 |
| Το Ταφικό Έθιμο στο Πρωτοχώρι Κοζάνης – Μια μέρα Αγάπης και Νοσταλγίας |
«Συναντάμε τα έθιμα για πρώτη φορά στην κούνια μας και αποχωριζόμαστε από αυτά στον τάφο».
Μύρισε Άνοιξη και η Μεγάλη Εβδομάδα ξεκίνησε, όπως ξεκίνησε η σκέψη και η περισυλλογή των ανθρώπων, περιμένοντας τη μέρα της Αναστάσεως να φέρει το μήνυμα της Ελπίδας. Ένα μήνυμα συνοδοιπόρο όλων όσων έμαθαν να παλεύουν στη ζωή τους. Όλα φαίνονται τόσο γαλήνια ακόμα και τα προβλήματα φαντάζουν ασήμαντα στο μεγαλείο της μεγαλύτερης γιορτής των Ορθοδόξων Χριστιανών που είναι πλούσια σε λαογραφικές εκδηλώσεις.
Ένα από τα ήθη και έθιμα των Ποντίων είναι το ταφικό έθιμο που λαμβάνει χώρα τη δεύτερη μέρα του Πάσχα φανερώνοντας την πίστη στη χριστιανική αντίληψη για την ανάσταση των νεκρών καθώς και το μεγάλο σεβασμό και την τιμή γι’ αυτούς.
Το έθιμο έχει τις ρίζες του στους αρχαίους χρόνους και συγκεκριμένα σχετίζεται από τα αρχαία ταφικά έθιμα με τα Ανθεστήρια και την ημέρα των Χυτρών στα Υδροφόρια όπου ρίχνονταν άφθονα υγρά για να πιαστούν από αυτά οι νεκροί και να εισέρθουν πάνω, κρατώντας το νερό σαν σχοινί. Την ημέρα αυτή τάϊζαν τους νεκρούς ρίχνοντας μέσα από τη χύτρα (τρύπα στη γη) υγρές ποικίλες προσφορές περιμένοντας να ανταποδωσουν αυτή τη μεγάλη πανσπερμία στο πολλαπλάσιο. Αξίζει να σημειωθεί πως το έθιμο αυτό των Ελλήνων του Πόντου συναντάται σε Αττική λευκή λήκυθο που χρονολογείται στο 440 π.Χ., όπου απεικονίζεται μια επίσκεψη σε τάφο (νεαρή γυναίκα καταθέτει στον τάφο νεαρού άνδρα κάνιστρο με προσφορές.
Στο Πρωτοχώρι Κοζάνης οι Έλληνες του Πόντου συνεχίζουν τη μακραίωνη παράδοση τιμώντας τους νεκρούς τους. Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα μόλις η Θεία Λειτουργία τελειώσει, πλήθος κόσμου φτάνει στα κοιμητήρια για να μεταφέρουν το Αναστάσιμο μήνυμα στους δικούς τους ανθρώπους που έχουν φύγει από τη ζωή. Ο ιερέας ψάλλει το τρισάγιο, οι νοικοκυρές προσφέρουν γλυκά και άλλα εδέσματα και ακούγεται απ' όλους η ευχή "σχωρεμένος να εν'". Φίλοι και συγγενείς μιλούν για τον νεκρό φέρνοντας στο μυαλό τους όλα όσα πέρασαν μαζί και είναι σαν να ο ίδιος να βρίσκεται εκεί ανάμεσά τους. Αν ο εκλιπών αγαπούσε το τραγούδι οι φίλοι του τραγουδούσαν πάνω από τον τάφο με τη συνοδεία της λύρας. Σίγουρα κάποιος που δεν έχει σχέση με την Ποντιακή παράδοση ίσως θεωρήσει το έθιμο μακάβριο, αλλά αυτή η μέρα για εμάς είναι μέρα Ανάστασης.
Μύρισε Άνοιξη και η Μεγάλη Εβδομάδα ξεκίνησε, όπως ξεκίνησε η σκέψη και η περισυλλογή των ανθρώπων, περιμένοντας τη μέρα της Αναστάσεως να φέρει το μήνυμα της Ελπίδας. Ένα μήνυμα συνοδοιπόρο όλων όσων έμαθαν να παλεύουν στη ζωή τους. Όλα φαίνονται τόσο γαλήνια ακόμα και τα προβλήματα φαντάζουν ασήμαντα στο μεγαλείο της μεγαλύτερης γιορτής των Ορθοδόξων Χριστιανών που είναι πλούσια σε λαογραφικές εκδηλώσεις.
Ένα από τα ήθη και έθιμα των Ποντίων είναι το ταφικό έθιμο που λαμβάνει χώρα τη δεύτερη μέρα του Πάσχα φανερώνοντας την πίστη στη χριστιανική αντίληψη για την ανάσταση των νεκρών καθώς και το μεγάλο σεβασμό και την τιμή γι’ αυτούς.
