 |
| H Παγκόσμια Διάσκεψη Ποντιακής Νεολαίας και η δυνανεξία των Ελλαδιτών Ποντίων |
Του Βλάση Αγτζίδη,
https://kars1918.wordpress.com/
Είναι μάλλον κοινοτυπία η επανάλειψη της διαπίστωσης, ότι τα κύρια χαρακτηριστικά του ελλαδικού ποντιακού χώρου κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, ήταν η πολυδιάσπαση και η αδυναμία του να κατανοήσει και να ανταποκριθεί στις μεγάλες προκλήσεις που εμφανίστηκαν από τη δεκαετία του ’90.
Αδυναμίες που οδήγησαν στην περιθωριοποίησή του και στη διαμόρφωση ενός γκέτο το οποίο ελάχιστα επικοινωνούσε ουσιαστικά με τον έξω κόσμο για τα μεγάλα θεωρητικά, κοινωνικά αλλά και ιδεολογικά ζητήματα που έθετε η ίδια η ζωή.
Τα μεγάλα θύματα αυτής της δυσανεξίας ήταν οι Πόντιοι πρόσφυγες από την πρώην Σοβιετική Ένωση που –πλην λίγων εξαιρέσεων- δεν βρήκαν την υποστήριξη που θα έπρεπε, καθώς και το ζήτημα της Γενοκτονίας, το οποίο δεν προωθήθηκε ουσιαστικά και με συνέπεια, ούτε στο χώρο της νεοελληνικής ιστοριογραφίας αλλά ούτε και της ίδιας της κοινωνίας.
Το εντελώς νέο στοιχείο που κομίζει στα πολιτικά και οργανωτικά πράγματα του ποντιακού ελληνισμού η «2η Παγκόσμια Διάσκεψη Ποντιακής Νεολαίας», είναι ότι επιτέλους το μεγάλο βάρος των αποφάσεων για το οργανωτικό μέλλον του ποντιακού ελληνισμού μεταφέρεται στους Πόντιους της Διασποράς, που όπως φαίνεται –σε επίπεδο ηγεσιών- αποτελούν το υγιέστερο τμήμα του ποντιακού ελληνισμού.
Εξωελλαδική πρωτοβουλία
Ανεξάρτητα από τα όποια ζητήματα μπορεί κανείς να εντοπίσει ή προβλήματα να προσάψει στην οργάνωση της Παγκόσμιας Διάσκεψης, η ουσία και το νέο είναι ότι η πρωτοβουλία ανήκει στον ελληνισμό της πρώην ΕΣΣΔ και στην υπόλοιπη Διασπορά. Οι Ελλαδικοί κλήθηκαν να συμβάλλουν σε μια κοινή προσπάθεια και να ξεπεράσουν τις μικρότητες, τους εγωισμούς και τον ανορθολογισμό που τους διακρίνει. Όμως, με βάση τις τελευταίες εξελίξεις, φαίνεται ότι τη συμπεριφορά έκρινε η προφανής η ενόχληση που προκάλεσε στους ελάχιστα πετυχημένους «ηγέτες» του ποντιακού ελλαδικού χώρου αυτή η μεταφορά του κέντρου βάρους.
