 |
| Όταν ο Τοπάλ Οσμάν έσφαζε τους Πόντιους μετά μουσικής |
Γράφει η Κυριακή Τσολάκη
Υπήρξε ο αδίστακτος σφαγέας των Ελλήνων του Πόντου. Ο λόγος για τον Τούρκο Τοπάλ Οσμάν, που κάποιοι χαρακτηρίζουν μαύρο δαίμονα της περιοχής. Ο κυνισμός του μάλιστα ήταν τέτοιος, που φρόντισε, όταν επιδιδόταν στις βιαιοπραγίες του, να συνοδεύεται από ζωντανή μουσική με ολόκληρη ορχήστρα, που αποτελείτο από 13 Έλληνες και τρεις Τούρκους, οι οποίοι ήταν υποχρεωμένοι να παίζουν τουρκικά εμβατήρια την ώρα που οι τσέτες έσφαζαν, βίαζαν και λήστευαν τους Έλληνες.
Στο τέλος ο αιμοσταγής Τούρκος έδωσε εντολή και σφαγιάστηκαν όλα τα μέλη της. Ο μόνος που επέζησε ως εκ θαύματος ήταν ο Γιάννης Παπαδόπουλος, τον οποίο ο Οσμάν είχε επιστρατεύσει βίαια από τη φιλαρμονική ορχήστρα της Κερασούντας. Αργότερα, ο μουσικός κατέγραψε την εμπειρία του αυτή στο βιβλίο «Η μπάντα», που ξεδιπλώνει όλη αυτήν τη φρίκη.
Ο ρόλος του αυτόπτη μάρτυρα
Τώρα το ομότιτλο ντοκιμαντέρ του Νίκου Ασλανίδη (φωτ.), που βασίζεται στο βιβλίο, αναδεικνύει την τραγική αυτή ιστορία, φωτίζοντας μια άλλη πτυχή της γενοκτονίας. «Αυτό το βιβλίο προέκυψε από μία περιπέτεια: Στα 40 χρόνια της δημοσιογραφικής μου πορείας έτυχε να πάρω πολλές συνεντεύξεις από πρόσφυγες της πρώτης γενιάς. Πολλοί από αυτούς μου είπαν την ιστορία.
Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι η μπάντα αποτελείτο από Έλληνες. Πώς ήταν δυνατόν να παίζουν μουσική Έλληνες και να βλέπουν τους συμπατριώτες τους να σφαγιάζονται... Επί δύο τρία χρόνια έψαχνα να βρω αυτό το βιβλίο. Τελικά το βρήκα στο μεγάλο αρχείο του ομότιμου καθηγητή Κώστα Φωτιάδη. Με βάση αυτό το ντοκουμέντο, γυρίσαμε την ταινία. Είναι μια συγκλονιστική ιστορία, που αποστομώνει τους αρνητές της γενοκτονίας, γιατί παρουσιάζει τα γεγονότα ένας αυτόπτης μάρτυρας, ο οποίος πραγματικά γλίτωσε ως εκ θαύματος....», επισημαίνει στη «ΜτΚ» ο Νίκος Ασλανίδης.
Στόχος του είναι μετά το φεστιβάλ η ταινία να περιοδεύσει σε όλη την Ελλάδα. «Θέλουμε να προβάλουμε δωρεάν το ντοκιμαντέρ και να μάθει όλος ο κόσμος πώς έγινε η γενοκτονία. Να μάθουμε την ιστορική αλήθεια μέσα από τις μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα τραγικά εκείνα γεγονότα. Κάνω έκκληση σε όλους τους ποντιακούς συλλόγους να προβάλουν την ταινία σε κάθε πόλη, σε κάθε χωριό», συμπληρώνει.
«Δεν υπάρχουν χρήματα»
Στο ντοκιμαντέρ υπάρχουν πολλές συγκινητικές σκηνές που όταν τις βλέπει δεν μπορεί να συγκρατήσει τα δάκρυά του. «Αυτή η ιστορία με ξεπερνάει, γιατί έχω και προσωπικά βιώματα. Μην ξεχνάτε ότι η δική μου γενιά γνώρισε τους πρόσφυγες που επέζησαν από τη γενοκτονία. Εγώ, για παράδειγμα, γνώρισα τους παππούδες μου, που έχασαν συνολικά 11 παιδιά στον ξεριζωμό... Πώς να μη συγκινηθείς τώρα όταν ακούς παρόμοιες τραγικές ιστορίες...».
Τα γυρίσματα ξεκίνησαν εδώ και δύο χρόνια με τα παιδιά και τα εγγόνια του Γιάννη Παπαδόπουλου, αφού ο ίδιος δεν ζει πια, ενώ έγιναν επαφές και με αρκετά άτομα ποντιακής καταγωγής, που έχουν συγγενείς - θύματα του Οσμάν. Το δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, στο οποίο συμμετέχουν περίπου 80 ηθοποιοί από ποντιακές θεατρικές ομάδες, είχε μία κυρίαρχη δυσκολία. «Δεν υπάρχουν χρήματα...», παραδέχεται ο δημιουργός. «Έμαθα ότι για ένα ντοκιμαντέρ των ομογενών στις ΗΠΑ για τη γενοκτονία συγκεντρώθηκαν 260.000 δολάρια και η παραγωγή έγινε στο Χόλιγουντ... Εδώ προσπαθούμε να κάνουμε καλές δουλειές με ελάχιστα ποσά και πολύ μεράκι...».