Το έθιμο έχει τις ρίζες του στους αρχαίους χρόνους και συγκεκριμένα σχετίζεται από τα αρχαία ταφικά έθιμα με τα Ανθεστήρια και την ημέρα των Χυτρών στα Υδροφόρια όπου ρίχνονταν άφθονα υγρά για να πιαστούν από αυτά οι νεκροί και να εισέρθουν πάνω, κρατώντας το νερό σαν σχοινί. Την ημέρα αυτή τάϊζαν τους νεκρούς ρίχνοντας μέσα από τη χύτρα (τρύπα στη γη) υγρές ποικίλες προσφορές περιμένοντας να ανταποδωσουν αυτή τη μεγάλη πανσπερμία στο πολλαπλάσιο. Αξίζει να σημειωθεί πως το έθιμο αυτό των Ελλήνων του Πόντου συναντάται σε Αττική λευκή λήκυθο που χρονολογείται στο 440 π.Χ., όπου απεικονίζεται μια επίσκεψη σε τάφο (νεαρή γυναίκα καταθέτει στον τάφο νεαρού άνδρα κάνιστρο με προσφορές.
Στο Πρωτοχώρι Κοζάνης οι Έλληνες του Πόντου συνεχίζουν τη μακραίωνη παράδοση τιμώντας τους νεκρούς τους. Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα μόλις η Θεία Λειτουργία τελειώσει, πλήθος κόσμου φτάνει στα κοιμητήρια για να μεταφέρουν το Αναστάσιμο μήνυμα στους δικούς τους ανθρώπους που έχουν φύγει από τη ζωή. Ο ιερέας ψάλλει το τρισάγιο, οι νοικοκυρές προσφέρουν γλυκά και άλλα εδέσματα και ακούγεται απ' όλους η ευχή "σχωρεμένος να εν'". Φίλοι και συγγενείς μιλούν για τον νεκρό φέρνοντας στο μυαλό τους όλα όσα πέρασαν μαζί και είναι σαν να ο ίδιος να βρίσκεται εκεί ανάμεσά τους. Αν ο εκλιπών αγαπούσε το τραγούδι οι φίλοι του τραγουδούσαν πάνω από τον τάφο με τη συνοδεία της λύρας. Σίγουρα κάποιος που δεν έχει σχέση με την Ποντιακή παράδοση ίσως θεωρήσει το έθιμο μακάβριο, αλλά αυτή η μέρα για εμάς είναι μέρα Ανάστασης.
Κάθε χρονιά οι Πρωτοχωρίτες από όλα τα μέρη της Ελλάδας είναι πιστοί στο ραντεβού τους για να τιμήσουν τους δικούς τους νεκρούς. Τα μικρά παιδιά τρέχουν χαρούμενα πάνω κάτω παρακολουθώντας με ενδιαφέρον τις αυγομαχίες των μεγαλύτερων που πάνω στην ένταση γίνονται οι ίδιοι παιδιά. Οι ευχές, οι χειραψίες, τα χαμόγελα δίνουν και παίρνουν, και τίποτα δεν θυμίζει θλίψη αλλά αυτό το ξέρουν μόνο οι καρδιές και τα δάκρυα που κρύβονται καλά.
Ο καθένας μπορεί να καταλάβει πως για εμάς δεν είναι απλά ένα έθιμο αλλά τρόπος ζωής, είναι μια γλυκιά νοσταλγία για όσους έχουν φύγει από κοντά μας αλλά πάντα θα είναι στην καρδιά μας και στη σκέψη μας. Εμείς οι Πόντιοι πάντα ήμασταν εξοικειωμένοι με το θάνατο. Τον κάναμε στίχο την πιο δύσκολη στιγμή και τον τραγουδήσαμε στις μαύρες σελίδες της ιστορίας μας. Όπως χαρακτηριστικά λέει ο Ρόμπερτ Ίνγκερσολ Έϊτκεν «Συναντάμε τα έθιμα για πρώτη φορά στην κούνια μας και αποχωριζόμαστε από αυτά στον τάφο».
Ευθυμία Κατσόγιαννου-Τριανταφύλλου
(Έφη Πορτοράζ)
Ιστορικός
Ο καθένας μπορεί να καταλάβει πως για εμάς δεν είναι απλά ένα έθιμο αλλά τρόπος ζωής, είναι μια γλυκιά νοσταλγία για όσους έχουν φύγει από κοντά μας αλλά πάντα θα είναι στην καρδιά μας και στη σκέψη μας. Εμείς οι Πόντιοι πάντα ήμασταν εξοικειωμένοι με το θάνατο. Τον κάναμε στίχο την πιο δύσκολη στιγμή και τον τραγουδήσαμε στις μαύρες σελίδες της ιστορίας μας. Όπως χαρακτηριστικά λέει ο Ρόμπερτ Ίνγκερσολ Έϊτκεν «Συναντάμε τα έθιμα για πρώτη φορά στην κούνια μας και αποχωριζόμαστε από αυτά στον τάφο».
Ευθυμία Κατσόγιαννου-Τριανταφύλλου
(Έφη Πορτοράζ)
Ιστορικός