Ακόμα και τα επιχειρήματα είναι έωλα, δεδομένου ότι η έως τώρα ουσιαστική παρέμβαση της Νεολαίας της ΠΟΕ –που αποχώρησε την τελευταία στιγμή- ήταν να προτείνει εισηγητές με μόνο κριτήριο την έκσταση που της προκαλούσαν οι δυσθεώρητοι 189 βαθμοί της κλίμακας με την οποία μετριέται ο IQ (δηλαδή ο «δείκτης νοημοσύνης»!!!) Κάτι που οδηγεί στη θλιβερή διαπίστωση, ότι τόσα χρόνια μετά τη δημιουργία της ΠΟΕ δεν έχει γίνει κατορθωτό να μετακενωθεί στους νέους ούτε η δυνατότητα της αξιολόγησης, ούτε καν εκείνη η αναγκαία γνώση που θα τους επέτρεπε να κατανοήσουν με ακρίβεια τον περιβάλλοντα χώρο. Όσον δε αφορά το επιχείρημα της παρουσίας του μητροπολίτη Παύλου για τα όσα απαράδεκτα (Αμοιρούτζηδες κ.λπ) είχε εκστομίσει περί το 2009, η στάση δεν είναι η φυγή αλλά η συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο και η προσπάθεια να επιλυθεί η εκκρεμότητα μέσα από τον διάλογο. Εάν ένας σοβαρός φορέας ήθελε να κρίνει τον μητρ. Παύλο δεν θα αναδείκνυε τη δικαιολογημένη προσωπική πίκρα, αλλά μεγαλύτερα ζητήματα που αφορούν το σύνολο του ποντιακού ελληνισμού. Όπως η πρόσφατη αγιοποίηση του τελευταίου αυτοκράτορα της Τραπεζούντας που παράδωσε την πόλη στους Οθωμανούς ενάντια στη βούληση του λαού του. Μια στάση που είναι πολύ χειρότερη από τη στάση του Αμοιρούτζη…
Τελικά όμως, τα ταπεινά τοπικιστικά και εξουσιαστικά συμφέροντα φαίνεται ότι κυριάρχησαν. Όλα αυτά τα επιχειρήματα που επικαλέστηκαν όσοι την τελευταία στιγμή προσπάθησαν να υπονομεύσουν την Παγκόσμια Διάσκεψη Ποντιακής Νεολαίας, είναι προφάσεις εν αμαρτίαις –εάν αναλογιστούμε τη συνολική πορεία τις τελευταίες δεκαετίες.
Και για να γίνουν πιο ξεκάθαρα όλα αυτά, ας θυμηθούμε μια κριτική (https://kars1918.wordpress.com/2014/12/28/poe-2/), που γράφτηκε όταν υποχρεώθηκε με προσβλητικό τρόπο να παραιτηθεί από την προεδρία της ΠΟΕ ο Επαμεινώνδας Φαχαντίδης γιατί αγωνίστηκε για την ενότητα του ελλαδικού ποντιακού χώρου. Και δυστυχώς ο διάδοχός του –ελέω του Βαθέως Κράτους που κυριαρχεί- Γιάννης Αντωνιάδης απέδειξε με μια απαράδεκτη αντιαρμενική συμπεριφορά και ελλειπή αντίληψη της σημασίας της Γενοκτονίας, ότι το φιλόδοξο αυτό εγχείρημα έχει πλέον χάσει κάθε δυναμική, στερείται οράματος και εκμεταλλεύεται τους διακηρυγμένους στόχους του ποντιακού κινήματος:
Εξυπηρετώντας τους Αρνητές
Ένα από τα μεγάλα ζητήματα που αντιμετωπίζουμε όσοι προσπαθούμε να υποστηρίξουμε τις νέες ερμηνευτικές προσεγγίσεις που διατυπώνονται από τον προσφυγικό χώρο για τα γεγονότα στην Ανατολή την περίοδο 1908-1923, είναι η γενικευμένη καχυποψία και η άρνηση αποδοχής των ερμηνειών αυτών από τον κόσμο της ιστοριογραφίας. Το φαινόμενο αυτό έχει αναλυθεί και εξηγηθεί. Η απόπειρα να αλλάξει η κυρίαρχη ιδεολογία που έθετε εκτός των αποδεκτών στοιχείων την πολιτική ερμηνεία των γεγονότων του ελληνισμού της Ανατολής, δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση.
Κατά τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, το προσφυγικό κίνημα με τις προσεγγίσεις του διεμβόλισε κυριολεκτικά όλες τις τάσεις (δεξιές και αριστερές) και αμφισβήτησε παραδεδεγμένες αρχές που για δεκαετίες απάρτιζαν την επίσημη εθνική ιδεολογία, που έθετε εκτός του ενδιαφέροντος την ιστορία του ελληνισμού της Ανατολής. Η προσφυγική ιστοριογραφία που αναπτύχθηκε, αποδόμησε τις κυρίαρχες ιστοριογραφικές εκδοχές.
