 |
| Ομέρ Ασάν: η σημερινή Τραπεζούντα υπάρχει μόνο στα παραμύθια... |
Συνέντευξη Βάνα Στέλλου
«Ποιος είμαι;» Με αυτό το ερώτημα άρχισε την έρευνα με θέμα τη ρωμαίικη γλώσσα των προγόνων του ο Ομέρ Ασάν, αναδεικνύοντας τον ελληνόφωνο- εν ζωή- πολιτισμό στον Πόντο. Γεννημένος στο Ερένκιοϊ της Τραπεζούντας, μιας παραδοσιακά ελληνόφωνης περιοχής, ο Τούρκος (ποντιακής καταγωγής) συγγραφέας, ερευνητής και δημιουργός του ντοκιμαντέρ «Αδελφέ που πας; Η Ανταλλαγή», κάτοχος του βραβείου Ιπεκτσί για τη συμβολή του στην ελληνοτουρκική φιλία, μίλησε στην «Αγορά» για όλα όσα μας ενώνουν με τους «απέναντι», με αφορμή την παρουσίαση του νέου του βιβλίου στην Αθήνα.
Προσωπικότητα ανατρεπτική, με λόγο σαφή και τεκμηριωμένο, οπαδός της ιστορίας, μιλά σπασμένα ελληνικά με Μαυροθαλασσίτικη προφορά, ο Ομέρ Ασάν μέχρι τα 14 του χρόνια έζησε στην Τραπεζούντα. Το 1974 έρχεται στην Κωνσταντινούπολη μαζί με την οικογένειά του. Τελειώνει το Πανεπιστήμιο και παίρνει μέρος στην αντίσταση κατά του πραξικοπήματος της 12ης Σεπτεμβρίου όπου το 1984 συλλαμβάνεται και καταδικάζεται. Στην Κωνσταντινούπολη ξεκινά την έρευνα σχετικά με την Ποντιακή διάλεκτο. Γίνεται τιμητικό μέλος του «Engilish PEN» για τον αγώνα που έκανε μέσω του βιβλίου του «Πολιτισμός του Πόντου» το οποίο εκδόθηκε το 1996 στην Τουρκία δημιουργώντας κύμα αντιδράσεων και κατηγοριών εναντίον του. «Ίσως δεν κατάλαβαν καλά το βιβλίο, νόμιζαν ότι είχα σκοπό να δημιουργήσω εθνικό πρόβλημα», λέει. Το βιβλίο απαγορεύτηκε, ο ίδιος προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και αθωώθηκε. Ιδρύει στην Τουρκία τον εκδοτικό οίκο Heyamola. Μέσα σε δέκα χρόνια εκδίδει περίπου 400 βιβλία και προσκαλείται στην έκθεση Βιβλίου Φρανκφούρτης, στην Τουρκία.
«Η γνώση γκρεμίζει τοίχους», αναφέρει. «Στο σπίτι μας μιλούσαμε ποντιακά (ρωμαίικα), έτσι τα έμαθα, στο σχολείο όμως και στη δουλειά, τουρκικά. Άρα τι ήμασταν Ρωμιοί η Τούρκοι; Αποφάσισα να ασχοληθώ με την ποντιακή κουλτούρα στην Τουρκία, ξεκινώντας από το χωριό μου, όπου όλοι μιλούσαν ποντιακά, ωστόσο δεν υπήρχε καμία ιστορική αναφορά στα τουρκικά. Το 1989 διάβασα Ξενοφώντα «Κύρου Ανάβασις» και προβληματίστηκα με τις ταλαιπωρίες των Ελλήνων στις περιοχές της Αρμενίας μέχρι να φτάσουν στην Τραπεζούντα. Αυτό ήταν η αρχή να στραφώ στην ιστορία και τον πολιτισμό της Μαύρης Θάλασσας. Δεν είναι ευχάριστο να είσαι διαφορετικός ανάμεσα στους ανθρώπους του περιβάλλοντος σου, να μη μιλάς την ίδια γλώσσα με αυτούς που συναντάς, να μην έχεις τον ίδιο πολιτισμό. Ο μόνος τρόπος να καταξιώσεις τον εαυτό σου είναι η διατήρηση της ταυτότητας σου, μέσα από τη γνώση»
Δακρύζει όταν περιγράφει τη σημερινή Τραπεζούντα «Οικονομικές δυσκολίες και δυστυχία. Σήμερα στα 60 χωριά της Τραπεζούντας ζούνε περίπου 300.000 κάτοικοι αλλά μόνο 50.000 από αυτούς,(ανεπίσημο νούμερο), μιλάνε ποντιακά. Παλιότερα ερχόντουσαν πολλοί Έλληνες και συναντιόμασταν τα καλοκαίρια στα «παρχάρια» (υψίπεδα της Τραπεζούντας) και τους χειμώνες βρισκόμασταν στη Θεσσαλονίκη. Η παλιά Τραπεζούντα υπάρχει μόνο στα παραμύθια, σήμερα ζω μόνιμα πλέον στην Κωνσταντινούπολη...» αναφέρει.
Το ντοκιμαντέρ – γέφυρα φιλίας «Πού πας, αδελφέ; Η Ανταλλαγή» προκάλεσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον όπου προβλήθηκε, σχετικά με την προσέγγιση του Τούρκου ερευνητή στο ζήτημα ανταλλαγής των πληθυσμών, που είχε ως στόχο τους Ρωμιούς και ως συνέπεια τις αρνητικές επιπτώσεις στην τουρκική κοινωνία.
«Η ανταλλαγή ήταν το μεγαλύτερο τραύμα που δημιουργήθηκε και στους δύο λαούς και έμεινε ως παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Ερευνήσαμε τις κοινές ιστορίες τους, δείχνοντας τι πέρασε ο ένας και τι ο άλλος, επιλέγοντας τα Κοτύωρα (Ορντού σημερινή ονομασία) ως τόπο αποχώρησης και εγκατάστασης προσφύγων», τονίζει ο κ. Ασάν.
«Η Τουρκία αλλάζει με μεγάλη ταχύτητα τα τελευταία χρόνια επιλέγοντας τη Δύση και συζητώντας την ένταξη της στην Ε.Ε, με τη δική της ταυτότητα» σημειώνει. «Η διατήρηση της ταυτότητας των κοινωνιών είναι πολύ σημαντικό ζήτημα. Αν χαθεί η μεταλλαχθεί, τότε θα δημιουργηθεί μια ενιαία, κοινή ταυτότητα και δεν ξέρω πως θα κληροδοτηθεί στις επόμενες γενιές. Ταυτόχρονα, στο διαδίκτυο γίνονται συζητήσεις για τη διατήρηση των ταυτοτήτων. Η τεχνολογία μπορεί να είναι καταστροφική, μπορεί όμως να επιφέρει και μεγάλες πολιτισμικές αλλαγές. Είμαι αισιόδοξος. Ως ιδρυτής της Ακαδημίας Όμηρος, κάνω ανοιχτά σεμινάρια ελληνικής γλώσσας στην Κωνσταντινούπολη απευθυνόμενος στο προβληματισμένο τουρκικό κοινό, απαντώντας σε μεγάλα ζητήματα, γιατί η άγνοια της ιστορίας μας προκαλεί σύγχυση της ταυτότητας».