του Βλάση Αγτζίδη
Είκοσι χρόνια μετά την αναγνώριση από τη Βουλή των Ελλήνων της Γενοκτονίας στον μικρασιατικό Πόντο (και η καθιέρωση ως Ημέρας Μνήμης της 19ης Μαίου) και 15 χρόνια μετά την αναγνώριση της Γενοκτονίας στο σύνολο της Μικράς Ασίας (και η καθιέρωση ως Ημέρας Μνήμης της 14ης Σεπτεμβρίου), οι μόνοι που υποστηρίζουν τη συγκεκριμένη εκδοχή της Ιστορίας είναι κάποιοι λίγοι προσφυγικής καταγωγής ιστορικοί. Η συντριπτική κοινότητα των επιστημόνων ιστορικών αγνοεί εντελώς αυτά τα ιστορικά γεγονότα ή κρατά μια επιφυλακτική στάση, ενώ αναπτύσσεται και η τάση της δημόσιας αμφισβήτησης.
Ενώ έως τώρα η αμφισβήτηση προερχόταν κυρίως από περιθωριακούς κύκλους (Τρεμόπουλος, Κωστόπουλος, Ταχματζίδης, Νάσος Θεοδωρίδης κ.ά.), τελευταία υπάρχει μια δημόσια αμφισβήτηση από επιστήμονες ιστορικούς που συμβαδίζει με μια ευρύτερη τάση υποτίμηση της Γενοκτονίας που συνέβη στην Ανατολή κατα όλων των χριστιανικών ομάδων (Αρμενίων, Ελλήνων της Ανατολής. Ασσυροχαλδαίων) και εκφράστηκε με την απόφαση του ΕΔΑΔ.
Χαρακτηριστική είναι συζήτηση-αντιπαράθεση που διεξάγεται στο ηλεκτρονικό περιοδικό "Xronos", που έχει σημαντική επιρροή στον κόσμο των ανθρωπιστικών επιστημών. Δύο τέτοια κείμενα είναι:
-του Λάμπρου Μπαλτσιώτη:
-«Ποιον ωφελεί η αναδιάταξη της θέσης των Ποντίων. Γενοκτονία, πολιτική και ιστορία»
-¨"Είτε ως ερμηνευτική αφετηρία είτε ως ερμηνευτικό ζητούμενο, η «γενοκτονία» δεν μπορεί παρά να δρα αποπροσανατολιστικά"
-το δικό μου:
-"γενοκτονία, Πόντιοι, Μικρά Ασία: η σκοτεινή πλευρά του νεοελληνικού μας κόσμου"
-η πλήρης μορφή του οποίου με τη σχετική τεκμηρίωση υπάρχει εδώ:
"Σύγχρονες ερμηνευτικές αντιφωνίες και ιδεολογικές συγκρούσεις"
Τι κάνει ο "οργανωμένος" χώρος;
Ο "οργανωμένος" χώρος του προσφυγικού ελληνισμού, κυρίως ο ποντιακός, δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα που υπάρχει στον αληθινό κόσμο. Λειτουργεί περιωρισμένος μέσα στο περιφρουρημένο γκέτο, αναπαράγοντας μικροεξουσίες ανταγωνιστικών ομάδων, αναμασώντας θεωρίες και ιδεολογήματα που αξίζουν μόνο για εσωτερική κατανάλωση, ενώ αναπτύσσει και προβάλλει ακόμα και περιθωριακές αντιιστορικές δοξασίες, σε λάθος πλαίσιο και με φανταστικούς αριθμούς. Μεγάλα ζητήματα όπως η Ανταλλάξιμη Περιουσία, το νεοπροσφυγικό ζήτημα, η ανάπτυξη των ποντιακών κοινοτήτων των μετασοβιετικών χωρών, η δημιουργία τμημάτων μελέτης του προσφυγ. ελληνισμού στο πανεπιστήμιο κ.ά. δε φαίνεται να τον απασχόλησαν σε βάθος.
Αρκείται σε μια υποτονική διαχείριση -χωρίς ιδιαίτερη διεκδίκηση και αναφορά σε ενοχλητικά για την εξουσία ζητήματα- εξασφαλίζει στις επικυρίαρχες ελίτ, τις καλές σχέσεις με τους τοπικούς βουλευτές και πολιτευτές, δίνοντας μια ψευδαίσθηση εξουσίας και ισχύος.
Ουδέποτε επένδυσε, τουλάχιστον σε δευτεροβάθμιο επίπεδο, στη δημιουργία μιας νέας γενιάς επιστημόνων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την κοινότητα των ιστορικών ή των ανθρωπολόγων ή των κοινωνιολόγων.
