 |
| Μελετήθηκε για πρώτη φορά το πολιτισμικό τραύμα της Γενοκτονίας των Ποντίων |
Για πρώτη φορά μελετήθηκε το πολιτισμικό τραύμα της Γενοκτονίας των Ποντίων, παρουσία του εισηγητή του όρου, καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Yale, Jeffrey Alexander όπου από τις 20-26 Αυγούστου στη Σκάλα Καλλονής της Λέσβου πραγματοποιήθηκε το Διεθνές Θερινό Σχολείο για το «Πολιτιστικό Τραύμα» που διοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου με υπεύθυνο τον καθηγητή Μανούσο Μαραγκουδάκη.
Όπως σημειωνόταν στην εισαγωγή του προγράμματος: «Το θέμα του φετινού θερινού σχολείου ήταν «Η θρησκευτική πλευρά του πολιτισμικού τραύματος». Σε αυτό το πλαίσιο εξετάστηκαν τρεις περιπτώσεις γενοκτονιών / πολιτισμικών τραυμάτων, καθεμιά από τις οποίες συνδέεται στενά με τη θρησκεία των διωγμένων εθνοτικών ομάδων: οι Γιεζίντι του βόρειου Ιράκ από το ISIS, η Εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί και οι Ελληνορθόδοξοι πληθυσμοί της Μικράς Ασίας από τους εθνικιστές Τούρκους. Καίρια ερώτηση που έθιξε το θερινό σχολείο ήταν: Πώς επηρεάζει η θρησκεία της διωκόμενης ομάδας το πολιτισμικό τραύμα; Η θρησκεία - τόσο ως θεσμός όσο και ως βαθειά κουλτούρα - διαδραματίζει ξεχωριστό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο δημιουργείται και διαμορφώνεται το πολιτισμικό τραύμα ή υπάρχει κάτι ενδογενώς ανθρώπινο, διαπολιτισμικό και διαθρησκειακό που αποτελεί τον πυρήνα του πολιτισμικού τραύματος;
Στο θερινό σχολείο λοιπόν κλήθηκαν μέλη των τριών διωκόμενων κοινοτήτων να παρουσιάσουν τις υποθέσεις τους και να προβληματιστούν για τους τρόπους με τους οποίους οι οικείες κοινότητες αντιμετώπισαν την τραυματική εμπειρία. Οι ειδικοί επιστήμονες αλλά και οι φοιτητές που συμμετείχαν στο θερινό σχολείο κλήθηκαν να διερευνήσουν το είδος των αφηγήσεων που προέκυψε από τις κοινοτικές τους αλληλεπιδράσεις, τα συναισθήματα που προκύπτουν από γεγονότα μνήμης, πώς αυτά έχουν νοηματοδοτήσει την εμπειρία τους και τέλος τι θεωρούν ως διαδικασία θεραπείας και δικαιοσύνης;
Το πρόγραμμα περιελάμβανε την πρώτη μέρα την εισαγωγική ομιλία του καθηγητή Jeffrey Alenader, ο οποίος παρουσίασε την έννοια και την θεωρία του γύρω από το πολιτισμικό τραύμα. Στη συνέχεια ακολούθησε η παρουσίαση της Γενοκτονίας των ελληνορθόδοξων πληθυσμών της Μικράς Ασίας με έμφαση στην περιοχή του Πόντου. Την παρουσίαση του θέματος πραγματοποίησε ο επιστημονικός συνεργάτης της Έδρας Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ Θεοδόσιος Κυριακίδης. Η πρώτη παρουσίαση του κ. Κυριακίδη εστιάστηκε κυρίως στα ιστορικά γεγονότα. Την συγκεκριμένη περίπτωση συμπλήρωσε η εισήγηση του κ. Ανανία Τσιραμπίδη, ομότιμου καθηγητή Γεωλογίας, ο οποίος εστίασε στην εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα και στις δυσκολίες τις οποίες συνάντησαν. Τέλος η περίπτωση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και του Πόντου συμπληρώθηκε με την εισήγηση του καθηγητή του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ κ. Θεόδωρου Χατζηπαντελή, ο οποίος παρουσίασε την εκλογική συμπεριφορά των προσφύγων την περίοδο του μεσοπολέμου.
Τη δεύτερη μέρα παρουσιάστηκε η περίπτωση των Γιεζίντι του βορείου Ιράκ, περίπτωση που συνιστά σύγχρονη γενοκτονία. Για την κοινότητα των Γιεζίντι κλήθηκε να μιλήσει η Jamileh Naso πρόεδρος της ένωσης των Γιεζίντι στον Καναδά και του οργανισμού “Operation Ezra”, που έχει ως στόχο την επανένωση των οικογενειών της κοινότητας των Γιεζίντι και την υποδοχής τους στον Καναδά. Στην συνέχεια την προσωπική της μαρτυρία για τις διώξεις της κοινότητας κατέθεσε η Nazdar Marwan, η οποία έφτασε στην Ελλάδα πριν ενάμιση χρόνο κυνηγημένη από τους ισλαμιστές της DAESH. Τέλος, την θεματική για τη Γενοκτονία των Γιεζίντι ολοκλήρωσε η βραβευμένη Angela María Arbeláez. Η Arbeláez με τον οργανισμό της ART Bridges παρουσίασε με τον τίτλο: Interrupted Journeys. Far away from home το έργο που πραγματοποιεί με επιτυχία με τα μικρά παιδιά των προσφύγων στον καλλιτεχνικό τομέα, όπου περιλαμβάνεται η ζωγραφική και η εκμάθηση μουσικών οργάνων.
