 |
| Μουσική μπάντα στη βάρκα "Αργοναυτική Εκστρατεία" |
Στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, στην περίοδο της ακμής των χριστιανικών πληθυσμών του Πόντου, ανάμεσα στα τέλη του 19ου αιώνα και τη δεκαετία του 1920, που σήμανε και την καταστροφή των ρωμαίικων κοινοτήτων, μεταφέρει τον επισκέπτη η έκθεση Εν Πόντω... που εγκαινιάζεται την Τρίτη στο Μουσείο Μπενάκη. Η έκθεση βασίζεται στη μοναδική συλλογή από επιστολικά δελτάρια, αλλά και άλλα τεκμήρια, του Στέργιου Π. Θεοδωρίδη, που συγκροτεί μια εικαστικά πλούσια και ιστορικά περιεκτική αφήγηση του τόπου και του πολιτισμού του. Με την ευκαιρία, ο συλλέκτης μας, μίλησε για τη συγκρότηση του αρχείου του αλλά και τη μνήμη των ποντιακών κοινοτήτων.
Συνέντευξη στον Σπύρο Κακουριώτη
Πώς ξεκίνησες να κάνεις τη συλλογή;
Θα μπορούσα να πω τυχαία... Ένας φιλοτελιστής μού επέδειξε μια καρτ ποστάλ από μια δημοπρασία, προτείνοντάς μου να την αγοράσω, κάπου στα μισά της δεκαετίας του 1990. Ρώτησα την τιμή, μου είπε 13.000 δρχ. και του απάντησα "τρελός παπάς σε βάφτισε". Εντέλει την αγόρασα... λίγο ακριβότερα, βέβαια. Ε, μάλλον τότε άνοιξε το καπάκι και άρχισαν να βγαίνουν στην επιφάνεια πράγματα που μέχρι τότε ήταν κρυμμένα στο ασυνείδητο.
 |
| Αναμνηστική καρτ ποστάλ από την Τραπεζούντα |
Όπως;
Εκείνο το «άντε, καλή πατρίδα» κάθε που ο παππούς Αντώνης άναβε το στριφτό τσιγάρο με τον γείτονά του, εκείνο το μηνών παιδί της γιαγιάς Αλεξάνδρας που το παράτησε χειμωνιάτικα στο ποτάμι, καθώς χτυπούσαν το χωριό της, ίσως κι ο ιδρώτας ενός αργόσυρτου ποντιακού χορού... Κάπως έτσι ξεκίνησε το ταξίδι της συλλογής. Επίπονο, επίμονο αλλά και συναρπαστικό.
Από πού έχεις συγκεντρώσει το υλικό;
Κυρίως από δημοπρασίες σε Ελλάδα και Τουρκία, από ιδιώτες, αλλά και μέσω Διαδικτύου. Υπήρξαν στιγμές που έδιναν «χρώμα» στην όλη διαδικασία, όπως ένα μονοήμερο ταξίδι στην Πόλη για να συναντήσω έναν Τούρκο ιδιώτη, που δεν εμπιστευόταν να μου στείλει με αντικαταβολή ένα ακριβό πανόραμα μιας πόλης.
Το "χόμπυ" αυτό είναι ακριβό;
Οι τιμές των καρτ ποστάλ μπορεί να κυμαίνονται από 10 με 15 ευρώ έως 300 με 500, καμιά φορά και 1.000. Ανάλογα το θέμα και το πόσοι ενδιαφέρονται τη δεδομένη στιγμή για το συγκεκριμένο αντικείμενο. Οι καρτ ποστάλ του Πόντου είναι από τις πιο ακριβές, γιατί υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον σε Ελλάδα και Τουρκία.
 |
| Σαμσούντα, άνδρες με τοπική ενδυμασία |
Τι απεικονίσεις περιλαμβάνονται στη συλλογή σου;
Το αρχείο - συλλογή αποτελείται κυρίως από παλιές καρτ ποστάλ από την ευρύτερη περιοχή του Πόντου: Σινώπη, Σαμσούντα, Αμάσεια, Κερασούντα, Τραπεζούντα κ.λπ. της περιόδου 1890-1920. Πρόκειται για λιθόγραφες, χρωμολιθόγραφες ή επιχρωματισμένες φωτογραφίες, έγγραφα δείγματα ζωής αυτών των περιοχών, καθώς και χάρτες που αποτυπώνουν τον ευρύτερο χώρο του Ευξείνου Πόντου από τον 16ο αιώνα και αργότερα. Συνολικά αποτελείται από 600-700 αντικείμενα και είναι η πιο πλήρης στο είδος της σε Ελλάδα και Τουρκία.