Βεβαίως, κάποιοι λίγοι ιστορικοί του προσφυγικού χώρου κατέφυγαν στον ανορθολογισμό, το βερμπαλισμό, ακόμα και στη διαστρέβλωση -εν πλήρει συνειδήσει ή όχι- της αληθινής ιστορίας. Λειτούργησαν έτσι «βολικά» και εξυπηρετικά προς αντιδραστικούς κύκλους, υπονομεύοντας τόσο τη σοβαρότητα των συγκεκριμένων αναλύσεων όσο και το ριζοσπαστικό ρόλο που έχει από την ίδια της τη φύση η κριτική αποτίμηση του παρελθόντος.
Οι πλέον επιθετικοί Αρνητές –μεταμοντέρνας εκδοχής- των προσφυγικών απόψεων παραγνωρίζουν εντελώς το υπαρκτό Τραύμα που έχει μεταφερθεί μέσα στις προσφυγικές γενιές, και επιπλέον δεν έχουν καμιά εποπτεία- ούτε και τους ενδιαφέρει βέβαια να μάθουν για την ζώσα προσφυγική εμπειρία των Ποντίων της ΕΣΣΔ. Γι αυτούς τα πάντα είναι υποκειμενικές «κατασκευές» και ειδικά για την περίπτωση των Ποντίων έχουν καταθέσει ένα σχήμα όπου η επίκληση της Γενοκτονίας γίνεται για ωφελιμιστικούς λόγους, ότι η «αυτοθυματοποίηση» λειτουργεί ως κίνητρο, αυτοσκοπός και μέσον επίτευξης ταπεινών υλικών στόχων….
Η τραγωδία για τον ποντιακό χώρο βρίσκεται στο γεγονός ότι το άλλο άκρο του ανορθολογισμού, έχει κυριαρχήσει στα δευτεροβάθμια όργανα και τείνει να δώσει τον τόνο σε όλη την έκφραση του προσφυγικού κινήματος, προσβάλλοντας και ταπεινώνοντάς το με πρωτοφανή τρόπο. Είναι χαρακτηριστικό ένα απόσπασμα της επίμαχης συνέντευξης του Γιάννη Αντωνιάδη, τότε πρόεδρου της ΠΟΕ, που επιβεβαιώνει με τον καλύτερο τρόπο τους επιθετικούς Αρνητές της Γενοκτονίας. Λέει: «Η Γενοκτονία είναι αυτή που ανοίγει πόρτες, προσφέρει ευκαιρίες. Δηλαδή οι γενοκτονημένοι κατ` αρχάς μας σώσανε, γιατί ο ένας στους δύο γενοκτονήθηκε για να σωθούμε εμείς. Δεύτερον, το 1994 μας ξαναέβαλαν στο προσκήνιο από το περιθώριο που ήμασταν. Η τρίτη υπηρεσία η πολύτιμη που θα προσφέρουν είναι, στο μέλλον όταν θα γίνει διεθνής αναγνώριση, να μας δώσουν ένα διεθνές διαβατήριο για να ανοίξουν όλες οι πόρτες για εμάς τους Έλληνες Ποντίους προσφυγικής καταγωγής»…
Μπορεί να σωθεί το πείραμα της ΠΟΕ;
Το ερώτημα αυτό απασχολεί εδώ και χρόνια αρκετούς από αυτούς που πρωτοστάτησαν στην ίδρυση της πανελλαδικής Ομοσπονδίας. Το κρίσιμο σημείο που θα κρίνει (ή, έκρινε!) την απάντηση είναι (ήταν) η στάση των υγιών πρωτοβάθμιων συλλόγων απέναντι στην αλλοτρίωση και στην επικράτηση της πλέον χείριστης μορφής συνδικαλισμού στα δευτεροβάθμια όργανα. Γιατί -όπως πολλοί εκτιμούν- οι συνδικαλιστές του οργανωμένου ποντιακού χώρου -ειδικά του δευτεροβάθμιου αλλά και των Ιδρυμάτων- «πουλούν» Γενοκτονία, θρησκοληψία και δάκρυ. Άλλοι για ένα άδειο πουκάμισο και άλλοι για πολύ συγκεκριμένα υλικά οφέλη. Αυτή τελικά είναι η τεράστια διαφορά του ποντιακού χώρου από τον αρμενικό ή τον εβραϊκό: Η απουσία μια σοβαρής ηγεσίας, τόσο στον οργανωμένο χώρο, όσο και στον πνευματικό.
