 |
| Βιβλιοπαρουσίαση για "Το Αντάρτικο του Πόντου" |
Ο Θωμάς Περ. Αλεξιάδης είναι Δρ Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού και βαθύς γνώστης της ιστορίας του Πόντου. Το βιβλίο του: Το αντάρτικο του Πόντου (1690-1923) -Το χρονικό της αντίστασης ενάντια στους ντερεμπέηδες, τους νεότουρκους και τους κεμαλιστές" αποτελείται από 508 σελίδες, και συνοδεύεται από έναν κατατοπιστικό χάρτη του Πόντου, που περιλαμβάνει τις περιοχές ένοπλης αντίστασης των Ελλήνων του Πόντου. Η παρούσα ιστορική έρευνα επιχειρεί μία συνολική παρουσίαση της αντίστασης που πρόβαλε ο Ελληνισμός του Πόντου κατά τη διάρκεια των δύο εθνικών εκκαθαρίσεων, των Νεότουρκων και των Κεμαλικών, μεταξύ των ετών 1914-1923, αλλά και κατά τη διάρκεια των σφοδρών διωγμών των ντερέμπεηδων του 17ου αιώνα.
Ο συγγραφέας επισημαίνει στην εισαγωγή του βιβλίου, μεταξύ άλλων, ότι η έλευση των σελτζουκικών και άλλων μουσουλμανικών φύλων στον Πόντο, και η εν συνεχεία οθωμανική κατάκτηση, σηματοδότησε την παρακμή του χριστιανικού πληθυσμού και την αρχή μεγάλων δεινών. Τα προβλήματα στο δυτικό τμήμα του Πόντου ήταν τραγικά. Ο Χριστιανισμός μειώθηκε τόσο πολύ, που περιέπεσε σε αφάνεια. Η αποδιάρθρωση μιας μητρόπολης υλοποιούνταν με την εκδίωξη του μητροπολίτη από την πόλη, ή με την απαγόρευση του μητροπολίτη ή των επισκόπων να μεταβούν στις έδρες τους μετά από μία προσωρινή αποδημία, ή κατά την αρχική τοποθέτησή τους. Αυτό είχε σαν άμεση συνέπεια η μητρόπολη, αλλά και η επισκοπή, να περιπέσει σε ένδεια και οικονομική εξαθλίωση. Οι τοπικοί μουσουλμάνοι ηγεμόνες, πέρα από την εκδίωξη του μητροπολίτη και του επισκόπου, αποστερούσαν τις μητροπόλεις και τις επισκοπές από τις περιουσίες τους. Η μητρόπολη χωρίς καμία οικονομική βάση και, κατά συνέπεια, χωρίς κοινωνική και οικονομική δράση, χωρίς ποιμένες για μεγάλα χρονικά διαστήματα και χωρίς καθοδήγηση, αποδυναμωνόταν τελείως. Οι αποθαρρημένοι και εγκαταλελειμμένοι χριστιανοί βρίσκονταν στο έλεος των μουσουλμάνων κατακτητών ή κατέφευγαν στα βουνά. Μετά την κυριαρχία των Οθωμανών, και τα προνόμια που δόθηκαν στον Οικουμενικό Πατριάρχη από το Μωάμεθ τον Πορθητή, ο Πατριάρχης αναγνωριζόταν ως Εθνάρχης - Μιλέτμπασι και η κατάσταση ομαλοποιήθηκε. Η στρατηγική του Μωάμεθ στηριζόταν σε δύο βασικά επιχειρήματα. Πρώτον, στην αποτροπή προσέγγισης των Ορθόδοξων λαών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, και δεύτερον, σαν υποταγμένοι λαοί της Βίβλου, είχαν το δικαίωμα να ζουν ως μη μουσουλμάνοι, αλλά να πληρώνουν κεφαλικό φόρο. Το παιδομάζωμα υπήρξε ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τον ολοκληρωτικό αφανισμό του Γένους. Στην αρχή η στρατολογία είχε σποραδικό