 |
| Καλαντάρτς και νέον έτος, άμον πάντα και οφέτος! |
Στα ποντιακά ο Ιανουάριος ονομάζεται Καλαντάρτς, και πάλι με λατινική προέλευση, αφού καλεντάρι σημαίνει ημερολόγιο.
Στον Πόντο - όπως αναφέρεται στο Λεύκωμα της Παναγίας Σουμελά του 1967 - το πρωτοχρονιάτικο δέντρο γινόταν από κλαδί ελιάς και στολιζόταν με φουντούκια. Τα μικρά παιδιά κρατούσαν στα χέρια τους πορτοκάλια, που τα πρότειναν στους μεγάλους, με τη στερεότυπη ζήτηση δώρου «Θα καλαντιάς με;».
Οι μεγάλοι, σύμφωνα πάντα με το πατροπαράδοτο έθιμο, κολλούσαν πάνω στο πορτοκάλι διάφορα κέρματα, μικρής ή μεγάλης αξίας, ανάλογα με τη συγγένεια που είχαν με τα παιδιά.
Τα κορίτσια στον Πόντο τραγουδούσαν και στόλιζαν τις βρύσες με λουλούδια. «Καλαντίαζαν το πεγάδ'». Έλεγαν: «Κάλαντα και καλός καιρός και πάντα και του χρόνου». Ακόμη, εύχονταν τα κορίτσια: «Όπως ανοί' το νερόν, ν' ανοίεται και η τύχη μ', κι όπως τρέχ' το νερόν, να τρέχ' η ευλοΐα».
Πίστευαν ότι εκείνες τις ώρες η βρύση κοιμόταν και αυτές την ξυπνούσαν.
Οι πρώτες 12 μέρες του χρησίμευαν ως προγνωστικά των 12 μηνών. Αν στην πρώτη του μηνός έκαμνε καλόν καιρό, όλος ο μήνας θα ήταν καλός. Αν η Δευτέρα ημέρα του μηνός ήταν κακή, όλο ο Φεβρουάριος θα ήταν κακός. Αν η τρίτη ήταν καλή, όλος ο Μάρτιος θα ήταν καλός κ.τ.λ.
Στην εκκλησία οι παπάδες έπαιρναν ένα κοφίνι πορτοκάλια διάβαζαν σχετική ευχή στο ιερό, και στο τέλος τής λειτουργίας έδιναν από ένα σ’ όλους τούς εκκλησιαζόμενους κ’ έριχνε ό καθένας τον οβολό του στο δίσκο. Το πορτοκάλι αυτό το βάζανε στο εικονοστάσιο, όπου έμενε όλον τον χρόνο χωρίς να σαπίσει. Μόνο πού ξηραινόταν. Όσοι είχανε ξενιτεμένους στο δρόμο κ’ είχε θαλασσοταραχή, το ρίχνανε στη θάλασσα για να γαληνέψει.
Μετά την απόλυση της εκκλησίας τα παιδιά γύριζαν στα σπίτια και λέγανε τα κάλαντα—εκαλαντίαζαν: Κάλαντα καλός καιρός και πάντα και του χρόνου.
Η Αθηνά Κορσαβίδου, σε μία ηχογράφηση του 1930 που περιλαμβάνεται στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο της Μέλπως Μερλιέ, τραγουδά ένα σκωπτικό τραγούδι, από την Κρώμνη του Πόντου, για του μήνες του Πόντου, με τίτλο "Καλαντάρτς καλή χρονία".