 |
| Το έθιμο των Μωμόγερων στα Ποντιακά χωριά της Κοζάνης και η αναγνώριση από την Unesco |
Ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγίου Δημητρίου - Ρυακίου μιλάει για το έθιμο στο Ράδιο Λόγος.
Πρόσφατα η Unesco ενέταξε το έθιμο των μωμόγερων, όπως αυτό αναβιώνει σε οχτώ ποντιακά χωριά της περιοχής (Τετράλοφος, Άγιος Δημήτριος, Αλωνάκια, Σκήτη, Πρωτοχώρι, Κομνηνά, Ασβεστόπετρα και Καρυοχώρι) στον αντιπροσωπευτικό κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας. Για το τι σημαίνει για τους κατοίκους των περιοχών αυτών η αναβίωση του εθίμου, μίλησε στο ράδιοΛόγος και τον Λύσανδρο Ρήγα ο Θεόδωρος Κουσαλίδης πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Άγιο Δημήτριο – Ρυάκιο.
«Για τους κατοίκους της περιοχής σημαίνει πολλά πράγματα αυτή η αναγνώριση, αλλά ακόμη δεν έχουμε συνειδητοποιήσει τι σημαίνει το μέγεθος αυτής της αναγνώρισης» λέει χαρακτηριστικά ο κ. Κουσαλίδης, momogeroi_agio_dimitroπροσθέτοντας πως: «Είναι κάτι που κάνουμε πολλά χρόνια. Πρόκειται για ένα έθιμο που το πήραμε από τους παππούδες μας. Από όσους συνεργάζονται με το υπουργείο Πολιτισμού και όσους ασχολούνται με αυτά, αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για μια πολύ μεγάλη αναγνώριση. Μια μεγάλη πιστοποίηση που λάβαμε. Είμαστε χαρούμενοι και ταυτόχρονα είμαστε γεμάτοι ευθύνες για αυτό το έθιμο. Έχουμε τεράστιες ευθύνες ώστε να το διαφυλάξουμε όσο μπορούμε με τον καλύτερο, τον πλέον παραδοσιακό τρόπο όπως μας το παρέδωσαν οι παππούδες μας. Μας χαροποιεί αυτή η ευθύνη. Είμαστε χαρούμενοι που η αναγνώριση ήρθε πολύ πρόσφατα, μιας και το έθιμο τελείται το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων . Ήρθε σε αυτή την χρονική στιγμή». Ο ίδιος δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει τον Κώστα Αλεξανδρίδη που με την Μυροφόρα Ευσταθιάδου, επιμελήθηκαν τον φάκελο , έπειτα από μήνες δουλειάς.
Οι Μωμόγεροι είναι ένα λαϊκό παραδοσιακό θέατρο
Ο ίδιος εξιστόρησε τι είναι το έθιμο, από ποιους απαρτίζεται και τι αφορά: «Οι μωμόγεροι είναι ένα λαϊκό παραδοσιακό θέατρο, ένα διονυσιακό θέατρο που διαδραματιζόταν στον Πόντο το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων. Την ονομασία τους οι μωμόγεροι την πήραν από τον Θεό Μώμο, Το έθιμο ήρθε με τον ξεριζωμό και τον ερχομό των προγόνων των Ποντίων στον ελλαδικό χώρο. Στο έθιμο συμμετέχει ένας δωδεκαμελής όμιλος χορευτών που τον συνοδεύουν κι άλλα πρόσωπα: Ο γέρος, η γριά, ο αστυνόμος, ο γιατρός, ο διάβολος και δύο νύφες. Ο θίασος περιοδεύει στα οκτώ χωριά που αναβιώνει το έθιμο, περνώντας από σπίτι σε σπίτι όπως ακριβώς γινόταν στον Πόντο. Περιοδεύουν από σπίτι σε σπίτι και ο καθένας έχει τον ρόλο του.
Οι ρίζες του είναι από τον Πόντο, από την Τραπεζούντα, την περιοχή της Ματσούκας. Η βασική ιδέα του εθίμου είναι ο θάνατος και η ανάσταση, η αναγέννηση της φύσης. Για αυτό και οι περισσότερες σχετικές τελετουργίες τοποθετούνται τον Δεκέμβριο και Ιανουάριο, στο χειμερινό Ηλιοστάσιο, με την Αλλαγή του Χρόνου.
Οι 12 χορευτές είναι φουστανελοφόροι με περικεφαλαίες και περιβολή που τους προσδίδει ελληνοπρεπή όψη. Η εμφάνιση των μωμόγερων προσδίδει και μια διαρκή εθνική αντίσταση , μια εθνεγερσία και ελευθερία του γένους. Παρουσιαζόταν στον τουρκοκρατούμενο Πόντο. Για το λόγο αυτό οι Πόντιοι παρουσίαζαν το έθιμο με ένα λαογραφικό μανδύα τον οποίο αποτελούν τα υπόλοιπα μέλη του θιάσου, η κωμική του πλευρά. Ο γέρος και η γριά διασκεδάζουν με τα καμώματά τους, καθώς και ο ζαβολιάρης διάβολος προσδίδουν σατιρικό χαρακτήρα στο έθιμο. Ο σατιρικός χαρακτήρας του εθίμου αποκαλύπτεται πιο εύκολα στους διαλόγους του αστυνόμου και του γιατρού».
Ο ίδιος αναφέρθηκε, ακόμη, στον ρυθμό του χορού των φουστανελοφόρων, λέγοντας ότι προσδίδει αρχαιοελληνικό χαρακτήρα, υπό τους ήχους του αγγείου ή λύρας, με ρυθμό κοφτό, πολεμικό. Είναι ένα έθιμο που παρουσιάζεται πάντα το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων.
Η νέα γενιά πανάξιοι συνεχιστές του εθίμου
Η νέα γενιά, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι πανάξιοι συνεχιστές του εθίμου: «το αγαπάνε το έθιμο, έχει μεγάλη διασκέδαση, τους αρέσει. Αυτές τις ημέρες «μαλώνουμε» ποιος θα πρωτοχορέψει», σημείωσε χαρακτηριστικά, λέγοντας τέλος πως: «Είναι μεγάλο κίνητρο για εμάς, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί να το διατηρήσουμε»
Που αναβιώνουν οι Μωμόγεροι
Την Κυριακή 18 Δεκεμβρίου οι Μωμόγεροι εμφανίζονται στην κεντρική πλατεία 5 από τα 8 χωριά (Άγιος Δημήτριος, Πρωτοχώρι, Καρυοχώρι και Τετράλοφος). Επίσης στις 25 και 26 Δεκεμβρίου στον Άγιο Δημήτριο – Ρυάκιο το έθιμο ξεκινάει μετά την εκκλησία από τις 10.30 και διαρκή μέχρι το βράδυ, στις αυλές των σπιτιών και καλεσμένους όλο το χωριό
Συγκεκριμένα:
- Άγιο Δημήτριο (25 & 26 Δεκεμβρίου),
- Τετράλοφο (25 & 26 Δεκεμβρίου),
- Σκήτη (25 & 26 Δεκεμβρίου),
- Αλωνάκια (31 Δεκεμβρίου και 1 Ιανουαρίου),
- Ρυάκιο (1 Ιανουαρίου) και
- Πρωτοχώρι (6 & 7 Ιανουαρίου).
Πηγή: Πρωϊνός Λόγος