Το πρόβλημα μπορεί να συνειδητοποιηθεί μόνο με τον απολογισμό των είκοσι χρόνων από την αναγνώριση της Γενοκτονίας: Ο ποντιακός χώρος βρίσκεται παντελώς εκτός των κέντρων που αναπαράγεται η συλλογική μνήμη, πλην κάποιων εκδηλώσεων που διοργανώνουν αυτοβούλως καθηγητές και δάσκαλοι. Και κυρίως βρίσκεται εντελώς εκτός της ιστοριογραφικής κοινότητας. Οι μόνοι που υποστηρίζουν τη συγκεκριμένη εκδοχή της Ιστορίας είναι κάποιοι λίγοι προσφυγικής καταγωγής ιστορικοί. Η συντριπτική κοινότητα των επιστημόνων ιστορικών αγνοεί εντελώς αυτά τα ιστορικά γεγονότα ή κρατά μια επιφυλακτική στάση, ενώ αναπτύσσεται και η τάση της δημόσιας αμφισβήτησης. Ακόμα και από τα μεγάλα συνέδρια, που οργανώθηκαν για την αποτίμηση της Μεταπολίτευσης (περ. ‘Historein’, Δεκέμβρης του ’12 και Ελληνική Εταιρεία Πολιτικής Επιστήμης, Δεκέμβριος ’14), απουσίαζε παντελώς οποιαδήποτε αναφορά στο προσφυγικό κίνημα των δεκαετιών ’80 και ΄90 που έκανε την πλέον έντονη παρέμβαση στην κίνηση των ιδεών στη μεταπολιτευτική Ελλάδα.
Απογοητευτικό επίσης είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει ούτε μια έδρα σπουδών για τον ελληνισμό της Ανατολής στα Πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης (Αριστοτέλειο και Μακεδονίας) και αυτό δεν φαίνεται να απασχολεί ουσιαστικά κανέναν από τους ταγούς του οργανωμένου ποντιακού ελληνισμού.
Η συμπεριφορά των πρωτοβάθμιων συλλόγων δεν έχει δείξει μέχρι στιγμής ότι μπορεί να αλλάξει το κλίμα. Αντιθέτως, οι σύλλογοι έχουν δείξει μια απαράδεκτη ανοχή στην υπάρχουσα κατάσταση...
Η προσωπική εμπειρία
Κατά τη διάρκεια της θητείας μου στο Δ.Σ της ΠΟΕ αντιλήφθηκα πολλές φορές τον ανoρθολογικό και αντιπαραγωγικό τρόπο λειτουργίας. Τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις που έπεσαν στην αντίληψή μου υπήρξαν οι εξής:
- Η διαχείριση των ομόφωνων αποφάσεων του Δ.Σ. για αλλαγή των ονομασιών της Πλατείας Ελευθερίας (σε Πλατεία Γενοκτονίας ή Πλατεία Ολύμπου όπως ήταν το παλιό όνομα) και της Οδού Δημητρίου Γούναρη (σε Οδό Γεωργίου Σκληρού-Κωνσταντινίδη ή κάτι άλλο). Η απόφαση αυτή παρέμεινε παρατύπως για πολλούς μήνες στα συρτάρια για να μην πιεστεί, όπως ειπώθηκε στο Δ.Σ., ο τότε δήμαρχος και νυν κατάδικος Παπαγεωργόπουλος και εν όψει των μελλοντικών δημοτικών εκλογών όπου ευελπιστούσαν στην εκλογή του υποψηφίου της Ν.Δ. (αλλ’ αντί αυτού εξελέγη ο Μπουτάρης).