Πώς είναι διαρθρωμένη η έκθεση που θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Μπενάκη;
Είναι χωρισμένη σε οκτώ ενότητες. Τέσσερις γεωγραφικές, που αφορούν την Τραπεζούντα, την Κερασούντα, τη Σαμσούντα και μικρότερες πόλεις του Πόντου, και τέσσερις θεματικές, που αφορούν τον πολιτισμό, την καθημερινή ζωή, τη θρησκευτική ζωή και την παιδεία. Η πληρότητα της συλλογής δίνει την ευκαιρία να διαρθρωθούν σε μια ενιαία αφήγηση του τόπου και της περιόδου η καθημερινή ζωή, η επικοινωνία, η παιδεία, το εμπόριο, οι δραστηριότητες και τα κτήρια της περιοχής του Εύξεινου Πόντου.
Αναρωτιέται κανείς αν στην προσπάθειά σου αυτή κυριαρχεί η νοσταλγική ματιά...
Η έκθεση πρωτίστως είναι μια συμβολή στη μνήμη, σε καιρούς που η μνήμη στηρίζει τη ζωή και δίνει νέες προοπτικές. Βεβαίως είναι και μια συμβολή στην ιστορική έρευνα και την αισθητική. Όλα αυτά τα μικρά κομμάτια ενός πολιτισμικού μωσαϊκού εκείνου του μεταιχμιακού χώρου μεταξύ Ανατολής και Δύσης έχουν ξεχωριστές πληροφορίες αλλά και μια συμπυκνωμένη δύναμη, τη δύναμη της συνέχειας, και ίσως θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο ξεχωριστών διαπραγματεύσεων ή και ανατροπών για τα μέχρι σήμερα επιφαινόμενα. Οι μνήμες μπορεί να περιπλανώνται, όμως επιμένουν και έχουν έναν δικό τους τρόπο να αντιστέκονται. Άλλωστε, όπως λέει και ο Μίλαν Κούντερα, "ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια στην εξουσία είναι ο αγώνας της μνήμης ενάντια στη λήθη»...
 |
| Το περιώνυμο Φροντιστήριο Τραπεζούντας και ο Μητροπολιτικός Ναός Αγ. Γρηγόριου Νύσσης |
Δεν πιστεύεις, λοιπόν, ότι παράγουμε περισσότερη ιστορία απ' όση μπορούμε να καταναλώσουμε...
Αντιθέτως, ζούμε μια «ανιστόρητη» πραγματικότητα, με τις οθόνες να στάζουν διαστρέβλωση και τους τροϊκανούς υποτακτικούς να κηρύσσουν το τέλος της Ιστορίας! Βλέπουμε νέες αναλγησίες πάνω στις ζωές των ανθρώπων - και τις μνήμες εκείνων των «τουρκόσπορων» και των «παστρικών» να υποτάσσονται σε ένα σωρό βεβαιότητες. Βεβαιότητες που, τάχα, μας χάριζε αφενός η επιφανειακή ενασχόληση με την Ιστορία ή η αμήχανη ιδεολογικοποίηση των ιστορικών γεγονότων και, αφετέρου, εκείνα τα ψυχαναγκαστικά διαβάσματα στο σχολείο, που έπιαναν τη σύγχρονη Ιστορία με ξεκομμένο πάντα τρόπο από τη ζωή μας. Και οι δύο αυτές προσεγγίσεις υποβαθμίζουν την ιστορική εμπειρία, όχι μόνον των Ποντίων αλλά και γενικότερα των Ελλήνων της Ανατολής, αφήνοντας χώρο σε εθνικιστικές απόψεις.
Πληροφορίες: "Εν Πόντω. Συμβολή στη μνήμη, επιστολικά δελτάρια 1890-1920". Μουσείο Μπενάκη (Κεντρικό κτήριο, Κουμπάρη 1). Από 9 Απριλίου έως 25 Μαΐου. Εγκαίνια: 8 Απριλίου, 8.00 μ.μ.
Πηγή: Η Αυγή
Σχετικά θέματα