 |
| Μαρτς - Η παράδοση το μήνα Μάρτιο στον Πόντο |
O Μάρτιος ονομαζόταν από τους αρχαίους Αθηναίους Ελαφοβηλιών, γιατί τον μήνα αυτόν γίνονταν μεγάλες γιορτές προς τιμήν της Ελαφηβόλιας (της τοξεύτριας, της κυνηγίνας) θεάς Αρτέμιδος, κατά τη διάρκεια των οποίων επιδεικνύονταν μερικά είδη ελαφιών και ζαρκαδιών.
Ο συμβολισμός των γιορτών αυτών ήταν ότι οι πιστοί της θεάς προστάτευαν το ιερό είδος ζώου, το ελάφι και ζαρκάδι. Έτσι, αντί για θυσία ελαφιού, προσέφεραν στη θεά - κυνηγίνα Αρτέμιδα μία πίτα, την οποία ονόμαζαν ελάφι.
Οι Πόντιοι έδωσαν πολλά ονόματα στον Μάρτιο, και αυτό γιατί κατά τον μήνα αυτόν επικρατούν ασταθείς καιρικές συνθήκες.
Τα ίδια ονόματα που έδιναν στον Μάρτιο τα μετέφεραν και σε διάφορους τύπους συνανθρώπων τους, που ήταν, βεβαίως, παρατσούκλια και τους συνόδευαν σε όλη τους τη ζωή, μερικές φορές και ως επίθετα.
Ο «ευλοημένον Μάρτς», λόγω των πυκνών βροχοπτώσεων, συνήθως, συνδέεται με τη Σαρακοστή πάντοτε, με τη μεγάλη γιορτή του Ευαγγελισμού στις 25 Μαρτίου, την επέτειο της Επανάστασης του 1821 κ. ά. Αλλά ο Μάρτιος είναι κυρίως ο μήνας της αρχής της άνοιξης, τότε που ζώα και φυτά αρχίζουν και παίρνουν νέες δυνάμεις, νέα ζωή.
Στον Πόντο, μετά το 1821, η γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου ήταν φυσικό να συνδυασθεί με την επέτειο της ανάστασης του έθνους. Στις εκκλησίες μιλούσαν φλογεροί ρήτορες, με τη χρήση πολλών παραβολών και σε γλώσσα αρχαΐζουσα, για να μην καταλαβαίνουν οι Τούρκοι.
Με τον Μάρτιο συνδέονται παροιμίες, ρητά κ. ά., όπως τα παρακάτω:
- Ο Μαρτς φέρ' τα χελιδόνα, κελαηδούν και λύν' τα χόνα.
- Μάρτης, μούρτης, αγέλαστος, ξεροχαλχανισμένος.
- Μάρτ' ιμ', Μούρτ' ιμ αγέλαστε και ξεροχαλχάνιστε.
- Τον Μάρτ' σην έμπαν ατ' 'κι τερούν ατόν, σην έβγαν ατ' τερούν ατόν.
- Μη κουρφίζετε το Μάρτ', ατός έχ' πολλά ινάτ'.
- Τον Μάρτιον εμπαίνομε σα εμπονέστα.
- Άμον τον κλαμένον Μάρτ', πάντα παραπονιέται.
- Ο Μάρτς μαραίν' τ' αμάραντα, Απρίλτς τα μανουσάκα, Χορτοθέρτς τα χόρταρα κι Άγουστον παλληκάρα
- Άμον Μάρτς, έξ' α σην Σαρακοστήν 'κι εβγαίν'.
- Βρόντεμα Μαρτί' και καρυδί' κόμπωμαν.
- Τη Μάρτ' ο ήλον τη νύφε μου, τ' Απρίλ' την θυγατέρα μ',κι ο ήλον τη καλομηνά να καίει όλα τα χόρας.
- Ας δαβαίν' ο Μάρτς από πάν' ατ'ς κι επεκεί ελέπομ' ατεν.
- Μαρτς ο πεντάγνωμος.
- Έρθεν ο Μάρτς που μαραντών' τα χόνα.
- Ο Μάρτς όνταν μαρκεύκεται δαβαίν' τον Καλαντάρην, κι όνταν καλομηνεύκεται, δαβαίν' το καλοκαίριν.
- Ο Μάρτς είπεν, για σην έμπα μ' για σην έβγα μ', τα σκυλία σην εβόραν.
- Έρθεν ο Μάρτς ο αγέλαστον και ο θεοχάλαστον.
- Άμον κλαμένος Μάρτς έρθεν.
- Σον Μάρτ' κιουβάνεμαν 'κι ίνεται.
- Ο Μάρτς εφέκεν τα παλαλά τ' κι οι γραιάδες πα εχτέθαν μουσκάρα.
- Τη Μάρτεσι' το παιδίν εύτυχον έν'.
- Ο Μαρτς όνταν μαρτεύκεται, καλοκαιρίαν μυρίζ' κι όνταν παραχολάσκεται τον Κούντουρον περνίζ'..
- Έρθεν και ν' ο Μαρτς - Ν' αϊλί, Δέσποινη, το χαλτς - Τα πρόατας θέλ'νε ταγίν - κι εσύ θελτς τ'εμόν την ψ'ήν.
- Μαρτί Μαρτί Μαρτέσα - Ώι μ' ευτάς με αλεπέσα - έλα ρούξον σην εγκάλα μ' - και χουλίασον την κάρδα μ'.
Πηγή: Santeos