Ουδέποτε προκάλεσε τη συγκρότηση πραγματικών επιστημονικών συνεδρίων -πλην αυτών που διοργάνωσε η νεολαία- όπου τουλάχιστον οι προσφυγικής καταγωγής ιστορικοί θα εξετάσουν και θα θέσουν υπό το φως μιας αντικειμενικής ανάλυσης τα μεθοδολογικά προβλήματα που προκύπτουν και σχετίζονται με το ιστορικό γεγονός της Γενοκτονίας. Ακόμα και τα ελάχιστα επιστημονικά συνέδρια που διοργανώθηκαν παρέμειναν απελπιστικά μακριά των επιστημονικών κέντρων.
Γιατί τέτοιος ανορθολογισμός;
Μια ερμηνεία που μπορεί να δοθεί, είναι ότι ειδικά ο ποντιακός χώρος αλλοτριώθηκε από τον τοπικισμό, με αποτέλεσμα να μην αντιλαμβάνεται το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, ούτε την ανάγκη υιοθέτηση του ενιαίου αφηγήματος που αφορά όλες τις προσφυγικές ομάδες του 1922. Η διάλυση στις αρχές της πρώτης 5ετίας του νέου αιώνα της ομάδας που οδήγησε τον ποντιακό χώρο σ' ένα αντιιστορικό τοπικισμό θα συνοδευτεί από το σταμάτημα κάθε ιδεολογικού προβληματισμού -ακόμα και δημιουργικών συγκρούσεων- πάνω στην πραγματική ιστορία. Οι συγκρούσεις εντός του ποντιακού χώρου θα πάψουν να έχουν ιδεολογική αφετηρία και θα μετατραπούν σε διεκδίκηση επιρροής και εξουσίας. Στο πλαίσιο αυτό θα αντιμετωπιστεί και η ίδια η Ιστορία. Η αναφορά στη Γενοκτονία δεν θα εκφράζει πλέον μια πραγματική ανάγκη και έννοια για τη δικαίωση των θυμάτων και την καταχώρησή της ως μελανή σελίδα στην πανανθρώπινη ιστορία. Θα μετατραπεί σε εργαλείο ανάπτυξης σχέσων με την κάθε εξουσία, τοπική ή κεντρική, γαι την καταξίωση προσωπικών ταπεινών συμεφρόντων. Ακριβώς γι αυτό θα αναπαράγονται θέσεις που δεν απέχουν από το να χαρακτηριστούν ως θέσεις Άρνησης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής, εφόσον τα πραγματικά θύματα της Γενοκτονίας φτάνουν και τις 800.000 (Μικρά Ασία -δηλαδή Πόντος, Ιωνία, Βιθυνία κ.α.- και Ανατολ. Θράκη).
Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο της εργαλειακής χρήσης της ιστορίας από τις ηγεσίες του ποντιακού χώρου, για ίδιον ταπεινό όφελος, θα απαλειφθούν σελίδες της Ιστορίας που ενοχλούν εν δυνάμει "κομματικούς συμμάχους". Τέτοια σελίδα της Ιστορίας αποτελούν οι σταλινικές διώξεις κατά της ελληνικής μειονότητας που πραγματοποιήθηκαν μετά το 1937 και κατέστρεψαν τις ελληνικές κοινότητες (ποντιακές και μαριουπολίτικες) της τ. Σοβιετικής Ένωσης.
Φυσικά, ανεξάρτητα από τις απόψεις τις στάσεις και τις συμπεριφορές των "ηγετικών ομάδων" η δραστηριοποίηση με σημαντικά αποτελέσματα συνεχίζεται. Σ' αυτή την κατεύθυνση εκδόθηκε πρόσφατα στις ΗΠΑ το συλλογικό έργο The Genocide of the Ottoman Greeks (Melissa, Νέα Υόρκη).
Διαβάστε
Επειδή στον έξω-ποντιακό χώρο δημοσιεύονται σημαντικά πράγματα για την ιστορία που αμέσως ή εμμέσως αφορούν τον προσφυγικό ελληνισμό, δείτε την επόμενη Κυριακή 22-12-2013 δύο αφιερώματα:
-στην "Καθημερινή" για τις σταλινικές διώξεις στην τ. ΕΣΣΔ κατά της ελληνικής μειονότητας
-στην "Ελευθεροτυπία" για τα Δεκεμβριανά του '44, όταν τα βρετανικά αεροπλάνα επιτίθονταν στις προσφυγικές συνοικίες της Αθήνας, οι οποίες μόλις 4 μήνες πριν είχαν βιώσει τα αιματηρά μπλόκα από τους Γερμανούς κατακτητές.