 |
| Οι "Μωμό(γ)εροι των Κομνηνών στους δρόμους της Καβάλας |
Οι πηδηχτοί, θορυβώδεις χοροί είναι γνωστοί στον πρωτόγονο άνθρωπο σε όλα τα μέρη του κόσμου. Είναι ένα τελετουργικός χορός που προτρέπει τη γη να καρπίσει. Η μεταμφίεση των ανθρώπων σε ζώα ή κακούς δαίμονες και οι θορυβώδεις χοροί έχουν σκοπό την απομάκρυνση του κακού, την προστασία του νεαρού θεού, την καρποφορία και τη βλάστηση.
Κατά πολλους η λέξη μωμό(γ)ερος είναι πιθανό να προέρχεται από τη σύνθεση της λέξης γέρος με τις αρχαίες μώμος (ψόγος, μομφή) ή μίμος, μια που και οι δύο προσιδιάζουν στις σκωπτικές και μιμητικές παραστάσεις τους και θυμίζουν τους αρχαίους μίμους. Κεντρικό πρόσωπο είναι ο Μώμος, θεός του γέλιου και της σάτιρας στην αρχαία Ελλάδα, ο οποίος παρότρυνε τους 12 ακόλουθούς του, τους Μωμόερους, να βρουν αφορμή για να σατιρίσουν και να προκαλέσουν το γέλιο στους συγκεντρωμένους.
Κατά άλλους το δρώμενο έχει πολεμικό χαρακτήρα και οι ομάδες χορευτών χορεύουν με τελετουργικό τρόπο έναν ατέλειωτο πολεμικό χορό. Οι χορευτικοί θίασοι των μωμόγερων συγκροτούν σοβαρές και πειθαρχημένες ομάδες, που χορεύουν με την καθοδήγδη του αρχηγού έναν πολεμικό χορό. Με τα παραγγέλματα ο αρχηγός κατευθύνει τις κινήσεις του χορού. Με το «τιζουλούμ πακαλούμ» μπαίνουν οι χορευτές πολεμιστές στη σειρά, με το «ικεσέρ» μπαίνουν σε δυάδες με το «αρς» ξεκουράζονται με το «σέρτ» κινούνται πιο γρήγορα. Υπάρχουν συνολικά έξι φάσεις του χορού και 15 παραγγέλματα.
Στο δρόμενο μπορούν να συμμετέχουν και άλλες φιγούρες (μορφές), που διαφέρουν από τόπο σε τόπο. Παντού όμως υπάρχουν η νύφη και ο διάβολος. Έτσι, το κλέψιμο της νύφης είναι κοινό σε όλους τους θιάσους και συμβολίζει, κατά πως λέγεται, την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα.
Το έθιμο των Μωμόγερων υπήρχε στην περιοχή του πόντου από αρχαιοτάτων χρόνων και μεταφέρθηκε στην Ελλάδα από τους πρόσφυγες του χωριού Λιβερά του Πόντου.
Τα μωμο(γ)έρια ή οι μωμό(γ)εροι των Ελλήνων του Πόντου, αρχικά δρώμενα, - εθιμικές παραστάσεις - αγροτών κατά τη διάρκεια του δωδεκαήμερου (Χριστούγεννα - Πρωτοχρονιά - Θεοφάνια) με ευχετηριακό χαρακτήρα, ρίζες αρχαϊκές και βυζαντινά κατάλοιπα, εξελίσσονται σε λαϊκό παραδοσιακό θέατρο το οποίο "παντρεύεται" με τον χορό, παρουσιάζοντας ένα ιδιαίτερο εθνογραφικό και δραματολογικό ενδιαφέρον και αποτελούν τον προπομπό του ερασιτεχνικού θεάτρου των ποντίων. Πρόκειται στην ουσία για θεατρική παράσταση.
Στον ποντιακό χορό των μωμόγερων οι δώδεκα χορευτές συμβολίζουν τους δώδεκα μήνες του χρόνου ενώ η νεαρή νύφη είναι σύμβολο της γονιμότητας και της βλάστησης. Η μεταμφίεση του άνδρα σε γυναίκα συμβολίζει την εναρμόνιση των αντιθέτων αρσενικού και θηλυκού, την ένωση αυτών που φαίνονται να είναι χωρισμένα, τη θεία ένωση του άνδρα με τη γυναίκα, που πρέπει να γίνουν ένα για να κερδίσουν υγεία και μακροβιότητα.
Καθ' όλη τη διάρκεια του δωδεκαημέρου των εορτών οι μωμόγεροι γυρίζουν σε παρέες στους δρόμους των χωριών χορεύουν και τραγουδούν τα κάλαντα ή άλλους ευχετικούς στίχους, προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά. Όταν δύο παρέες μωμόγερων συναντηθούν, κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή.
Το έθιμο, αν και προχριστιανικό, εντάχθηκε από την Εκκλησία στο 12ήμερο, από την παραμονή των Χριστουγέννων μέχρι την ημέρα των Φώτων. Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες αναβιώνει σε χωριά της δυτικής Μακεδονίας από ποντιακούς συλλόγους. Είναι πολλά τα χωριά της δυτικής Μακεδονίας που διεκδικούν τη μεταφορά του χορού απ’ τον πόντο στην Ελλάδα. Το σίγουρο είναι ότι ο χορός μεταφέρθηκε στην Ελλάδα από κατοίκους του χωριού Λιβερά. Ως πρώτος χορευτής που αναβίωσε το έθιμο αναφέρεται ο Ταπαντζίδης Νικόλαος με καταγωγή από τα Λιβερά του Πόντου που μετοίκησε στο χωριό Κομνηνά Εορδαίας. Από τότε οι μωμόγεροι των Κομνηνών θεωρούνται οι πλέον έγκυροι εκπρόσωποι του δρόμενου.
Αυτούς τους αυθεντικούς μωμόγερους των Κομνηνών θα έχουν τη χαρά να παρακολουθήσουν οι κάτοικοι της Καβάλας, την παραμονή των Χριστουγέννων, 24 Δεκεμβρίου 2013, να χορεύουν στους δρόμους του εμπορικού κέντρου της πόλης, ως προσκεκλημένοι του Δήμου Καβάλας και του νεοϊδρυθέντος Ομίλου Ποντίων Χορευτών του νομού Καβάλας.