χαρακτήρα, αλλά αργότερα προσέλαβε πάνδημο χαρακτήρα. Από τις αρχές του 17ου αιώνα αρκετοί σουλτάνοι προσπάθησαν να εφαρμόσουν προγράμματα ολοκληρωτικού εξισλαμισμού, γιατί αντιλαμβάνονταν ότι η Οθωμανική αυτοκρατορία δε θα ήταν ασφαλής, αν δεν εξισλαμίζονταν οι κάτοικοί τους. Η περίοδος αυτή ταυτίζεται με την εποχή των τιμαριωτών - ντερέμπεηδων. Αποτέλεσμα των σφοδρών διωγμών ήταν ο μαζικός εξισλαμισμός στον κεντροανατολικό Πόντο και η γλωσσική διαφοροποίηση στο δυτικό Πόντο. Είναι αυτονόητο γεγονός ότι η επιδιωχθείσα επικράτηση της τουρκικής γλώσσας, σε ένα καθ’ όλα αμιγές ελληνοχριστιανικό στοιχείο, αποτελούσε βασικό μέσο για την εμπέδωση και διατήρηση της οθωμανικής κυριαρχίας στην ακριτική αυτή περιοχή του δυτικού Πόντου. Η πολυδιατυπωμένη ανεξιθρησκία των Οθωμανών πρέπει να θεωρηθεί μέσα σε ένα κλίμα άκρατου, και σε πολλές περιπτώσεις τυφλού, θρησκευτικού φανατισμού. Η ειρηνική συνύπαρξη των εθνοτήτων και των θρησκευτικών κοινοτήτων στηριζόταν σε ένα καθεστώς τρόμου, που λειτουργούσε στις δομές της Οθωμανοκρατίας.
Ο συγγραφέας στο πρώτο κεφάλαιο αναλύει την έννοια της αντίστασης, τα αίτια της πρώιμης εκδήλωσης αντίστασης, την πρώιμη περίοδο αντίστασης, τα γεγονότα στο Κάστρο της Κοπέλας (1650-1680 μ.Χ.), τους μαζικούς πνιγμούς των Ελλήνων στον ποταμό Άλυ (1810-1820 μ.Χ.) και αναφέρει τους ονομαστούς εκδικητές της πρώιμης περιόδου αντίστασης. Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζει το ζήτημα της στράτευσης των Ελλήνων του Πόντου, τα αίτια της φυγής των ελληνικών πληθυσμών στο βουνό, τη ζωή στο βουνό, την οργάνωση της ένοπλης αντίστασης, τους διωγμούς της Νεοτουρκικής Περιόδου, τον ένοπλο αγώνα (1915-1918), τα γεγονότα κατά την Ανακωχή του Α΄ Π.Π. και το Ζήτημα του Πόντου. Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζει την έλευση του Μουσταφά Κεμάλ στον Πόντο και τα γεγονότα μέχρι το 1920, τους διωγμούς της Κεμαλικής Περιόδου, την ένοπλη αντίσταση (1920-1923), τη διαδικασία φυγής των αγωνιστών και τη στρατηγική παγίδευσής τους μετά την Ανακωχή, τις εμβληματικές μορφές του αγώνα, τη συμβολή των γυναικών στον αγώνα, τον καταμερισμό των αντιστασιακών-αντάρτικων δυνάμεων στον Πόντο, τους ονομαστούς καπετάνιους και την αριθμητική δύναμή τους. Στο παράρτημα παρατίθενται έγγραφα, φωτογραφίες ιεραρχών, αρχικαπετάνιων και αγωνιστών.
Το βιβλίο προλογίζει ο Ομότιμος καθηγητής Ιστορίας Κωνσταντίνος Φωτιάδης, και στα Επιλεγόμενα δίδει την κοινωνιολογική προσέγγιση του θέματος ο Θεόδωρος Κωνσταντινίδης, Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας και Επιστημών Συμπεριφοράς.
Ο συγγραφέας αφιερώνει το βιβλίο του στη μνήμη των αδικοχαμένων θυμάτων του Πόντου.