 |
| Φόρος τιμής στους θεματοφύλακες της Ποντιακής λαϊκής παράδοσης στα Κασσιτερά Σαπών |
της Δήμητρας Συμεωνίδου
Ξεφυλλίζεις τις σελίδες του και είναι σαν να ξεφυλλίζεις ένα βιβλίο τοπικής ιστορίας. Σε αυτό πολλοί θα αναγνωρίσουν προγόνους, συγγενείς και συγχωριανούς. Αφιερωμένο στους πόντιους λαϊκούς οργανοπαίκτες των Κασσιτερών (Σαπών), σε επιμέλεια του Σάββα Μαυρίδη, προέδρου του συλλόγου Ποντίων Σαπών "Τα Κασσιτερά", είναι το ημερολόγιο του 2018, ένα ακόμα συλλεκτικό ημερολόγιο, από αυτά που συνηθίζει να εκδίδει, με αφορμή την έλευση της νέας χρονιάς, ο σύλλογος. Να μάθουν και οι νεότερες γενιές από που κατάγονται και τον ιδιαίτερο πολιτισμό των προγόνων μας Ποντίων, μας εξηγεί για την έκδοση του ημερολογίου ο κος Μαυρίδης.
Το 2006 εκδόθηκε το πρώτο ημερολόγιο αφιερωμένο στην τοπική ιστορία του οικισμού και από τότε όπως εξηγεί ο κος Μαυρίδης "είχαμε συγκεντρώσει αρχειακό υλικό, έγγραφα και φωτογραφίες". Τότε ο σύλλογος είχε εκδώσει ένα γενικό ημερολόγιο με πληροφορίες για την καταγωγή των προγόνων και άλλα στοιχεία και από εκεί και πέρα ακολούθησαν και άλλα συλλεκτικά ημερολόγια για την εκπαίδευση, το σχολείο, τον κεντρικό ναό και τα ξωκλήσια. "Με το φετινό ημερολόγιο συμπληρώνουμε το παζλ της τοπικής ιστορίας όσον αφορά τον οικισμό των Κασσιτερών που φτάνει μέχρι τις Σάπες. Συγκεκριμένα με τους λαϊκούς οργανοπαίχτες θέλαμε να αποτίσουμε έναν φόρο τιμής", τονίζει ο πρόεδρος του συλλόγου.
Με το νέο ημερολόγιο του συλλόγου Ποντίων "Τα Κασσιτερά" επιχειρείται ένα ταξίδι ιστορικής αυτογνωσίας ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και έναν ελάχιστο φόρο τιμής σε όλους εκείνους τους λαϊκούς καλλιτέχνες που η μουσική τους, τα τραγούδια και οι χοροί αποτέλεσαν παρηγοριά και βάλσαμο για τους πληγωμένους από τον ξεριζωμό πρόσφυγες συμπατριώτες τους που έδιναν καθημερινά αγώνα για να σταθούν στα πόδια τους και να στήσουν το νέου τους σπιτικό. Από την άλλη δε να μεταλαμπαδεύσουν στις νεότερες γενιές την πλούσια πολιτιστική κληρονομία των Ποντίων προγόνων τους και έτσι να συμβάλλουν τα μέγιστα στη διατήρηση της ιδιαίτερής τους ταυτότητας.
Και μιας και έχει καθιερωθεί ως κυρίαρχο όργανο της ποντιακής μουσικής η λύρα, ο κεμεντζές, η εκκίνηση των οργανοπαικτών γίνεται με τους λυράρηδες. Ο οικισμός των Κασσιτερών διέθετε πέντε πολύ αξιόλογους λυράρηδες τους Ευθύμιο Κενανίδη (ο Τυμίκην) ο οποίος έπαιζε και κεμανέ, Παναγιώτη Μαυρίδη (ο Τενεκετζήν), Ιωάννη Σιδηρόπουλο (ο Χαλιαχούλιαν ή τη Ελλαδότα ο Γιάννεν), Δανιήλ Εμμανουηλίδη (ο Δανίλην) και Θεόδωρο Καβαζίδη (ο Καβαζίταν). Την τέχνη των γονιών τους συνέχισαν μετά το 1974 στις Σάπες αλλά και στους τόπους διαμονής τους οι Θωμάς και Στάθης Εμμανουηλίδης και οι Ιωάννης και Γρηγόρης Καβαζίδης. Επίσης μυημένοι στο όργανο ήταν και οι Ρεφειάδης Παναγιώτης και Κλέων Κενανίδης.
