 |
| Π. Θεοδωρίδης: Με συγκινεί η αυθεντικότητα της Ποντιακής μουσικής παράδοσης... |
Πριν λίγες μέρες το e-Pontos και ο αρχισυντάκτης του, Θεόφιλος Κωτσίδης, βρέθηκε στην πόλη της Κοζάνης. Εκεί συναντήθηκε και μίλησε με τον γνωστό Πόντιο τραγουδιστή, Παναγιώτη Θεοδωρίδη, ο οποίος από το 2001 επιμελείται και παρουσιάζει τις εκπομπές "Μαυροθάλασσα" και "Ρωμανία" με σημείο αναφοράς τον Ποντιακό Ελληνισμό και τους ανθρώπους του.
Σημείο αναφοράς της συνέντευξης: τι άλλο από την Ποντιακή μουσική παράδοση, τα βιώματα του, τις ανησυχίες τους για το μέλλον αυτής καθώς και τα επόμενα βήματα του.
Θεόφιλος Κωτσίδης: Πότε θυμάσαι τον εαυτό σου να έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με ακούσματα μουσικά, Ποντιακά βεβαίως;
Θεοδωρίδης Παναγιώτης: Μάλιστα... Αναμοχλεύοντας τη μνήμη μου, η πρώτη μου συνάντηση Θεόφιλε… πρέπει να ήταν κοντά στα μέσα της δεκαετίας του 80. Ήμουν δεν ήμουν 6-7 χρόνων. Στο Πρωτοχώρι, στο Πορτοράζ, το χωριό όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα, επιστρέφω στο σπίτι, μετά από ώρες ποδοσφαίρου στη χωμάτινη αυλή του σχολείου... Πλησιάζοντας, ακούω φωνές...τραγούδια...
Στη μικρή κουζίνα του πατρικού μας σπιτιού , γύρω από το τραπέζι, ο παππούς μου ο Πάντζος με άλλους ηλικιωμένους, τραγουδάνε με πάθος, δυνατά και κάθε τρεις και λίγο να τσουγκράνε τα ποτήρια τους, σηκώνονται όρθιοι, αγκαλιάζονται, κλαίνε...
Η γιαγιά μου η Πινή μαζί με τη μητέρα μου, αμίλητες, αλλά χαμογελαστές, ετοιμάζουν μεζέδες στο τραπέζι... Στέκομαι διστακτικός, μάλλον φοβισμένος περισσότερο, στο κατωθύρ´ της πόρτας. Πρώτη φορά βλέπω τόσο κόσμο στο μικρό μας κουζινάκι, στο σπίτι μας. Ο παππούς μου αντιλαμβάνεται την παρουσία μου και με παίρνει στην αγκαλιά του. Τραγουδά, χωρίς να καταλαβαίνω τι λέει...
- Τι τραγουδάς παππού, τον ρωτάω.
- Ποντιακά πουλί μ´, με απαντά και με φιλά δακρυσμένος. Εμείς είμες Πόντιοι! Όταν μεγαλώσεις, θα καταλάβεις… Το μόνο σίγουρο είναι ότι τότε δεν κατάλαβα... Εξάλλου ο νους μου εμένα, ήταν μόνο στο παιχνίδι, να βάλω κάτι γρήγορα στο στόμα μου και πάλι πίσω στο σχολείο, "ψόφιος" για ποδόσφαιρο με τους συμμαθητές μου...
Η έκπληξη ήταν ότι το βράδυ που γύρισα στο σπίτι, αυτοί ήτανε ακόμα εκεί και τραγουδούσανε… Και μάλιστα ακόμη περισσότεροι, η παρέα μεγάλωσε... Η μητέρα μου με έβαλε για ύπνο. Είχα θυμώσει τότε γιατί δε με άφηναν οι φωνές και τα τραγούδια τους να κοιμηθώ (γέλια)...
Σήμερα όμως, αυτή η ανάμνηση είναι βαθιά χαραγμένη στο νου και την καρδιά μου, μια πολύ γλυκιά ανάμνηση... Γιατί στην πραγματικότητα, ήταν το βάπτισμα του πυρός, ήταν η πρώτη μου επαφή, όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, με την ποντιακή μας μουσική παράδοση...