- Η καταγγελόμενη δημοσίως από ομογενειακούς συλλόγους ως κατάχρηση των 250.000 ευρώ, που αντί να χρησιμοποιηθούν σε συγκεκριμένες δράσεις υπέρ των «παλιννοστούντων» ομογενών, διοχετεύτηκαν στους χορούς και τα πανηγύρια, που είχαν ιεραρχηθεί από την ηγετική ομάδα ως πρώτη προτεραιότητα. Φυσικά το εν λόγω πρόγραμμα φαίνεται σήμερα τυπικά καλυμμένο. Όμως σε περίπτωση που ασχοληθεί η δικαιοσύνη με αυτό το πιθανό σκάνδαλο, ίσως βρεθούν εγκαλούμενοι και στελέχη του αντίστοιχου υπουργείου που ενέκριναν τη λανθασμένη διάθεση των κονδυλίων, αλλά και Πόντιοι της Αθήνας –φαινομενικά αντίπαλοι της ομάδας Παρχαρίδη- που μεσολάβησαν γι αυτή την συγκάλυψη. Ιδιαίτερη σημασία όμως έχει ότι την ίδια περίοδο ότι ούτε εγώ, ούτε και άλλα μέλη του Δ.Σ. έλαβαν γνώση της ύπαρξης του συγκεκριμένου προγράμματος και της περί αυτού ιστορίας….
- Η αποφυγή παρέμβασης και η εν τέλει συγκάλυψη από την ΠΟΕ –τη μόνη προσφυγική ομοσπονδία που κράτησε τέτοια στάση- της μεγαλύτερης Ύβρεως που διαπράχθηκε κατά του προσφυγικού ελληνισμού από κύκλους των απογόνων των ενόχων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Δηλαδή την ακύρωση της Δίκης των Έξη από τον Άρειο Πάγο και την επίσημη πλέον παραδοχή ότι για εκείνο το έγκλημα κατά του ελληνισμού της Ανατολής δεν υπάρχει κανείς υπεύθυνος. Η Ύβρις αγγίζει και την ιστορική εμπειρία του προσφυγικού ελληνισμού, εφόσον στο εισηγητικό κείμενο του αντεισαγγελέα που έκανε έγινε αποδεκτό (3 υπέρ, 2 κατά) από το σχετικό Τμήμα του Αρείου Πάγου, η σχέση της Σμύρνης (Ιωνία) με την Ελλάδα θεωρείται αντίστοιχη με τη σχέση Γαλλίας και ΝτιενΜπιενΦου (Ινδοκίνα). Κάτι που σημαίνει –κρατώντας τις αναλογίες- ότι ο Πόντος για τον αντιεισαγγελέα θα πρέπει να τοποθετείται κάπου στην Νότια Αμερική.
Θα μπορούσε να πάει καλύτερα η ΠΟΕ;
Παρότι στην αποτίμηση ιστορικών γεγονότων δεν υπάρχει η ερώτηση «εάν», θα τολμήσω να δώσω μια απάντηση. Κατ’ αρχάς ήταν γνωστό το γιατί δημιουργήθηκε η νέα ομοσπονδία. Εκτός από την αύξηση της πολιτικής και πολιτιστικής εμβέλειας του οργανωμένου ποντιακού χώρου, υπήρχε η πίστη (ως απόρροια της εμφάνισης του ριζοσπαστικού ποντιακού κινήματος που ανέδειξε την αληθινή ιστορία και διεκδίκησε την αναγνώριση της Γενοκτονίας) ότι θα έπρεπε ο ποντιακός ελληνισμός να συμβάλλει καθοριστικά στην αλλαγή πολλών εμπεδωμένων αντιλήψεων στην Ελλάδα. Να την οδηγήσει στην υπέρβαση των “παλαιοελλαδικών” της καθηλώσεων για τις ιστορικές εξελίξεις, να κατανοήσει βαθύτερα τις διεργασίες που οδήγησαν στη δημιουργία των εθνών-κρατών, στον τρόπο που διαμορφώθηκαν οι σημερινές γεωπολιτικές σταθερές. Να εντάξει στη συλλογική μνήμη τον ελληνισμό της Ανατολής και της πρώην ΕΣΣΔ, καθώς και ιστορικά γεγονότα όπως η Γενοκτονία ή οι σταλινικές διώξεις. Να οργανωθεί καλύτερα η αντιμετώπιση του κοινωνικού προβλήματος που προκλήθηκε με την έλευση των δεκάδων χιλιάδων νέων ομογενών προσφύγων από την πρώην ΕΣΣΔ. Να γίνουν πληρέστερα κατανοητές οι νέες διεθνείς προκλήσεις και να αναδειχθεί ο ποντιακός χώρος ως σύνδεσμος μεταξύ της ευρωπαϊκής Ελλάδας και των νέων χωρών που προέκυψαν από τη σοβιετική κατάρρευση, όπου κατοικούσε μια σημαντική ελληνική διασπορά παραγνωρισμένη απ’ όλους.
