 |
| Αεργίτες | Ο Νοέμβριος στον Πόντο |
του Βασίλη Πολατίδη
Στον ελλαδικό χώρο έχει πολλές ονομασίες, όπως Βροχάρης για τις πολλές βροχές που φέρνει, Νιαστής για τα οργώματα, Παχνιστής, Χαμένος, Αιστράτηγος και Αιταξιάρχης (8 Νοεμβρίου), Αιφίλιππα (14 Νοεμβρίου), Μεσοσποτίτη (21 Νοεμβρίου), και Αντριά ή Αγιαντριά από τον Αγ. Ανδρέα (30 Νοεμβρίου).
Στον Πόντο λεγόταν Αεργίτες απο την γιορτή του Αγ Γεωργίου του εν Λύδδη, που εορταζόταν στις 3 Νοεμβρίου στον Πόντο.
Στην Κερασούντα ονομαζόταν Αγιγιωργίτης και Αγιγιωργίτες, στη Σινώπη Αιγιωργίτης, και σε Όφη, Σάντα, Τραπεζούντα και Χαλδία λεγόταν Αεργίτες, λέξη που παράγεται από το όνομα του Αγ. Γεωργίου.
Στα Κοτύωρα λεγόταν Γότζ-αγης, δηλ, μήνας της αναπαραγωγής των κριαριών.
Στην Τρίπολη λεγόταν Νοέμβριος και στην Δέσμαινα του Πόντου είχε την ονομασία Παρτάλ.
Στη Ροδόπολη ονομαζόταν Αεργίτες λόγω του τέλους των γεωργικών ασχολιών και της αρχής των αργιών.
Μάλιστα οι Τούρκοι τον ονόμαζαν αβαράν, (άεργον).
Επί εποχής του Μεγ. Κωνσταντίνου, ευλαβείς Χριστιανοί ανήγειραν χαριέστατον ναόν άμα και κάλλιστον στη Λύδδα, (Διόσπολις της Παλαιστίνης), προς τιμήν του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Εκεί μετέφεραν και κατέθεσαν το πολύαθλο σώμα του μάρτυρος, από ένα άσημο μέρος όπου το είχε θάψει ο Πασικράτης (ο θεράπων του Αγίου). Η ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου Του Τροπαιοφόρου συμπίπτει με την ημέρα των εγκαινίων του ιερού ναού, έτσι δίκαια οι Πόντιοι μετονόμασαν το Νοέμβριο σε Αεργίτεν εις ένδειξη τιμής στο πρόσωπο του αγίου τον οποίο πολύ ευλαβούντο.
Στα Κοτύωρα Αγιωργίτα ονόμαζαν τους μήνες Απρίλιο και Νοέμβριο, προς τιμήν του Αγ Γεωργίου. Τότε μάλιστα έστρωναν τα στρωσίδια για το χειμώνα, χαλιά παπλώματα κτλ, και έλεγαν το δίστιχο: "Αγιωργίτα στρώσον - Αγιωργίτα σ΄ κώσον."
Δηλαδή του Αγίου Γεωργίου το Νοέμβριο στρώσε για το χειμώνα και του Αγίου Γεωργίου τον Απρίλιο μάζεψε τα για την Άνοιξη.
Στην Ινέπολη συνέπιπτε η αρχή του Χειμώνα με τη γιορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου) και λεγόταν το δίστιχο: "Καλώς τονε τον Φίλιππα, τα χιόνια φορτωμένος"
Στο Σταυρίν λεγόταν το: "Αεργίτες μουρδουλίζ΄ σο ραχίν ανθρώπ΄ς φουρκίζ", δίστιχο αποτρεπτικό για τους ανθρώπους να ανέβουν στα βουνά.
Σε Κρώμνη και Ίμερα προέτρεπαν όλους να φροντίσουν τα κρεβάτια τους, όπως επίσης και στη Ματσούκα, με τα δίστιχα:
- "Αεργίτα το κρεβάτι σ΄, πάντα ας κεζατεύ΄ τ΄ ομμάτι σ΄".