Αργότερα από τα δώδεκα μου χρόνια, μέρα με τη μέρα μεγάλωνε το μεράκι και το πάθος μου για τα ποντιακά. Και τότε ήμουν εγώ αυτός που ζάλιζε τον παππού μου τον Πάντζο και την καλομάνα μ’ την Πινή, για να καλατσεύνε'με Ποντιακά, να τραωδούν’ και να μαθίζ’νε με δίστιχα... Όσο μεγάλωνα, στο Πρωτοχώρι αλλά και στα γύρω Ποντιακά χωριά, με αξίωσε ο Θεός να παρακαθίσω σε μουχαπέτια ακόμη και με γέροντες πρώτης προσφυγικής γενιάς... Το μεγαλύτερο σχολείο, αστείρευτη βιωματική πηγή… Ο Θεός να αναπαύσει την ψυχή τους!
Δυστυχώς τα χρόνια περνάνε σαν αεράκι, άμον αέρας ντο φυσά, και από όλους εκείνους που ήταν τότε στο τραπέζι, στο πατρικό μου σπίτι, εκείνο το ανοιξιάτικο Σάββατο, στα μέσα της δεκαετίας του ´80, σήμερα δε ζει κανείς... Μόνον η μάνα μ΄ και ο θείον ο Γοργόρ’τς ο Κούσιογλης. Ο Βοράς, όπως εν’ το παρωνύμ’ν ατ’, ο κεμεντσετσής. Γεννημένος το 1928... Και αξίζει να αναφέρω, ότι στο Πρωτοχώρι, στο Πορτοράζ, όλες οι γενιές, από την πρώτη προσφυγική μέχρι και την τελευταία σήμερα γενιά, μεγάλωσαν με το άκουσμα της λύρας του... Ο τελευταίος των Μοϊκανών, ας μου επιτραπεί η έκφραση...
Θεόφιλος Κωτσίδης: Ποια στοιχεία από τη μουσική παράδοση των προγόνων σου, σε συγκινούν;
Θεοδωρίδης Παναγιώτης: Η αλήθεια της, η αυθεντικότητα της, η ζωντάνια της, η απλότητα της, η καθαρότητα της, η μελωδία της, τα αξεπέραστα δίστιχα, όλα τα ατόφια της, βγαλμένα μέσα από τη ζωή... Χωρίς φτιασιδώματα!
 |
| Με την καλομάνα τ´ την Πινή (Δέσποινα Θεοδωρίδου-Κοταρίδου), στην αυλή του πατρικού μου στο Πρωτοχώρι Κοζάνης (Πορτοράζ) |
Θεόφιλος Κωτσίδης: Ποια η άποψη σου για την κατάσταση στην ποντιακή μουσική στις μέρες μας;
Θεοδωρίδης Παναγιώτης: Όπως στο παρελθόν, έτσι και σήμερα, υπάρχουν καλές και κακές καταστάσεις, όμορφες και άσχημες. Μεγάλη κουβέντα Θεόφιλε... Καμιά φορά η εξέλιξη, τα πολλαπλά εισερχόμενα από την παγκόσμια μουσική βιομηχανία, τα οποία αναντίρρητα επηρεάζουν, η έλλειψη γνώσης, οδηγούν στην αλλοίωση της φυσιογνωμίας της ποντιακής μουσικής και δυστυχώς κάποτε φτάνουν μέχρι και στο "βιασμό" της... Μελωδίες που είναι ξεκάθαρο ότι δεν έχουν καμία απολύτως σχέση, πλασάρονται ως "ποντιακές"... Επίσης, ο καλλιτεχνικός ανταγωνισμός, άλλοτε γεννά διαμάντια και άλλοτε σκουπίδια... Και τα συμβατικά ΜΜΕ αλλά και τα social media παίζουν καταλυτικό ρόλο σε αυτό.
