 |
| Ο Άγιος Τρύφων και η Νικόπολη |
του Νίκου Πετρίδη
Σήμερα 1η Φεβρουαρίου, εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Τρύφωνος, ο οποίος έζησε και μαρτύρησε στο δεύτερο μισό του 3ου αιώνα, στη Νικομήδεια της Βιθυνίας.
Ο Άγιος Τρύφων είναι δημοφιλής κυρίως σε προσφυγικούς πληθυσμούς από την Ανατολική και τη Βόρεια Θράκη, ως προστάτης των αμπελουργών, αν και δεν είναι γνωστός ο λόγος, αφού από το βίο του δεν έχουμε στοιχεία που να τον συνδέουν με την αμπελουργία. Ίσως έχει σχέση η καταγωγή του, αφού η Βιθυνία ήταν η κατ` εξοχήν αμπελουργική περιοχή της Μικράς Ασίας.
Η δεύτερη ιδιότητά του, ήταν θεραπευτής ασθενών (κυρίως "δαιμονισμένων"). Για τις υπηρεσίες που προσέφερε δεν έπαιρνε αμοιβή, γι` αυτό και συγκαταλέγεται στον κύκλο των Αγίων Αναργύρων, δηλαδή Αγίων που ήταν ιατροί ή θεραπευτές, χωρίς να αμείβονται. Αυτοί ήταν οι Άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός, ο Άγιος Παντελεήμων, οι Άγιοι Κήρυκος και Ιωάννης, οι Αγίες Ζηναΐδα και Φιλονίλλα και ο Άγιος Τρύφων.
Στη συγκεκριμένη εικόνα συνυπάρχουν οι Άγιοι Τρύφων και Παντελεήμων (Ανάργυροι και οι δύο). Προέρχεται από το ναό του Αγίου Γεωργίου της Λίτζασας Νικοπόλεως και την έφεραν οι Γαρασαρώτες πρόσφυγες το 1924, στα Κασσιτερά Ροδόπης.
Ενώ ο Άγιος Παντελεήμων ήταν πολύ αγαπητός στον Πόντο, ο Άγιος Τρύφων ήταν σχετικά άγνωστος. Η συνύπαρξή τους στη συγκεκριμένη εικόνα είναι σαφές ότι παραπέμπει στον κύκλο των Αγίων Αναργύρων, αλλά υπάρχει και μια άλλη παράμετρος. Ο Άγιος Τρύφων εμφανίζεται να κρατά το κλαδευτήρι, το απαραίτητο εργαλείο των αμπελουργών. Είναι πολύ πιθανό αυτό να οφείλεται και στην τοπική παραδοσιακή καλλιέργεια αμπελιών στη Νικόπολη. Είναι χαρακτηριστικό οτι στα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα των αρχών και των μέσων του 16ου αιώνα (1520 και 1569) σχεδόν σε όλα τα χριστιανικά χωριά της Νικοπόλεως αναφέρονται αμπελώνες. Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε μέχρι και την ανταλλαγή πληθυσμών, αν και σε πολύ μικρότερο βαθμό.
Το ζήτημα λοιπόν της αμπελουργίας, αποτελεί ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Νικοπόλεως στο διάβα των αιώνων και η συγκεκριμένη εικόνα με τον Άγιο Τρύφωνα από τη Λίτζασα, μας υπενθυμίζει αυτό το ενδιαφέρον στοιχείο.