 |
| Ανταλλάξιμη περιουσία και τρίτο μνημόνιο! Ποια είναι η τύχη της; |
Η Νάντια Βαλαβάνη, το ΤΑΙΠΕΔ και η Ανταλλάξιμη Περιουσία
Toυ Βλάση Αγτζίδη (*)
«Επιπλέον, πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία της Ελλάδας (σχεδόν 50 δισ. ευρώ) θα μεταφερθούν σε έναν υπάρχον εξωτερικό και ανεξάρτητο ταμείο, όπως τοInstitution for Growth στο Λουξεμβούργο, για να ιδιωτικοποιηθούν σε βάθος χρόνου και να μειωθεί το χρέος».
Αυτό υπήρξε ένα σημείο της πρόσφατης τελικής και δραματικής διαπραγμάτευσης με τους εταίρους μας, που την τελευταία στιγμή άλλαξε και αποφασίστηκε το νέο Ταμείο που θα δημιουργηθεί να ελέγχεται από την ελληνική κυβέρνηση και να εδρεύει στην Αθήνα. Αποφασίστηκε επίσης, από τα έσοδα, που θα προέλθουν από την εκποίηση των περιουσιακών στοιχείων του Ταμείου, το 50% να πηγαίνει στην αποπληρωμή του χρέους και ένα ποσοστό στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και το υπόλοιπο 50% στην ανάπτυξη.
Η ιδέα για τη δημιουργία ενός Επενδυτικού Ταμείου αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας δεν είναι βέβαια κάτι το καινούργιο. Ήδη από την εποχή του Α΄Μνημονίου ο στόχος της «αξιοποίησης» της δημόσιας περιουσίας ήταν παρών. Η τότε ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών ανάφερε από το 2011 ότι προγραμματίζεται«ολοκλήρωση της καταγραφής και της δημιουργίας ενός χαρτοφυλακίου συμμετοχών και εμπορικά αξιοποιήσιμων ακινήτων ύψους τουλάχιστον 50 δισ. ευρώ. Στόχος είναι η συνολική είσπραξη εσόδων τουλάχιστον 50 δισ. ευρώ την περίοδο 2011-2015 εκ των οποίων τα 15 δισ. έως το 2012».
Τελικά, τον Ιούνιο του 2014 υπογράφτηκε το σχετικό μνημόνιο συνεργασίας, όταν στο τιμόνι του ελληνικού Υπουργείου Οικονομικών βρισκόταν ο Γ. Στουρνάρας. Στο υπό ίδρυση Επενδυτικό Ταμείο (IfG) συμμετείχε και η γερμανική κρατική επενδυτική τράπεζα KfW. Ο ρόλος του Ταμείου ήταν ξεκάθαρος: Η Ελλάδα θα μεταφέρει τα περιουσιακά της στοιχεία της Ελλάδας που θα έχουν μεταφερθεί στο Ταμείο, θα εκποιηθούν και με τα έσοδα θα αποπληρωθεί το χρέους. Η έδρα του Ταμείου θα ήταν το Λουξεμβούργο (Ε.τ.Κ. 3234 2/12/2014), ενώ η ελληνική κυβέρνηση ενημέρωνε ότι η Ελληνική Δημοκρατία θα συμμετέχει σε αυτό «ως χρηματοδότης και δε θα διαθέτει την πλειοψηφία στο Διοικητικό Συμβούλιο ή την άσκηση της διαχείρισης».
Οι εκλογές σταμάτησαν την διαδικασία, η οποία φαίνεται να ολοκληρώνεται τώρα με την ψήφιση του Γ’ Μνημονίου.
Στο ζήτημα αυτό υπάρχει ένα ουσιαστικό εμπόδιο που φέρει το όνομα «Ανταλλάξιμη Περιουσία» και αφορά την περιουσία των προσφύγων του 1922 που αυθαιρέτως προσπαθεί να οικειοποιηθεί το ελληνικό δημόσιο. Συμμέτοχος σ’ αυτήν την προσπάθεια υπήρξε δυστυχώς ο οργανωμένος προσφυγικός χώρος που εγκληματικά αδιαφόρησε για το μεγάλο αυτό ζήτημα.
Η προσωπική προσπάθεια
Η ανάληψη της θέσης της αναπληρώτριας Υπουργού Οικονομικών από την Νάντια Βαλαβάνη αναπτέρωσε τις ελπίδες μου ότι επιτέλους κάτι θα μπορούσε να γίνει. Και αυτό γιατί πίστευα ότι η Βαλαβάνη ως αριστερή και μικρασιατικής καταγωγής, διέθετε όλο το απόθεμα κοινωνικής ευαισθησίας και ιστορικής γνώσης, ώστε να συμβάλλει στην αποκατάσταση της ιστορικής αδικίας. και αυτό θα μπορούσε να γίνει πάρα πολύ απλά με την επανασύσταση του ΤΑΠΑΠ (Ταμείο Αποκατάστασης Αστών Προσφύγων) που κατάργησε επί κυβερνήσεως Σημίτης ο Γιάννος Παπαντωνίου, καταδικασμένος για οικονομικά εγκλήματα.