Όταν ο δέκτης, ακροατής, έχει επιδερμική σχέση με την ποντιακή μουσική παράδοση, εύκολα υιοθετεί νέες μόδες. Αν προσθέσουμε σε όλα αυτά και το γεγονός ότι οι ασπρομάλληδες, για ξεχωριστούς, ποικίλους λόγους, λείπουν, απουσιάζουν από τα ποντιακά μαγαζιά, από τους χώρους εκδηλώσεων που παίζεται η ποντιακή μουσική, το πρόβλημα μεγεθύνεται. Και δράττομαι της ευκαιρίας να μοιραστώ μαζί σου, ότι πραγματικά θλίβομαι που σήμερα δεν υπάρχει ένα Κορτσόπον, ένα Μίθριον, μια Λεμόνα, ένα Παρακάθ’, στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη…
Μεγάλη ήττα, τεράστιο κενό!
Θεόφιλος Κωτσίδης: Ακούμε στις μέρες μας καλή Ποντιακή μουσική;
Θεοδωρίδης Παναγιώτης: Όλες τις εποχές, ανέκαθεν υπήρχε καλή και κακή ποντιακή μουσική, καλά και αδιάφορα τραγούδια. Το σήμερα δε θα μπορούσε να ξεφύγει από αυτό τον κανόνα...
Θεόφιλος Κωτσίδης: Τραγουδάς νεοποντιακά τραγούδια; Ποιο είναι το ρεπερτόριο σου σήμερα;
Θεοδωρίδης Παναγιώτης: Φυσικά και τραγουδάω, είμαι επαγγελματίας, δε θα μπορούσα αλλιώς. Η περιοχή και το είδος της κοινωνικής εκδήλωσης, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για το τι θα επιλέξεις να τραγουδήσεις. Άλλα τραγούδια θα πεις στο γάμο, άλλα στο χορό ενός παραδοσιακού ποντιακού χωριού, άλλα στο μουχαπέτ... Και μάλιστα πιστεύω ότι κάποια από αυτά, δηλαδή τα τραγούδια της σύγχρονης ποντιακής δημιουργίας, είναι αριστουργήματα, τόσο στη μελωδία, όσο και στο στίχο.
Εδώ, θα μου επιτρέψεις Θεόφιλε, να χρησιμοποιήσω, κάτι που έγραψε ο αείμνηστος λαογράφος και ερευνητής Στάθης Ευσταθιάδης, στο βιβλίο του που τιμήθηκε με βραβείο από την Ακαδημία Αθηνών με τίτλο "Τα τραγούδια του Ποντιακού λαού". Αναφέρει μεταξύ άλλων ότι: "Το νέο ποντιακό τραγούδι, αφού είναι ποντιακό, πρέπει να είναι γραμμένο στη σωστή ποντιακή διάλεκτο, να έχει έναν από τους γνωστούς ρυθμούς των παραδοσιακών μας τραγουδιών και η μελωδία του να βρίσκεται μέσα στα πλαίσια της ποντιακής μουσικής παράδοσης". Νομίζω ότι μέσα σε αυτή την πρόταση, εμπεριέχεται βαθύ νόημα και ουσία, ποια είναι τα βασικά συστατικά στοιχεία, για να γραφτεί σωστή ποντιακή μουσική σήμερα, με κωδικούς του χθες…
Το ρεπερτόριο μου όμως, συνειδητά αλλά και προφανώς βιωματικά, στηρίζεται στη συντριπτική του πλειοψηφία στα παραδοσιακά τραγούδια. Αυτά με γεμίζουν περισσότερο... Και ιδιαίτερα οι σκοποί και τα τραγούδια από την περιοχή της Ματσούκας του Πόντου, στα ανατολικά του Βυζαντινού Δικαιόσημου, από όπου και έλκουν την καταγωγή τους οι πρόγονοι μου...
Θεόφιλος Κωτσίδης: Πόσο αισιόδοξος είσαι για τη διατήρηση της ποντιακής ταυτότητας στα χρόνια που έρχονται;
Θεοδωρίδης Παναγιώτης: Η διατήρηση της ποντιακής ταυτότητας στο μέλλον, θα είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων, παραμέτρων... Το πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, διεθνές, εγχώριο περιβάλλον, θα προκαθορίσει σε μεγάλο βαθμό τη νέα ποντιακή ταυτότητα, σε όλα τα επίπεδα. Για μένα θα είναι καθοριστικής σημασίας η πολιτική που θα ακολουθήσει η ελληνική πολιτεία για την προώθηση σημαντικών ζητημάτων που αφορούν τον ποντιακό ελληνισμό. Το 2019 είναι έτος ορόσημο, γνωστό τοις πάσι. 100 χρόνια από την επέτειο μνήμης συμπληρώνονται… Για το τι έπραξαν οι ελληνικές κυβερνήσεις στο παρελθόν για ζητήματα που αφορούν τον Πόντο και τους ανθρώπους του είναι λίγο πολύ γνωστά… Έχει ένα ενδιαφέρον όμως, τι στάση θα κρατήσουν από εδώ και πέρα, στο θέμα της Γενοκτονίας, της ιστορικής μνήμης γενικότερα...