Γι’ αυτό ευχαριστεί δημόσια όσους τον βοήθησαν, αφού αλλιώς τίποτε δεν θα προχωρούσε. «Ιστορικοί, τραγουδιστές, μουσικοί, ηθοποιοί ένωσαν τις δυνάμεις τους, για να βγει ένα καλό αποτέλεσμα. Το φιλανθρωπικό ίδρυμα του Ιβάν Σαββίδη έδωσε ένα ποσό, για να καλύψουμε μέρος των εξόδων. Επειδή πρόκειται για δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, χρειαζόμασταν στολές εποχής, που μας τις παραχώρησε δωρεάν το μουσείο Μ. Τσαρτσίδη. Άλογα πήραμε από το σύλλογο ιππικής τέχνης Πέλλας, ενώ όπλα εποχής μάς έδωσε η Παμμακεδονική Ένωση Μακεδονικού Αγώνα Ελλάδας - Αυστραλίας. Ο δήμος Γιαννιτσών μάς παραχώρησε τη φιλαρμονική ορχήστρα του. Οι ηθοποιοί ήταν από θεατρικές ομάδες ποντιακών συλλόγων. Ο γνωστός τραγουδιστής Αλέξης Παρχαρίδης ήρθε αφιλοκερδώς να παίξει το ρόλο του Γιάννη Παπαδόπουλου. Ο ηθοποιός Γιώργος Συμεωνίδης με την υπέροχη φωνή του δέχτηκε να είναι ο αφηγητής. Ευτυχώς που υπάρχουν ακόμη εθελοντές που αγωνίζονται για την ιστορία μας και τον πολιτισμό μας. Αυτοί είναι η μόνη ελπίδα μας...».
Ξεπερνώντας την ίδια τη ζωή
Δημοσιογράφος, δημιουργός της γνωστής εκπομπής «Αληθινά σενάρια», έμπειρος στη λογική των ταινιών τεκμηρίωσης, ο Νίκος Ασλανίδης θεωρεί συναρπαστικά τα ντοκιμαντέρ. «Όπως λέγαμε και στην εκπομπή, τα καλύτερα σενάρια τα γράφει η ίδια η ζωή… Αυτό δεν ήταν ένα απλό σλόγκαν.
Πολλές φορές καταγράψαμε τις ιστορίες ανθρώπων που εάν βάζαμε τον καλύτερο σεναριογράφο του Χόλιγουντ δεν θα μπορούσε να βρει τόση φαντασία και να ξεπεράσει την αληθινή ιστορία, την ίδια τη ζωή... Γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο ότι βλέπουμε πάρα πολλές κινηματογραφικές ταινίες που είναι βασισμένες σε αληθινές ιστορίες. Ο κόσμος τις αποδέχεται καλύτερα, γιατί θεωρεί ότι αυτό μπορεί να συμβεί στον καθένα μας».
Πιστεύει ότι αυτό το είδος έχει τους κανόνες του, ενώ είναι αντίθετος με το ντοκιμαντέρ-μυθοπλασία. «Το ντοκιμαντέρ βασίζεται σε πραγματικά περιστατικά και αποδεικτικά στοιχεία. Όταν υπάρχει μυθοπλασία, είναι κινηματογραφική ταινία. Η αλήθεια είναι ότι οι κινηματογραφιστές, όπως είπαμε, ‘κλέβουν’ αληθινές ιστορίες και κάποιοι ντοκιμαντερίστες θέλουν να τους εκδικηθούν με αυτόν τον τρόπο... Συμφωνώ όμως με τη δραματοποίηση σκηνών, για να περάσει πιο εύκολα το ντοκιμαντέρ στον κόσμο και να μη γίνεται κουραστικό».
Τέλος, παραδέχεται πως η Θεσσαλονίκη δεν έχει τόσες ευκαιρίες παραγωγής. «Έχει όμως ανθρώπους με μεγάλη εμπειρία και πολύ μεράκι... Χαίρομαι που βλέπω νέα παιδιά με πολύ φαντασία να ασχολούνται με τα ντοκιμαντέρ. Πολλές φορές βλέπουμε μεγάλες παραγωγές με μικρό ενδιαφέρον και μικρές παραγωγές με τεράστιο ενδιαφέρον. Μετράει το θέμα αλλά και πώς θα το δουλέψεις. Εάν το θέμα σου δεν έχει να πει κάτι στους θεατές, ό,τι και να κάνεις, όσα χρήματα και να διαθέσεις, δεν μπορείς να το σώσεις...».
Το ντοκιμαντέρ προβάλλεται με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου και αφιερώνεται στη μνήμη των 353.000 θυμάτων...
Πληροφορίες
Δευτέρα 4 Μαρτίου στις 6 μ.μ.
Αίθουσα «Σταύρος Τορνές», λιμάνι Θεσσαλονίκης
Πηγή: Μακεδονία