Δυστυχώς η Βαλαβάνη ουδέποτε ασχολήθηκε με το θέμα, παρότι προσπάθησα από πολλές πλευρές να την προσεγγίσω. Επιπλέον της έστειλα μια επίσημη επιστολή την οποία παραθέτω, και για την οποία δεν έλαβα καμιά επίσημη απάντηση, πλην της ανεπίσημης ότι το θέμα δεν την ενδιαφέρει εφόσον δεν βρίσκεται στις προτεραιότητές της.
Επίσης, αρνήθηκε να δεχτεί την αντιπροσωπεία της ΟΠΣΕ (Ομοσπονδία Προσφυγικών Συλλόγων Ελλάδας), την οποία τελικά δέχτηκε μία σύμβουλός της.
Παραθέτω στη συνέχεια μέρος της επιστολής που της επέστειλα.
Αθήνα 5 Απριλίου 2015
Προς την αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών
κ. Νάντια Βαλαβάνη
Θέμα: «Το ΤΑΙΠΕΔ, η Ανταλλάξιμη Περιουσία και κάποιες ιδέες»
- το ζήτημα αυτό το συζητήσαμε σε ανύποπτο χρόνο πέρσι το Σεπτέμβρη, κατά την κεντρική εκδήλωση που είχε διοργανώσει η Ομοσπονδία Προσφυγικών Συλλόγων Ελλάδας,
- υπάρχει μια ιστορική αδικία κατά του προσφυγικού ελληνισμού που κορυφώθηκε το 1998 από τον τότε υπ. Οικονομικών Παπαντωνίου και αφορά την κατάργηση του ΤΑΠΑΠ,
- ο χαρακτηρισμός ενός μέρους της Δημόσιας Περιουσίας ως «Ανταλλάξιμη» (από τη Συνθήκη της Λωζάννης) επιτρέπει τη διασφάλισή της.
Δεδομένου ότι έχω μελετήσει το σύνθετο φαινόμενο που σχετίζεται με την ιστορία του μικρασιατικού ελληνισμού, καθώς και το ζήτημα της προσφυγικής αποκατάστασης, θα ήθελα να συνδράμω στο έργο σας.
Επισυνάπτω το σημείωμα που έχω αποστείλει στη συνεργάτη σας, με την οποία έχω μια άριστη επικοινωνία
Σημείωμα για την Ανταλλάξιμη περιουσία
1. Ορισμός
Ανταλλάξιμη Περιουσία ονομάσθηκε η περιουσία των μουσουλμάνων που εκδιώχτηκαν από την Ελλάδα με τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923. Στο άρθρο 14 της Συνθήκης της Λωζάννης -μιας από τις ισχυρότερες διεθνείς συνθήκες,- δηλωνόταν ξεκάθαρα ο στόχος: πλήρης αποκατάσταση όλων των προσφύγων και πλήρη αποζημίωση για τις περιουσίες που εγκαταλείφθηκαν. Η ακίνητη περιουσία των 350.000 ανταλλάξιμων μουσουλμάνων εξισώθηκε και αντιστοιχίσθηκε με την ακίνητη περιουσία των αποδεδειγμένα περισσότερων από 2 εκατομμυρίων Ελλήνων που κατοικούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία πριν την έναρξη (1914) των μεγάλων διωγμών… Σε τιμές του 1924 υπολογίστηκε ότι η ελληνική περιουσία που εγκαταλείφθηκε ανερχόταν σε 100 δις δραχμές, ενώ η αντίστοιχη μουσουλμανική –που συγκρότησε και την κατηγορία της «Ανταλλάξιμης Περιουσίας»- σε 12,5 δις δραχμές.
2. Η διαχείριση
Η διαχείριση της Περιουσίας αυτής όπως και της προσφυγικής αποκατάστασης υπήρξε εξ αρχής προβληματική, κάτι που καθορίστηκε από την πρόθεση των πολιτικών ελίτ να διαχωρίσουν εν μέρει την αποκατάσταση των προσφύγων από την αξιοποίηση της Ανταλλάξιμης Περιουσίας και να θέσουν την Περιουσία αυτή υπό τον απόλυτη έλεγχό της. Κάποιοι υπολογισμοί ερευνητών εκτιμούν ότι για την προσφυγική αποκατάσταση χρησιμοποιήθηκε μόλις το 20% της Ανταλλάξιμης Περιουσίας. Όμως δεν υπάρχει αναλογιστική μελέτη που να υπολογίζει τα ακριβή μεγέθη.
Εξ αιτίας αυτής της διαχείρισης κληρονομήθηκε το κοινωνικό ζήτημα της αποκατάστασης των αστών προσφύγων, μεγάλο μέρος των οποίων δεν αποζημιώθηκε, όπως πρόβλεπε η Συνθήκη της Λωζάννης. Ακριβώς γι αυτό το λόγο συστάθηκε ως ΝΠΔΔ το 1957 το ΤΑΠΑΠ (Ταμείο Αποκατάστασης Αστών Προσφύγων).
Το Ταμείο αυτό καταργήθηκε το 1998 επί υπουργείας Γιάννου Παπαντωνίου (κυβέρνησης Σημίτη) παρά τις έντονες διαμαρτυρίες των προσφυγικών οργανώσεων. Η διαχείριση πλέον πέρασε στην Κτηματική Εταιρεία Δημοσίου (ΚΕΔ) και στη συνέχεια στο ΤΑΙΠΕΔ. Η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (ΚΕΔ) διαχειριζόταν περίπου το 90% αυτών των δημόσιων ακινήτων, ενώ το 8% ανήκε στην Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης, σε διάφορα υπουργεία και σε διάφορα ασφαλιστικά ταμεία. Τη στιγμή της διάλυσης του ΤΑΠΑΠ (Νοέμβριος 1998) στον ειδικό του λογαριασμό υπήρχαν 7,5 δις δραχμές. Έκτοτε τα έσοδα από τη εκποίηση της Ανταλλάξιμης περιουσίας εισπράττονται υπέρ του δημοσίου στον κωδικό αριθμό εσόδων 3827.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομικών η συνολική αξία των ακινήτων του Δημοσίου, από κτίρια μέχρι παραλίες, ξεπερνά τα 300 δισ. ευρώ. Έχουν καταγραφεί περίπου 72.000 δημόσια ακίνητα, με την αντικειμενική αξία τους να εκτιμάται στα 272 δισ. ευρώ, ενώ σε 41.000 υπολογίζονται τα ανταλλάξιμα κτήματα, η αξία των οποίων δεν είναι σαφώς υπολογισμένη. Κατ΄ άλλους τα Ανταλλάξιμα Κτήματα, αστικά και αγροτικά, ανέρχονται σε 20.000 διασπαρμένα σε 28 νομούς της χώρας και κατέχονται αυθαιρέτους από τρίτους.
Σήμερα και ειδικά στις Νέες Χώρες (Μακεδονία, Θράκη, Ήπειρος), στην Κρήτη και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου το μεγαλύτερο μέρος της δημόσιας περιουσίας ανήκει στην κατηγορία των Ανταλλαξίμων.
3. Τι μέλλει γενέσθαι
Η διάλυση του ΤΑΠΑΠ και η εν συνεχεία παραχώρηση μεγάλου μέρους στο ΤΑΙΠΕΔ, έγινε για να παρακαμφθούν νομικά προβλήματα και να εξυπηρετηθεί ο στόχος της ιδιωτικοποίησης της δημόσιας περιουσίας.
Η ανασύσταση του ΤΑΠΑΠ με τη μορφή που προϋπήρχε του ’98 θα ήταν ένα πρώτο βήμα να συγκεντρωθεί το σύνολο της Ανταλλάξιμης Περιουσίας. Το επόμενο βήμα θα ήταν η αναλογιστική μελέτη για την περιουσία αυτή, η νομική μελέτη για την κατανόηση του πλήρους νομικού πλαισίου που έχει θεσπιστεί από το 1930 και εφεξής και η πολιτική απόφαση για τους τρόπους αξιοποίησής της.
Με την ανασύσταση ικανοποιούνται οι εξής στόχοι:
– Γίνεται αποδεκτό ένα χρόνιο αίτημα των μικρασιατικών, ποντιακών και ανατολικοθρακικών προσφυγικών οργανώσεων (οι οποίες ανά την επικράτεια ξεπερνούν τις 1000).
– Επιλύεται μια ηθική εκκρεμότητα που είχε το ελληνικό κράτος προς τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής.
– Αναδεικνύεται η ευαισθησία της κυβέρνησης και του αρμόδιου υπουργού ως των μόνων που έλαβαν υπόψη τις ευαισθησίες του λαού
– Διαφυλάσσεται ο κοινωνικός χαρακτήρας της δημόσιας περιουσίας (κρατικής και ανταλλάξιμης) κ.λπ.
(*) Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης ιστορίας, μαθηματικός.