 |
| "Να έμν΄ αητέν΄ς και ν΄ έπινα Μανδρακενής νερόπον..." |
Δρ Λαογραφίας
Σήμερα, 13 Ιανουαρίου, παραμονή πρωτοχρονιάς με το παλαιό, κάτω από το Παλαιόκαστρο της Ζάβερας, που στέκεται ως φύλακας του περάσματος της Μανδρακενής στο βάνδον των Ματσουκαίων, δίπλα από το αλμυρό, θαλασσινό (!) νερό της Ζάβερας (tuzlu su) που σήμερα σταμάτησε η ροή του τη μαγική στιγμή της αλλαγής του έτους, δίπλα στα ορμητήρια των αυτοκρατορικών δυνάμεων της Άνω Ματσουκας, κάτω από τα γνώριμα τοπωνύμια Ψαρολίμν΄, Λεφτοκαρέν΄, Ζευτήλ΄, Λευκέν, Αε-Σωτήρα και στα χωριά Ζάβερα, Φαργανάντων, Μελιανάντων, Τσαχαράντων, Στάμαν, Κουνάκαλη, Κρένασα, Αδολή, Ποντίλα, Γιαννάντων, Γιαννακάντων, είδαμε τον Τρανόν Μωμό΄ερον τη Ζάβερας, τον διάβολον, τον Ροκτσούπ΄ τον γραμματικόν, τον Κοτσαμάνον και την Κοτσάκαρην, τον κισπετλήν Τελίκανλην και τη Νύφεν, τον κουμπάρον, την κουμπάρσαν, τον Άρκον και τον Αρκουδάν, τον Γιατρόν, τον Μαμωνάν, τον τουλουμτσήν, τον Τσαλκουτσήν και όλους όσοι περιγράφονται στο "Καλαντόνερον" του Γεωργίου Ζερζελίδη, με όλους τους διαλόγους στην ποντιακή διάλεκτο:
"Ποίος είμαι;
Κανείς ΄κ είμαι!
΄ς σου κοσμί΄ την τσάρχαν κείμαι!
Όθεν έρχουμ΄ εκεί πάγω
κι ήντιαν έν΄ γραφτόν ευτάω!
Τ΄όνεμα μ΄ π΄ αν θέλ΄τς να παίρ΄ς,
αδελφό μ΄ έτον Οπέρ΄σ΄!
Έρθα ΄γώ κι ακούω Οφέτος
κ΄ έχω ημέρας με το μέτρος!"
Οι παραλλαγές των Μωμό΄ερων του Πόντου, της Μικράς Ασίας, του βαλκανικού χώρου, της Ιβηρικής χερσονήσου είναι εκατοντάδες, όλες με ομάδες μεταμφιεσμένων με στόχο την ευετηρία. Δεν έχουν επιβιώσει όλες στο πέρασμα του χρόνου (όπως η παραλλαγή της ΛΙβεράς, που η επιβίωσή της και το πέρασμα από τη μια γενιά στην άλλη βοήθησε την ένταξή της στο διεθνή κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO).
To αν κάποια παραλλαγή είναι "πανάρχαιη", "βυζαντινή", "οθωμανοκρατίας" ή νεωτερική, ελάχιστη σημασία έχει για τη Λαογραφία. Η Λαογραφία αρκείται να μελετά τί πιστεύει ο λαός, δεν είναι ούτε Ανακριτική, ούτε Εισαγγελική έρευνα. Και αν ο λαός πιστεύει σε μαγικά στοιχεία, σε περήδες, σε πανάρχαια στοιχεία, η γνώμη μας περισσεύει.
Με σεβασμό στην αυθεντικότητα κάθε συναισθήματος (γιατί τα συναισθήματα που ζήσαμε είναι πέρα για πέρα αυθεντικά), οι επιβιώσεις και οι αναβιώσεις λειτουργούν (εκτός από ευετηριακά και ψυχαγωγικά) και θεραπευτικά στο τραύμα του ξεριζωμού....ένα τραύμα που μεταφέρθηκε και στους απογόνους των προσφύγων, οι οποίοι αναζητούν τρόπους επανασύνδεσης της οικογενειακής τους ιστορίας και ένταξης της ατομικής ταυτότητάς τους στο χώμα που μετουσιώνεται από αίμα προγόνων.
Το αναφαίρετο δικαίωμα της νοσταλγίας, της αθεράπευτης αυτής αρρώστιας (Ελ. Ελευθεριάδης), δίνει το δικαίωμα στον καθένα να αναζητά το "φως" που θα φωτίσει τις εικόνες των αφηγήσεων των προγόνων μας, που θα ζωντανέψει τους μαρμαρωμένους ήρωες του τόπου αυτού...
Τη διοργάνωση ανέλαβε ο πρόεδρος του χωριού Φαργανάντων Selahattin Erdoğan και ο Fahrettin Erdoğan τους οποίους ευχαριστούμε ιδιαίτερα.
Η ευθύνη της αναβίωσης ανήκει στον Ζαβερέτε Κώστα Αλεξανδρίδη.
Η μελωδία της παραλλαγής Ζάβερας (διαφορετική από τη γνωστή μελωδία), διασώθηκε από το αρχείο του Στάθη Ευσταθιάδη.
Κι εμείς, ντόπιοι κάτοικοι και 50 επισκέπτες από Ελλάδα, ήμασταν ιδιαίτερα τυχεροί που συμμετείχαμε σ΄αυτή τη μέθεξη, στα Μωμο΄έρια - Kalandar του Χαψίκιοϊ.
Αφήστε τους λαούς να υποδεχτούν μαζί το νέο έτος, μπας και έρθουν καλύτερα χρόνια...
Αιώνιοι "αιχμάλωτοι" της πατρίδας, όλβιοι κάθε φορά που γευόμαστε τους καρπούς της γλυκιάς τούτης γης, ευχόμαστε... πάντα και του χρόνου!