Ο τόμος «Η Έξοδος. Μαρτυρίες από τις επαρχίες του Μεσόγειου Πόντου», που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, με πρόλογο και επιστημονική επιμέλεια του Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη, παρουσιάστηκε χθες το απόγευμα στο Μουσείο Μπενάκη, στο Κολωνάκι.
Για το βιβλίο μίλησαν ο Άγγελος Δεληβοριάς, διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, ο Χρήστος Γαλανίδης, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, ο Π. Μ. Κιτρομηλίδης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και γενικός γραμματέας του διοικητικού συμβουλίου του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, και η Άρτεμις Ξανθοπούλου, ομότιμη καθηγήτρια του ΑΠΘ. Η βραδιά έκλεισε με κύκλο μουσικών κομματιών από την ποντιακή παράδοση, που εκτέλεσαν οι Κωνσταντίνος και Ματθαίος Τσαχουρίδης.
Στη μακρά παρουσία του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, που ίδρυσαν το 1930 ο Οκτάβιος και η Μέλπω Μερλιέ με την υποστήριξη του γαλλικού κράτους, αναφέρθηκε ο Άγγελος Δεληβοριάς. Από το 1962 και μετά το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών έγινε νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου ενώ κατά τη διάρκεια της πορείας του μέσα στον χρόνο μετακινήθηκε από τη λαογραφία στην ιστορική έρευνα, επιτελώντας εθνική αποστολή.
Από τη μεριά του, ο Χρ. Γαλανίδης έκανε λόγο για την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, που εκδίδει από το 1927 την επιθεώρηση Αρχείο Πόντου, όπου συγκεντρώνονται επιστημονικές πραγματείες, μαρτυρίες και άλλα υλικά τεκμηρίωσης. Το αρχείο με μαρτυρίες που κατέλιπε στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών η Μ. Μερλιέ είναι μια κιβωτός μνήμης, είπε ο ομιλητής, προσθέτοντας πως η Τουρκία δεν σέβεται τα μνημεία παγκόσμιου πολιτισμού τα οποία δημιούργησε ο ελληνισμός.
Η Μ. Μερλιέ συνεργάστηκε στενά με την Πηνελόπη Δέλτα, την κόρη του Εμμανουήλ Μπενάκη (μιλώντας για το πρόσωπό της η Δέλτα την αποκαλούσε «η μεγάλη φίλη»). Η Μερλιέ ανέλαβε με την ίδρυση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών ένα έργο εθνικής και ιστορικής αυτογνωσίας, τόνισε ο Π. Μ. Κιτρομηλίδης, υπενθυμίζοντας την ιστορική συμβολή των Φώτη Αποστολόπουλου και Οδυσσέα Λαμψίδη στις εργασίες του Κέντρου. Σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο του τόμου, ο ομιλητής εξήγησε πως συνδυάζει τη γεωγραφία και τη λαογραφία με τη διάσωση των μνημείων του λόγου, σε μια σύνθεση που δείχνει ποια είναι η ταυτότητα της ελληνικής εθνογραφίας.
Η εγκατάσταση του μουσουλμανικού στοιχείου στην εκτός Πόντου Μικρά Ασία εξάρθρωσε τη βυζαντινή κοινωνία, αφήνοντας στη θέση της έρημο. Ο Πόντος, αντιθέτως, άργησε να ενσωματωθεί και έτσι κατάφερε να ενταχθεί αργότερα σε μια συντεταγμένη οθωμανική κοινωνία, υπογράμμισε η Αρτ. Ξανθοπούλου. Ο Πόντος από τη μια πλευρά συνομιλούσε με τις ξένες επιρροές οι οποίες είχαν επικρατήσει στα λιμάνια του ενώ από την άλλη βρισκόταν σε συνεχή επαφή με την παράδοση που είχε διαμορφωθεί στις πόλεις της ενδοχώρας. Οι Νεότουρκοι, όμως, απομάκρυναν από την περιοχή τον χριστιανικό πληθυσμό προκειμένου να εδραιώσουν την κυριαρχία τους.
Η «Έξοδος» περιγράφει τον βασανιστικό τρόπο με τον οποίο υποχρεώθηκαν οι κάτοικοι του Πόντου να εγκαταλείψουν τον τόπο τους. Μέσα από τις μαρτυρίες τους, που αποτελούν κατάθεση ψυχής, ξαναζωντανεύουν τα σπίτια, τα σχολεία και οι εκκλησίες τους: ό,τι με άλλα λόγια στερήθηκαν δια βίου.