροι είχαν ήδη εκπατριστεί υπό συνθήκες τρόμου και βίας, και Τούρκοι της βόρειας και της νησιωτικής Ελλάδας, ξεριζώθηκαν οριστικά και αμετάκλητα από τις προαιώνιες εστίες τους και μεταφέρθηκαν αναγκαστικά σε μια νέα, άγνωστη πατρίδα.
Ανάμεσα σ’ αυτούς που παρακολούθησαν τις εργασίες της Συνδιάσκεψης της Λωζάνης ήταν κι ο «ανταλλάξιμος» Στυλιανός Σεφεριάδης, διαπρεπής νομικός, πατέρας του ποιητή Γιώργου Σεφέρη. Υποστήριξε από τότε, όπως και πολλοί άλλοι, ότι το μέτρο της υποχρεωτικής ανταλλαγής ήταν αποτρόπαιο κι ότι η Σύμβαση της Ανταλλαγής ήταν η πιο απεχθής συμφωνία που υπογράφηκε ποτέ από πολιτισμένα κράτη. «Οι άνθρωποι – έγραψε – δεν είναι ζώα, για να μπορεί κάποιος να τα θυσιάζει, να τα πουλάει, να τα παραχωρεί ή να τα ανταλλάσσει».
Αναμφίβολα η υποχρεωτική ανταλλαγή υπαγορεύτηκε από τις ιστορικές συγκυρίες και έλυσε πολλά πολιτικά προβλήματα, προκάλεσε όμως ένα βαθύ τραύμα στους ανταλλάξιμους και στους απογόνους τους. Αυτό το τραύμα του μεγάλου ξεριζωμού επιχειρεί να ανιχνεύσει το ντοκιμαντέρ «Πού πας αδελφέ; Μια Ιστορία Αποχωρισμού» («Κardeş Nereye? Bir Ayrilik Oykusu»). Η ταινία βασίζεται σε συνεντεύξεις προσφύγων 1ης και 2ης γενιάς (Ελλήνων του Πόντου που ήρθαν στη Μακεδονία και Τούρκων της βόρειας Ελλάδας που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Ορντού), που ιστορούν συγκλονιστικές προσωπικές ιστορίες αποχωρισμού της γενέθλιας γης και του σπιτικού, φιλίας των απλών ανθρώπων και νοσταλγίας της χαμένης πατρίδας.
Και δυο λόγια για το δημιουργό: Ο Ομέρ Ασάν, λαογράφος - συγγραφέας, ποντιακής καταγωγής, ήταν γνωστός στο ελληνικό κοινό κυρίως από το βιβλίο του «Pontos Kulturu» («O πολιτισμός του Πόντου», 1996). Κίνητρο για την έρευνα του ήταν η αναζήτηση της ταυτότητάς του: «Η γλώσσα που μιλούσαν οι πρόγονοί μου δεν ήταν η τουρκική... Στο σπίτι, στο χωριό, η γιαγιά, ο παππούς μου, όλοι στην οικογένεια μιλούσαν μεταξύ τους τη γλώσσα που ονομάζανε “ρωμαίικα”. Επομένως, τι ήμασταν εμείς; Ρωμιοί ή Τούρκοι;… Έπρεπε οπωσδήποτε να απαντήσω στο ερώτημα “ποιος είμαι;”…».
Έτσι άρχισε η περιπέτειά του: Το 2002, μετά από μεθοδεύσεις εθνικιστικών κύκλων, παραπέμφθηκε σε δίκη με τη βαριά κατηγορία της διαμελιστικής προπαγάνδας και δράσης κατά του τουρκικού κράτους. Η δίωξη κράτησε δυο χρόνια και τερματίστηκε χάρη και στην κινητοποίηση του Ευρωκοινοβουλίου. Οι κατηγορίες αποσύρθηκαν, όμως ο Ομέρ Ασάν στιγματίστηκε ως «ρωμιόσπορος» και έκτοτε βρίσκεται στο στόχαστρο όσων επιδιώκουν να γκρεμίσουν τις γέφυρες επικοινωνίας των απλών ανθρώπων και να διαιωνίσουν την προαιώνια έχθρα των δύο λαών. Ο ίδιος παραμένει «αμετανόητος»: Όπως δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του, απώτερος στόχος του «Πού πας αδελφέ» είναι να αποτελέσει γέφυρα φιλίας μεταξύ των δύο λαών. Για τη συμβολή του στην αλληλοκατανόηση των λαών της Ελλάδας και της Τουρκίας έχει τιμηθεί με το βραβείο Αμπντί Iπεκτσί.
Σχετικά άρθρα: