από την "Άσπρη"... στη Μαύρη Θάλασσα...

από την "Άσπρη"... στη Μαύρη Θάλασσα...

Μ. Ευσταθιάδου

Για ένα ακόμη καλοκαίρι απαρνήθηκα την «Άσπρη» θάλασσα και την αλμύρα της και κατευθύνθηκα προς τα γλυκά νερά της Μαύρης Θάλασσας. Γιατί η ψυχική ανάγκη να αντλήσεις δύναμη από την πατρίδα σου, είναι ασυγκρίτως μεγαλύτερη από μερικά θαλασσινά μπάνια… Και φυσικά εκφράζω την προσωπική μου άποψη, χωρίς να κατακρίνω όποιον προτίμησε διακοπές στα καταγάλανα νερά του Αιγαίου. Εμένα δε με συγκινούν τα γαλανά νερά, δεν είμαι άλλωστε μεσόγεια… Δεν έχω καν το στίγμα της μεσογειακής αναιμίας.

Αντιθέτως, με συγκλονίζει η θέα της μουντής Μαύρης Θάλασσας, κι ας είναι γεμάτη φύκια και πέτρες. Η θάλασσα αυτή έχει καημούς, αναμείχθηκε με δάκρυα... Το κάθε κύμα της θαρρείς χτυπά στην καρδιά σου και το λογισμό... Βλέπεις τη θάλασσα και θαρρείς όλοι οι αιώνες είναι το σήμερα... Μα... στην πατρίδα όλος ο χρόνος είναι δικός σου! Κι ας είναι αγριεμένη η θάλασσα... Κι ας είναι δύσβατα τα όρη... Κι ας μη βλέπεις μπροστά σου από τη «δείσα»… Κι ας είναι το κλίμα υγρό...

Είχε πει κάποτε ο Ραφαήλ Σταυριώτης, ότι «….αγρίμι πρέπει να ΄σαι ή Θεός για να πορευτείς σε τέτοιον τόπο ή….. Έλληνας…»

Περπατώντας τις τελευταίες μέρες στην Τραπεζούντα, ένιωσα πολλές φορές το μυστήριο που κρύβει αυτή η πόλη. Τόσο οικεία και τόσο απόξενη συνάμα… Μου ΄λεγε ένας φίλος που επισκέφθηκε για πρώτη φορά φέτος την Τραπεζούντα ότι υπάρχουν πόλεις που σε απωθούν, άλλες που είναι αδιάφορες κι άλλες που σε έλκουν. Η Τραπεζούντα σε έλκει λοιπόν και πολύ μάλιστα... Είναι η ιδανική πόλη για να κινηθείς ανάμεσα στους αιώνες, για να περπατήσεις μέσα στα παραμύθια της γιαγιάς σου, για να δεις Κομνηνούς, Αυτοκράτορες, Σουλτάνους, δασκάλους του Φροντιστηρίου αλλά και τα καραβάνια από το «δρόμο του μεταξιού».

Υπάρχουν στιγμές που μπερδεύεσαι. Δεν ξέρεις σε ποια εποχή ζεις. Είμαι στην εποχή των Ακριτών; Κάστρα, πολεμίστρες, τραγούδια που αντηχούν στη μνήμη το επιβεβαιώνουν. Είμαι στην εποχή της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας; Το «Παλάτιον» βρίσκεται μπροστά σου κι ένας αετός πετά πάντα στον τραπεζουντιακό ουρανό. Είμαι στην εποχή των Οθωμανών; Η Γκιουλ-Μπαχάρ είναι «’κοδέσπαινα» στην πόλη και τα σαρίκια γυρίζουν γύρω-γύρω.

Μήπως λειτουργεί το Φροντιστήριο; Η μεγαλοπρεπής πύλη δείχνει ότι δεν έκλεισε ποτέ. Με την άδεια του θυρωρού που βρίσκεται συνήθως στο προαύλιο, μπορείς να μπεις μέσα, να ανέβεις τις μαρμάρινες σκάλες και να καθίσεις στα θρανία. Κάθισα κι εγώ. Ποιος θα μου διδάξει; Μα η ίδια η Ιστορία. Τι θα μου μάθει; Ότι υπάρχουν και προδότες που παρέδωσαν την πατρίδα σου. Εσύ όμως έχεις επιστρέψει και κάθεσαι ξανά στα θρανία, για να μάθεις να μην κάνεις τα ίδια λάθη. «Να διαβάζεις», ακούγεται μια φωνή μέσα σου. «Να κρατάς τις παραδόσεις, να τραγουδάς, να χορεύεις αλλά και να διαβάζεις, αλλιώς δεν έχεις καμία δουλειά εδώ μέσα!».

Κι αν κάνεις πως μπαίνεις σε κάποιο σπίτι, θα δεις τον πατέρα του Δημήτρη Ψαθά να εξηγεί στους Τούρκους φίλους του ότι τα κάδρα με τους ήρωες του ΄21 απεικονίζουν κάποιους… συγγενείς του! Σε ένα άλλο σπίτι σχεδιάζει σιωπηλός ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Φυλλίζης… Και λίγο πιο πέρα χριστιανόπουλα και μουσουλμανάκια παίζουν μαζί στα πλακόστρωτα σοκάκια..

Κι εγώ, σταματώ σε κάθε γωνιά, σε κάθε κρυψώνα και ατενίζω το παρελθόν. Με κοιτάζουν οι περαστικοί πρόθυμοι να με βοηθήσουν, σαν να χάθηκα. Να με βοηθήσετε; Μα ποιος μπορεί να με βοηθήσει εκτός από αυτή την πόλη; Τι; Είναι άψυχη η πόλη; Και οι αναμνήσεις; Και η κυτταρική μνήμη; Και όλα όσα έχω διαβάσει; Έκλεισε αυτή η σελίδα; Τελείωσε αυτό το βιβλίο; Μήπως η πόλη διαβάζει τώρα ένα άλλο βιβλίο; Σε άλλη γραφή; Σε άλλη γλώσσα; Και τι θα γίνει με όλα αυτά που βλέπω; Να πάψω να τα βλέπω; Να σταματήσω να νιώθω;

Ίσως εγώ είμαι περίεργη. Ίσως φταίω που εδώ νιώθω πιο οικεία απ΄ότι στην πόλη όπου γεννήθηκα, τη Θεσσαλονίκη. Μ΄ενοχλούν όμως οι συμπατριώτες μου Έλληνες τουρίστες που ως «άσωτοι υιοί» ψωνίζουν μανιωδώς παντελόνια, φούστες και παπούτσια και δε σηκώνουν καν το κεφάλι να δουν ότι το εμπορικό μαγαζί που μπήκαν ήταν η πρώην Τράπεζα Καπαγιαννίδη. Με θλίβει ότι στην επαναλειτουργία της Παναγίας Σουμελά δεν υπάρχει καμία κατάνυξη και οι selfie φωτογραφίες εντός του ναού δίνουν και παίρνουν. Δεν πειράζει... Η Παναγία, η τόσο «εκκωφαντικά σιωπηλή», όπως είπε ο Πατριάρχης, ανέχεται τα πάντα από τα παιδιά Της. Ίσως η κατάνυξη που έλειπε υπήρχε σ΄ αυτούς που η ψυχή τους ήταν κοντά μας… Ίσως…

Ανάμεσα στα παράδοξα που βλέπεις σήμερα στην Τραπεζούντα, είναι και κάποιες... αμήχανες στιγμές, όπως τα κεριά στην Παναγία Σουμελά να μετατρέπονται σε τεράστια φλόγα καθώς… δεν υπάρχει καντηλανάφτης, αλλά και τον Τούρκο υπεύθυνο ασφάλειας να μοιράζει αντίδωρο στους πιστούς (!), καθώς δεν υπήρχε άλλος εκείνη τη στιγμή να το κάνει. Βλέπεις όμως και την Αγία Σοφία να λέγεται “Ayasofya camii”, χωρίς να έχει μιναρέ. Άλλωστε δεν τον χρειάζονται το μιναρέ οι Άραβες τουρίστες που προσεύχονται στη… μισή Αγία Σοφία, ούτε οι Έλληνες τουρίστες που φωτογραφίζουν τον τρούλο στην… άλλη μισή.

Όπως κι αν έχει, μισή ή ολόκληρη η Αγία Σοφία, με ή χωρίς καντηλανάφτη η Παναγία Σουμελά, με ή χωρίς «Κομνηνόκλαδα» τα Κάστρα, η Τραπεζούντα είναι εκεί, απλωμένη αμφιθεατρικά στους λόφους της, γεμάτη ροδάφ΄να και μενεξέδες… Είναι εκεί, για να ξυπνά μνήμες, για να αφυπνίζει συνειδήσεις… Η Τραπεζούντα, η Αργυρούπολη, τα Πλάτανα, η Κερασούντα, η Νικόπολη, τα Κοτύωρα, η Μελανθία,  η Αμισός, η Αμάσεια, η Σινώπη…… Η κάθε Τραπεζούντα, η κάθε πατρίδα αφυπνίζει αυτούς που αξίζει να αφυπνιστούν! Οι υπόλοιποι, βολεμένοι πηγαίνουν στην πατρίδα και σε βαθιά καταστολή γυρίζουν...

Μυροφόρα Ε. Ευσταθιάδου