Αυτή θα έπρεπε να είναι η βασική στόχευση, μαζί βεβαίως και την παντοειδή ενίσχυση των πρωτοβάθμιων συλλόγων.
Προϋπόθεση όμως να οδηγηθεί το πείραμα της ΠΟΕ σε θετική κατεύθυνση ήταν να υπήρχε μια διανοούμενη ομάδα με ξεκάθαρες θέσεις, με δυνατότητα ανάλυσης του περιβάλλοντος χώρου και σύνθεσης των διαφορετικών απόψεων, με αντίληψη περί του στρατηγικού στόχου και διαμόρφωσης τακτικών που οδηγούν σ’ αυτόν. Δυστυχώς καμιά από αυτές τις προϋποθέσεις δεν υπήρξε. Και αυτό καθοριζόταν άμεσα από τις δυνατότητες ή μη της «Ευξείνου Λέσχης». Η συνειδητοποίηση αυτής της αρνητικής κατάστασης αλλά και της βίαιης συμπεριφοράς που είχε υιοθετηθεί απέναντι στις διαφορετικές απόψεις, οδήγησε το 2010 στην συμβολική αλλά και καθοριστική αποχώρηση του συλλόγου «Αργοναύτες-Κομνηνοί». Τότε συνέβησαν και οι απαράδεκτες εκλογές εκείνης της χρονιάς που σηματοδότησαν την οριστική καθοδική πορεία. Μια πορεία που ήταν αποτέλεσμα των δυσπλασιών που περιγράφηκαν παραπάνω, αλλά και την εμφάνιση νέων κέντρων με όχι ξεκάθαρα κίνητρα που επιδίωκαν την παρέμβαση στην κεντρική πολιτική σκηνή. Όπως επίσης και με τον συμβιβασμό –έως και συμμαχία- που φαίνεται να πέτυχε η ομάδα Παρχαρίδη με τα κέντρα εκείνα της Αθήνας που βαρύνονταν με τη σειρά τους για αντίστοιχη εξαθλίωση του αθηναϊκού χώρου και έως τότε τα εγκαλούσε με πολύ αρνητικούς χαρακτηρισμούς (όπως «λαμόγια», κ.λπ.)
Τι μέλλει γενέσθαι
Το τι μέλλει γενέσθαι βρίσκεται για άλλη μια φορά στα χέρια των πρωτοβάθμιων συλλόγων. Μπορούν να απαιτήσουν και να διεκδικήσουν μια άλλη ποιότητα εκπροσώπησης ή τους ταιριάζει και τους αρκεί η παρούσα κατάσταση; Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα!
Το ζήτημα διαφέρει αρκετά στην περίπτωση της προσφυγικής ιστοριογραφίας. Για τους προσφυγικής καταγωγής ιστορικούς, το πρόβλημα σχετίζεται με την ιστοριογραφία καθεαυτή, τις προσεγγίσεις της, τις έρευνες, τις εκδόσεις, τις δημόσιες παρεμβάσεις των ιστορικών κ.λπ. Ποιός θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης των υπαρκτών προκλήσεων και της ανάγκης να υπάρχει μια τεκμηριωμένη φωνή στα διεθνή φόρα που ασχολούνται με τα ζητήματα αυτά; Μέχρι τώρα δεν έχει δοθεί απάντηση. Η δράση κάποιων φορέων, όπως π.χ. ο Περιστερεώτας, μειώνουν το πρόβλημα. Ίσως θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί το οργανωτικό έλλειμμα με τη δημιουργία κάποιων χαλαρών δικτύων των ελάχιστων ιστορικών που ασχολούνται με τα θέματα αυτά. Ίσως να έδινε λύση η προτροπή προς την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών (Ε.Π.Μ.) να καλύψει το πραγματικό κενό….