 |
| Οι Μωμόγεροι και η ιστορία της Θείας Εμινέ από τα Σούρμενα της Τραπεζούντας |
του Χρήστου Κωνσταντινίδη
Θυμάμαι, το καλοκαίρι, στο ταξίδι μου στον Πόντο, μέσα στις ζέστες του Αυγούστου, είχα επισκεφτεί στα Σούρμενα, την οικογένεια ενός επιστήθιου φίλου μου. Δεν ανήκει στους δικούς μας, τους ελληνόφωνους της Τραπεζούντας, αυτό όμως δεν εμπόδισε να αναπτυχθεί μία πολύ δυνατή φιλία.
Ανάμεσα στις συζητήσεις που κάναμε κατά τη διάρκεια του φαγητού, παρέα με τη σύζυγό του και τα δύο τους παιδιά, ήρθε στην κουβέντα και το έθιμο των Μωμόγερων, οι οποίοι το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων ξεχύνονται στους δρόμους, λάσκουνταν μεσανυχτί και γνεφίζ'νε κορτσόπα...
Εξηγούσα στον αρκαντάση την προέλευση και την αξία της αναβίωσής του στη σύγχρονη εποχή, μιας και το έθιμο επιβίωσε στα βάθη των αιώνων, πέρασε από τους ρωμαϊκούς χρόνους, άντεξε με την ανοχή της εκκλησίας τα βυζαντινά έτη, αλλά και κατά την οθωμανική κυριαρχία, πριν το φέρουν οι παππούδες μας με την ανταλλαγή πληθυσμών το 1923 και από το 2016 αποτελεί μνημείο της άυλης ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Παρόμοιο πρωτοχρονιάτικο, έθιμο που διαδραματίζεται στους δρόμους, μου περιέγραψε η μητέρα του, Εμινέ, μία αξιαγάπητη, καλοσυνάτη, γιαγιά, σαν και αυτές που συναντούμε στα δικά μας ποντοχώρια της Μακεδονίας, χαμογελαστή, με μεγάλη αγάπη για τη φύση και τα χτήνια. «Πιο πολύ αγαπούσε τις αγελάδες της, παρά εμένα και τα αδέλφια μου», σχολίασε το φιλαράκι μου, για να την πειράξει.
Τα αγόρια άναβαν φωτιές στα σταυροδρόμια των χωριών και δύο από αυτά χτυπούσαν τις πόρτες των σπιτιών και εψαλάφ'ναν, ζητούσαν δηλαδή, αλάτι και καλαμποκάλευρο. Με αυτά έφτιαχναν ζύμη, την οποία έψηναν στις φωτιές και την έτρωγαν. Ήταν τόσο αλμυρό αυτό το αρτοπαρασκεύασμα που μπορούσαν να ονειρευτούν στον ύπνο τους τις αγαπημένες τους να τους φέρνουν νερό για να ξεδιψάσουν. Αν στο όραμα ένα κορίτσι έδινε νερό σε ένα αγόρι, τότε ο νέος θα την παντρευόταν. Αυτό το ψωμί το αποκαλούσαν alada golot.
«Μάνα, γιατί άναβαν φωτιές συγκεκριμένα στα... σταυροδρόμια; Μήπως αυτό το έθιμο που έκαναν τα αγόρια, εκείνα τα χρόνια, είχε χριστιανική προέλευση;», είπε ο φίλος με διάθεση να κλέψει μία αποκαλυπτική ατάκα από τη μητέρα του. «Μην ανακατεύεις τα παλαιά», ήταν η απάντηση της μητέρας του που σίγουρα γνώριζε από τους ακόμα πιο παλαιούς για τους διωγμούς που δέχτηκαν οι χριστιανικοί πληθυσμοί στην Τουρκία.
Για την ιστορία, ο φίλος έχει κάνει τεστ dna που βρίσκει τη φυλετική προέλευση και ανακάλυψε, ότι είναι εξάδελφος με Πόντιους από την Κατερίνη που έχουν κάνει το ίδιο τεστ, με τους οποίους έχει επαφές και έχει αναπτύξει σχέσεις. Επισκέπτεται τη χώρα μας και τον φιλοξενούν σαν να είναι κανονικός συγγενής.
Γιατί το αίμα νερό δεν γίνεται...
Χρόνια Πολλά, Καλή Χρονιά!