Η τρίτη μέρα ήταν αφιερωμένη στο Ολοκαύτωμα. Την παρουσίαση του θέματος ξεκίνησε η Ναάμα Σικ (Naama Shik, Διδάκτωρ στο Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ) Διευθύντρια του Τμήματος Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας στο Μουσείο του Ολοκαυτώματος Yad Vashem. Η κ. Σικ ως ειδικός σε μελέτες για το Ολοκαύτωμα και στη διατήρηση της μνήμης του Ολοκαυτώματος παρουσίασε μέρος της εργασίας της για τις διασωθείσες γυναίκες της συγκεκριμένης θηριωδίας και τα γραπτά μνημεία που άφησαν πίσω τους.
Στη συνέχεια η επίκουρη καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Μαρία Καβάλα παρουσίασε την ιστορία της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης από την απαρχή της μέχρι τον αφανισμό της από τη ναζιστική Γερμανία. Τρίτος εισηγητής για το Ολοκαύτωμα υπήρξε ο Paul Isaac Hagouel, μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας της Διεθνούς Ένωσης για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος. Ο πατέρας του κ. Hagouel επιβίωσε από τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και ο ίδιος μοιράστηκε με τους φοιτητές τα πορίσματα των μακροχρόνιων ερευνών του για το θέμα. Η παρουσίαση του Εβραϊκού Ολοκαυτώματος ολοκληρώθηκε με την εισήγηση του Βενιαμίν Αλμπάλα, ο οποίος υπήρξε διασωθείς του Ολοκαυτώματος και πρώτος αντιπρόεδρος της Εβραϊκής Κοινότητας στην Ελλάδα.
Την τέταρτη μέρα και αφού είχαν μελετηθεί τις προηγούμενες μέρες τα ιστορικά γεγονότα και οι θηριωδίες που υπέστησαν οι συγκεκριμένες κοινότητες, οι συνεδρίες επικεντρώθηκαν στο τραύμα και στη μνήμη. Αντίστοιχα για την ποντιακή περίπτωση μίλησε ο Θεοδόσης Κυριακίδης και για το Ολοκαύτωμα η Ναάμα Σικ και η Μαρία Καβάλα.
Την πέμπτη ημέρα το πρόγραμμα περιελάμβανε επίσκεψη στα στρατόπεδα των προσφύγων στη Μόρια και το Καρά Τεπέ, όπου συναντήθηκαν με εκπρόσωπο των προσφύγων και ενημερώθηκαν τόσο για τις συνθήκες διαβίωσης, όσο και για τη διαδικασία προστασίας των ασυνόδευτων παιδιών και των οικογενειών. Στο Καρά Τεπέ οι συμμετέχοντες στο θερινό σχολείο είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν από τον υπεύθυνο του χώρου κ. Σταύρο Μυρογιάννη και να αφουγκραστούν τον πόνο αυτών των ανθρώπων από τους ασύλληπτους διωγμούς που έζησαν το προηγούμενο διάστημα από τους θιασώτες του Ισλαμικού Κράτους.
Κατά τη διάρκεια της έκτης και τελευταίας ημέρας του θερινού σχολείου φωτίστηκε η νομική πλευρά των γενοκτονιών και μάλιστα οι νομικές πρωτοβουλίες στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη μάχη κατά του ρατσισμού και του αντισημιτισμού. Εισηγητές ήταν ο Χαράλαμπος Αθανασίου, Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Κοινοβουλίου, πρώην Υπουργός Δικαιοσύνης και Πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων και ο καθηγητής ευρωπαϊκού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αιγαίου καθηγητής Παναγιώτης Γρηγορίου.
Σε όλες τις συνεδρίες έντονη υπήρξε η συμμετοχή των φοιτητών, οι οποίοι με συζητήσεις, ερωτήσεις και σχόλια διεύρυναν τη θεματική και τις αναζητήσεις του θερινού σχολείου. Τα απογεύματα υπήρξε πρόβλεψη για παράλληλες εκδηλώσεις, όπως ήταν το αφιέρωμα στον ισραηλινό κινηματογράφο, η συναυλία στο φημισμένο αρχαίο υδραγωγείο στη Μόρια κ.α.
Το θερινό σχολείο έκλεισε με τις καταληκτήριες παρατηρήσεις του ο διευθυντής του, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου κ. Μανούσος Μαραγκουδάκης, ο οποίος και υπογράμμισε πως θα εκδοθούν Πρακτικά με τις εισηγήσεις και υποσχέθηκε πως του χρόνου θα εμπλουτιστεί με νέες θεματικές προσεγγίσεις.
Το συγκεκριμένο θερινό σχολείο υπήρξε εξαιρετικά σημαντική πρωτοβουλία, καθώς υπήρξε η πρώτη φορά που η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου και το πολιτισμικό τραύμα αυτής μελετήθηκε παράλληλα με το Ολοκαύτωμα, μια γενοκτονία σύμβολο, καθώς και εκείνη των Γιεζίντι, μια Γενοκτονία που βρίσκεται σε εξέλιξη.