 |
| Του Αγίου Δημητρίου… στον Πόντο! |
Στον Πόντο οι πατέρες μας τιμούσαν ιδιαίτερα τον Άγιο Δημήτριο τον Μυροβλήτη. Οι κάτοικοι του χωριού Άνω Αντρεάντων(Αμισού), τον είχαν πολιούχο τους και για αυτό ίδρυσαν ναό, όπου κοντά βρισκόταν και του «Αϊ-Δημητρί τ΄ άεσμαν» - γιατί εμφανίστηκε στο όνειρο κάποιου από τους κατοίκους και του το ζήτησε. Τη μέρα της γιορτής του Αγίου γινόταν μεγάλο θρησκευτικό και εμπορικό πανηγύρι όπου κατέφθαναν χριστιανοί και Τούρκοι από τα γύρω χωριά. Πολλοί ήταν αυτοί που είχαν το όνομα του αγίου και τη μέρα αυτή έφερναν μέσα σε κάνιστρο ψωμί, κρασί και λάδι.
Παρασκεύαζαν φαγητό για τους ξένους το αγαπημένο φαγητό των Ποντίων το Κεσκέκ (πλιγούρι με κρέας). Μετά τη Θεία λειτουργία, στο προαύλιο του ναού γινόταν παλαιστικός αγώνας. Το έπαθλο ήταν ένα πρόβατο ή ένα μοσχάρι (κουλές παξίσι). Αμέσως μετά ακολουθούσε γλέντι με λύρα, κλαρίνο και νταούλι.
Στα Κοτύωρα η γιορτή του Αγίου Δημητρίου ήταν και γεωργική γιορτή, κυρίως για καλλιέργεια και τη σπορά. Έλεγαν ότι ο Αϊ-Δημήτρης είχε την κακοκαιρία του, που την έλεγαν «Τ΄ Α-Δημητρί η φουρτούνα». Στην περιοχή αυτή, όσοι γιόρταζαν του Αγίου Δημητρίου έβαζαν τα χειμερινά στρωσίδια.
Σε άσμα της Ίμερας και της Κρώμνης αναφέρεται ο Άγιος Δημήτριος. Συγκεκριμένα μια μάνα καταριέται το παιδί της που φεύγει για την ξενιτειά και εκείνο της αποκρίνεται: «Ευχέθ μάνα, ευχέθ μάνα, μη καταράσαι, πουρνά ε΄ν τ΄ Αε-Δημητρί, θα πας σην εγκλεσίαν, θ΄ ελέπς και τα συμπαίδα μου, θα καίεται η καρδία σ΄». Έτσι η μάνα αλλάζει την κατάρα σε ευχή « Υιέμ ευχή μ΄ και του Θεού και πάντων των Αγίων».
Δίστιχο του χωριύ Σταυρίν: «Χτίσον το κοιμητέρι μου, βάλεν απάν εικόναν, τον άιον Δημήτριον και τον Αε-Νικόλαν».
Αρκετές οι εκκλησίες του Αγίου Δημητρίου στον Πόντο. Μια από αυτές στο χωριό Χαλτογιαννάντων στην Ίμερα και ένα εκκλησάκι στο χωριό Τσιακαλάντων στη Σάντα.
Ο Γουρζουλάς που θέριζε κατά διάφορες εποχές, τον πληθυσμό του Πόντου ήταν θανατηφόρος επιδημία πανώλης προσωποποιημένη. Μια παράδοση του λαού μας λέει ότι τον Γουρζουλά τον νίκησε ο Άγιος Δημήτριος και ότι αυτός που φαίνεται ότι λογχίζει στην εικόνα είναι ο ίδιος ο Γουρσουλάς.
Υπάρχουν γητέματα με την επίκληση της βοήθειας του Αγ. Δημητρίου όπως φαίνεται από το δίστιχο που ακολουθεί:
«Αέρ κι Αε-Δημήτρη, Αε-Θεόδωρε, Αε-Νικόλα, τ΄ ομμάτ ντ΄ ομματάζ΄ να σπαν΄ και να τσακλίζ΄».
Στην Τραπεζούντα είχαν τα Αγιοδημητριάτικα λουλούδια που ανθούσαν τον Οκτώβριο, μήνα που γιορτάζει ο Άγιος και που τα ονόμαζαν «Τα Αε-Δημητρί τσιτσέκια».
Στο Καρακούρτ του Κάρς υπήρχαν δύο παραδόσεις σχετικά με τον Άγιο:
1. Ο Αϊ-Δημήτρης αφού έχει χάσει τη γυναίκα του και τα παιδιά του, βρέθηκε στη φυλακή, όπου εξηγούσε όνειρα. Κάποτε ερμήνευσε και ένα όνειρο της βασίλισσας, κι αυτή ευχαριστημένη τον αντάμειψε κάνοντας τον αξιωματικό.
2. «Το θάμαν τ΄Αε-Δημητρί» είναι μια άλλη παράδοση που έχει ομοιότητα με άλλες παραδόσεις των Ελλήνων του Πόντου, όπου αντί του Αγίου Γεωργίου το θαύμα το κάνει ο Άγιος Δημήτριος και έτσι κατορθώνει τον Τούρκο να πιστέψει και να βαφτιστεί χριστιανός.
Από το Αρχείο της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών
«Ποντιακή Λαογραφία» - Έλσα Γαλανίδου Μπαλφούσια