(κεζατεύω = προσέχω)
- "Αεργίτα σο κρεβάτι σ΄, πάντα ας στοχεύ, τ΄ ομμάτι σ΄."
(στοχεύω = επιμελούμαι)
Στο Ακ Ντάγ Ματέν και στα 32 του χωριά χιόνιζε πάρα πολύ κατά τα μέσα του Αεργίτε, το χιόνι έφτανε το ένα μέτρο και κρατούσε έως ένα μήνα.
Για τα πολλά νερά που έφερνε ο Αεργίτες λεγόταν και το δίστιχο: "Αεργίτες έν' ζαγκίντς, φέρ κρύα νερά και πίντς."
Στα δε Σούρμενα για τα πολλά χαψία του Αεργίτε έλεγαν το δίστιχο: "Τ' Αεργίτα ας' σο λιμάν', τα χαψία σο τηγάν'," προτρεπτικός στοίχος του λαού για να ρίξουν τα ψάρια από το λιμάνι κατ' ευθείαν στο τηγάνι.
Στον Πόντο κατά τον μήνα Αεργίτεν εορτάζονταν οι παρακάτω γιορτές:
α) Την 1 η Νοεμβρίου οι Αγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός
β) Την 8 η Νοεμβρίου ημέρα μνήμης των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ
γ) Στις 12 Νοεμβρίου του Οσίου Πατρός ημών Νείλου του Σοφού (368-452).
Καταγόταν από το Κοτύωρα του Πόντου, έζησε 48 χρόνια στην έρημο του Σινά και άφησε 1061 δογματικούς και ψυχωφελείς λόγους.
δ) Στις 13 Νοεμβρίου του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου
ε) Στις 21 Νοεμβρίου τα εισόδια της Θεοτόκου
ζ) Στις 26 Νοεμβρίου του Οσίου Στυλιανού (301-400) από το Στέφι του αρχαίου Πόντου, προστάτου των παιδιών.
η) Στις 26 Νοεμβρίου του Οσίου Νίκωνα του Μετανοείται από το Ζεφύρι Τραπεζούντας
θ) Στις 30 Νοεμβρίου τέλος, εορταζόταν η μνήμη του Αγίου Ανδρέα.
Στον Πόντο λεγόταν Αεργίτες απο την γιορτή του Αγ Γεωργίου του εν Λύδδη, που εορταζόταν στις 3 Νοεμβρίου στον Πόντο.
Στην Κερασούντα ονομαζόταν Αγιγιωργίτης και Αγιγιωργίτες, στη Σινώπη Αιγιωργίτης, και σε Όφη, Σάντα, Τραπεζούντα και Χαλδία λεγόταν Αεργίτες, λέξη που παράγεται από το όνομα του Αγ. Γεωργίου.
Στα Κοτύωρα λεγόταν Γότζ-αγης, δηλ, μήνας της αναπαραγωγής των κριαριών.
Στην Τρίπολη λεγόταν Νοέμβριος και στην Δέσμαινα του Πόντου είχε την ονομασία Παρτάλ.
Στη Ροδόπολη ονομαζόταν Αεργίτες λόγω του τέλους των γεωργικών ασχολιών και της αρχής των αργιών.
Μάλιστα οι Τούρκοι τον ονόμαζαν αβαράν, (άεργον).
Επί εποχής του Μεγ. Κωνσταντίνου, ευλαβείς Χριστιανοί ανήγειραν χαριέστατον ναόν άμα και κάλλιστον στη Λύδδα, (Διόσπολις της Παλαιστίνης), προς τιμήν του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Εκεί μετέφεραν και κατέθεσαν το πολύαθλο σώμα του μάρτυρος, από ένα άσημο μέρος όπου το είχε θάψει ο Πασικράτης (ο θεράπων του Αγίου). Η ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου Του Τροπαιοφόρου συμπίπτει με την ημέρα των εγκαινίων του ιερού ναού, έτσι δίκαια οι Πόντιοι μετονόμασαν το Νοέμβριο σε Αεργίτεν εις ένδειξη τιμής στο πρόσωπο του αγίου τον οποίο πολύ ευλαβούντο.