Αν επενδύσουν στη λήθη, τότε η πολιτισμική πολτοποίηση και ισοπέδωση, θα επέλθει μια ώρα αρχύτερα, θα εξασθενήσει η εθνική, πατριωτική συνείδηση, θα χαθούν οι παραδόσεις μας, οι ντοπιολαλιές, που στην Ελλάδα συνθέτουν ένα πανέμορφο πολιτισμικό μωσαϊκό...
Και αν συμβεί αυτό, ίσως δε θα έχει καμία απολύτως αξία να μιλάμε για ποντιακή ταυτότητα...
Θεόφιλος Κωτσίδης: Και να κλείσουμε τη συνέντευξη μας, με το «Σεβταλοδαρμένον», το οποίο από ότι βλέπουμε, αγκαλιάστηκε με ιδιαίτερη θέρμη από το κοινό και ταξιδεύει παντού…
Θεοδωρίδης Παναγιώτης: Όντως Θεόφιλε! Δόξα τω Θεώ! Το 2019 φαίνεται ότι είναι η χρονιά του… Ετοιμαζόμαστε ήδη για το ταξίδι στην Αυστραλία, το Μάρτιο του 2019 προσκεκλημένοι της Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων Αυστραλίας, για να συμμετέχουμε στο Ετήσιο Συναπάντημα της Ποντιακής Νεολαίας, που θα γίνει στην πρωτεύουσα την Canberra. Επίσης το καλοκαίρι, τον Ιούνη, θα ταξιδέψουμε για μια ακόμη φορά στις ΗΠΑ, στο Connecticut, στη Νέα Υόρκη, προσκεκλημένοι της Παμποντιακής Ομοσπονδίας ΗΠΑ-ΚΑΝΑΔΑ, για το 12ο Φεστιβάλ Ποντιακής Νεολαίας ΗΠΑ-ΚΑΝΑΔΑ. Βεβαίως να προσθέσω ότι ήδη έχουν κλειστεί, μια σειρά από προγραμματισμένες εμφανίσεις στην Ελλάδα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους…
Τεράστια ηθική ικανοποίηση, ευθύνη για τη συνέχεια, αλλά συνάμα και ένα πολύ ειλικρινές ευχαριστώ, από καρδιάς, σε όλους και όλες που αγκάλιασαν το «Σεβταλοδαρμένον»…
Αυτό δεν είναι και το μεγαλείο της μουσικής; Να μας αγγίζει είτε μία μελωδία είτε ο στίχος της, και να έρχεται η ανάταση της ψυχής; Γιατί με όλη αυτή την αναγνώριση και αγάπη που εισπράττουμε, νιώθουμε ότι δεν είμαστε μόνοι μας και μπορούμε να μοιραζόμαστε τα συναισθήματα μας μέσα από την μουσική μας παράδοση, με τον υπόλοιπο κόσμο κι αυτό είναι αν μη τι άλλο, βάλσαμο για την ψυχή...
Και το «Σεβταλοδαρμένον» έχει πολύ ψυχή… Και είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς την εμπειρία των συναισθηματικών αποχρώσεων με λέξεις… Για εμάς, για εμένα, την Ειρήνη αλλά και τους υπόλοιπους συντελεστές, η έμπνευση και η έκφραση, μέσα από τη μουσική των προγόνων μας, αποτελεί μία τεράστια αναβλύζουσα πηγή ευτυχίας, ακριβώς γιατί νιώθουμε ότι, εκεί μέσα «συναντιόμαστε» με όλες αυτές τις καλοπροαίρετες αιτίες που δημιούργησαν αυτή τη μουσική και την κατέστησαν αιώνια...