Ο οικισμός επίσης διέθετε και δύο εξαίρετους ζουρνατζήδες τους Γεώργιο Σιδηρόπουλο με καταγωγή από το Τσαλ Κερασούντας που απεβίωσε το 1943 στα Κασσιτερά και τον Ελευθέριο Βοσνίδη (ο Κεντουτές) από την Κέιλικα. Τολούμ (αγγείο ή γκάιντα) έπαιξαν για κάποιο διάστημα οι Θεόφιλος Βοσνίδης από την Κέιλικα και Παύλος Αμαραντίδης από την Λίτσασα. Στο ταούλ είχαν ιδιαίτερη δεξιοτεχνία οι Νικόλαος Ευκαρπίδης από το Τιβάν Κερασούντας, ο Λάζαρος Παπαθεοδοσίου από την Κέιλικα και ο Δανιήλ Εμμανουηλίδης απο το Ασαρτσούκ. Από τους νεότερους έπαιζαν γαβάλ (φλογέρα) στις Σάπες οι Ιωάννης Ψωμιάδης και Παύλος Εμμανουηλίδης. Στο τραγούδι εκτός από τους λυράρηδες ιδιαίτερο ταλέντο είχαν οι Κωνσταντίνος Ψωμιάδης, Ηλίας Θωμαΐδης, Χρήστος Καλπίδης και Σίμος Βασιλειάδης.
Αργότερα στις Σάπες μπήκε στη διασκέδαση των Ποντίων για κάποιο διάστημα ένα δυτικό όργανο, το ακορντεόν με τους Θεόδωρο Παπαδόπουλο και Σίμο Βασιλειάδη να είναι εξαιρετικοί δεξιοτέχνες.
Όσον αφορά στους σκοπούς που έπαιζαν οι οργανοπαίχτες του οικισμού ήταν βασικά νικοπολίτικα ομάλια, τίκια, τάμζαρα, σιπουρτούν, τρομαχτόν αλλά και συρτούς αμανέδες και καρσιλαμάδες. Φυσικά στην πορεία μπήκαν χοροί και άλλες τις άλλες περιφέρειες του Πόντου όπως το κότσαρι, η τρυγόνα, το διπάτ...
Στις μέρες μας την παράδοση συνεχίζει ο γεννημένος στις Σάπες, με καταγωγή από τα Κασσιτερά, και πολύ αξιόλογος λυράρης Δημήτρης Κενανίδης του Παύλου που εδώ και τέσσερις περίπου δεκαετίες έχει γράψει τη δική του ιστορία στο χώρο και είναι στενός συνεργάτης και στυλοβάτης του συλλόγου. Αξίζει να αναφερθεί η πολύ καλή παρουσία στον χώρο του από μητέρα (γένος Βοσνίδη) καταγόμενου από τα Κασσιτερά λυράρη Κωστάκη Τσιαβραρίδη που τώρα ζει και εργάζεται στη Γερμανία.
Το ημερολόγιο αυτό δεν πωλείται, αλλά δωρίζεται. Αυτό έπραξαν και φέτος τα μέλη του συλλόγου αναβιώνοντας το έθιμο των πρωτοχρονιάτικων καλάντων την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Και φέτος μέλη του συλλόγου συνοδευόμενοι από τους λυράρηδες Βαγγέλη Γιαννακόπουλο, Κωνσταντίνο Ναβροζίδη και Χρήστο Χιωτέλη έψαλλαν τα ποντιακά κάλαντα και δώρισαν το ημερολόγιο του 2018.
Πηγή: Ο Χρόνος