 |
| «Οι αυγομαχίες άλλοτε και τώρα και άλλα Ποντιακά Πασχαλινά έθιμα» |
Γράφει η Γιώτα Ιωακειμίδου
Φιλόλογος
Η Λαμπρή είναι η μεγάλη γιορτή του Ελληνισμού, ειδικά για τους Ποντίους ήταν «η γιορτή των γιορτών». Εκεί στον Πόντο δεν ήταν μια θρησκευτική μόνον γιορτή, αλλά και εθνική συγχρόνως. Στις μεγάλες γιορτές της Χριστιανοσύνης είχαν την ευκαιρία να συγκεντρώνονται όλοι μαζί και να σφυρηλατούν τους φυλετικούς δεσμούς που τους συνέδεαν. Μέσα από το θρησκευτικό συναίσθημα εκδηλωνόταν και το εθνικό συναίσθημα. Οι πυροβολισμοί που συνόδευαν την Ανάσταση εδώ είχαν και εθνικό συμβολισμό.
Ένα από τα πολλά έθιμα των πατρογονικών μας πατρίδων που επιβιώνουν μέχρι σήμερα στον Ελλαδικό χώρο είναι το τσούγκρισμα των αυγών και οι αυγομαχίες. Σε μερικά μέρη του Πόντου «τσούγκριζαν» και στις 23 Απριλίου, την ημέρα δηλαδή της γιορτής του Αγίου Γεωργίου.
Στα αναστάσιμα έθιμα σε όλη την Ελλάδα τα αυγά έχουν βασικό ρόλο. Ειδικά στον Πόντο με αυγό «έκλειναν» το στόμα, με αυγό το «άνοιγαν». Το αυγό είναι γονιμικό σύμβολο σε πολλές ανατολικές θρησκείες και πέρασε και στον Χριστιανισμό. Στα ορφικά μυστήρια το αυγό περιβάλλεται από ένα φίδι και συμβολίζει το μυστήριο της ζωής και της δημιουργίας. Στον Βουδισμό το τσόφλι του αυγού είναι το «τσόφλι της άγνοιας», όταν το σπάζει κάποιος αποκτά θεία φώτιση και υπερβαίνει τα όρια του χώρου και του χρόνου.
Η ιεροτελεστία ξεκινούσε μήνες πριν με την επιλογή των γερών αυγών. Το τεστ γινόταν με το χτύπημα των αυγών στα δόντια. Τυχεροί ήταν όσοι είχαν κότες που γεννούσαν δυνατά αυγά, οι κότες αυτές λέγοντας «γοτζίας» και γεννούσα αυγά παχυτσέλ’πκα, δηλαδή με χονδρή φλούδα. Πολύ δυνατά ήταν και τα αυγά της ταϊγάνας (Μελεαγρίς), αλλά αυτά αποκλείονταν από τις μάχες. Κάποιοι που επεδίωκαν την νίκη με κάθε μέσο, κατέφευγαν σε μεθόδους καταστρατήγησης του εθίμου. Έψηναν τη μύτη του αυγού πάνω στη στάχτη και το ονόμαζαν «τσιχτσιρίνο». Άλλοι πάλι άνοιγαν μια πολύ μικρή τρυπούλα στο ωμό αυγό και το γέμιζαν με πίσσα και έτσι το αυγό αυτό γινόταν πολύ δυνατό και το έλεγαν «γότζ’» (κριάρι).
Την πρώτη μέρα του Πάσχα τσούγκριζαν (εντούναν) μόνον τη μύτη του αυγού, τις επόμενες μέρες τσούγκριζαν όλες τις πλευρές. Κάθε αυγό που έσπαζε περνούσε στην κατοχή του νικητή. Όσοι είχαν «γότζια», γερά αυγά δηλαδή, ήταν και οι νικητές. Μεγάλη σημασία είχε «ποίος θα κάθεται», ποιος δηλαδή θα κρατήσει το αυγό και ποιος θα χτυπήσει από πάνω. Αυτός που «καθόταν» έκρυβε το αυγό στην χούφτα του και άφηνε μόνον να φανεί η μύτη, έτσι ώστε να μην έχει ο άλλος μεγάλη επιφάνεια να χτυπήσει.
Η όλη διαδικασία ήταν φιλική πάλη και παιχνίδι μαζί, κουβαλώντας τις πανάρχαιες ανταγωνιστικές τελετουργίες που είχαν ως στόχο την κοινωνική λειτουργικότητα σε κλειστές αγροτοκτηνοτροφικές κοινωνίες, όπως ήταν η Ποντιακή κοινωνία.
Οι νικητές έπαιρναν μέρος στο δεύτερο στάδιο, που ήταν το «κύλισμα» των σπασμένων αυγών. Διάλεγαν ένα κατηφορικό μέρος και άφηναν τα αυγά να κυλήσουν, όποιος χτυπούσε τα αυγά των άλλων ήταν ο νικητής.
Το έθιμο σήμερα αναβιώνουν πλείστοι Ποντιακοί Σύλλογοι στο Θρυλόριο Ροδόπης, το Λάκκωμα Χαλκιδικής,τα Λευκάδια Νάουσας, τα Κομνηνά Εορδαίας, τον Άνω Άγιο Ιωάννη Πιερίας, τη Διποταμία Καστοριάς, την Κωσταντία Πέλλας, το Μαυρόβατο Δράμας, τα Αλωνάκια Κοζάνης, την Καστανούσα Σερρών, τον Άγιο Δημήτριο Κοζάνης κ.α.
Οι κάτοικοι αυτών των χωριών μαζεύονται στις κεντρικές πλατείες και με ποντιακή μουσική και φαγοπότι γίνονται οι αυγομαχίες.
Στην περιοχή καταγωγής του παππού μου, το Σαμπίν Καραχισάρ, συνήθιζαν το πρωί της Κυριακής του Πάσχα να παίρνουν ένα τσεκούρι και να απειλούν με αυτό τα άκαρπα δέντρα. Τα χτυπούσα ελαφριά φοβερίζοντάς να καρποφορήσουν. Σε άλλα μέρη του Πόντου τα φόβιζαν με πυροβολισμούς. Το ίδιο έθιμο το έκαναν και την Πρωτοχρονιά σε πολλά μέρη του Πόντου ή τη Μεγάλη Παρασκευή. Τα έθιμα αυτά είναι ανιμιστικής προέλευσης και έλκουν την καταγωγή τους στην αρχαιότητα.
Πηγή: Schooltime