Στα Κοτύωρα Αγιωργίτα ονόμαζαν τους μήνες Απρίλιο και Νοέμβριο, προς τιμήν του Αγ Γεωργίου. Τότε μάλιστα έστρωναν τα στρωσίδια για το χειμώνα, χαλιά παπλώματα κτλ, και έλεγαν το δίστιχο: "Αγιωργίτα στρώσον - Αγιωργίτα σ΄ κώσον."
Δηλαδή του Αγίου Γεωργίου το Νοέμβριο στρώσε για το χειμώνα και του Αγίου Γεωργίου τον Απρίλιο μάζεψε τα για την Άνοιξη.
Στην Ινέπολη συνέπιπτε η αρχή του Χειμώνα με τη γιορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου) και λεγόταν το δίστιχο: "Καλώς τονε τον Φίλιππα, τα χιόνια φορτωμένος"
Στο Σταυρίν λεγόταν το: "Αεργίτες μουρδουλίζ΄ σο ραχίν ανθρώπ΄ς φουρκίζ", δίστιχο αποτρεπτικό για τους ανθρώπους να ανέβουν στα βουνά.
Σε Κρώμνη και Ίμερα προέτρεπαν όλους να φροντίσουν τα κρεβάτια τους, όπως επίσης και στη Ματσούκα, με τα δίστιχα:
- "Αεργίτα το κρεβάτι σ΄, πάντα ας κεζατεύ΄ τ΄ ομμάτι σ΄".
(κεζατεύω = προσέχω)
- "Αεργίτα σο κρεβάτι σ΄, πάντα ας στοχεύ, τ΄ ομμάτι σ΄."
(στοχεύω = επιμελούμαι)
Στο Ακ Ντάγ Ματέν και στα 32 του χωριά χιόνιζε πάρα πολύ κατά τα μέσα του Αεργίτε, το χιόνι έφτανε το ένα μέτρο και κρατούσε έως ένα μήνα.
Για τα πολλά νερά που έφερνε ο Αεργίτες λεγόταν και το δίστιχο: "Αεργίτες έν' ζαγκίντς, φέρ κρύα νερά και πίντς."
Στα δε Σούρμενα για τα πολλά χαψία του Αεργίτε έλεγαν το δίστιχο: "Τ' Αεργίτα ας' σο λιμάν', τα χαψία σο τηγάν'," προτρεπτικός στοίχος του λαού για να ρίξουν τα ψάρια από το λιμάνι κατ' ευθείαν στο τηγάνι.
Στον Πόντο κατά τον μήνα Αεργίτεν εορτάζονταν οι παρακάτω γιορτές:
α) Την 1 η Νοεμβρίου οι Αγιοι Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός
β) Την 8 η Νοεμβρίου ημέρα μνήμης των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ
γ) Στις 12 Νοεμβρίου του Οσίου Πατρός ημών Νείλου του Σοφού (368-452).
Καταγόταν από το Κοτύωρα του Πόντου, έζησε 48 χρόνια στην έρημο του Σινά και άφησε 1061 δογματικούς και ψυχωφελείς λόγους.
δ) Στις 13 Νοεμβρίου του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου
ε) Στις 21 Νοεμβρίου τα εισόδια της Θεοτόκου
ζ) Στις 26 Νοεμβρίου του Οσίου Στυλιανού (301-400) από το Στέφι του αρχαίου Πόντου, προστάτου των παιδιών.
η) Στις 26 Νοεμβρίου του Οσίου Νίκωνα του Μετανοείται από το Ζεφύρι Τραπεζούντας
θ) Στις 30 Νοεμβρίου τέλος, εορταζόταν η μνήμη του Αγίου Ανδρέα.
Πηγή: Kotsari