 |
| Οι κάτοικοι του Οροπεδίου Λασιθίου γνώρισαν τον Ποντιακό Πολιτισμό |
της Ελένης Βασιλάκη
Εκδήλωση γεμάτη από τον πολιτισμό των Ποντίων με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού πραγματοποιήθηκε στο Οροπέδιο Λασιθίου με φορείς διοργάνωσης τον τοπικό Δήμο Οροπεδίου και την Εύξεινο Λέσχη Ποντίων Ηρακλείου.
Η αίθουσα εκδηλώσεων του Δήμου Οροπεδίου πλημμύρισε από τον πλούσιο πολιτισμό των Ποντίων, τα ήθη, τα έθιμα, την ιστορία, τις μουσικές και τους χορούς τους, δίνοντας μια πρώτης τάξεως ευκαιρία στους κατοίκους της περιοχής να γνωρίσουν αυτή τη δυναμική και τόσο κοντά στην Κρήτη και τον ελληνικό πολιτισμό κουλτούρα των Ποντίων.
Δεν είναι εξάλλου τυχαίο, όπως ανέφερε και στο χαιρετισμό του ο δήμαρχος Οροπεδίου Γιάννης Στεφανάκης, το ότι οι Κουρήτες στο Δικταίο Άντρο- όπου γεννήθηκε ο Δίας-με πυρρίχιους χορούς όμοιους με τους πολεμικούς χορούς των Ποντίων κάλυπταν το βασιλιά των Θεών ώστε να μην γίνει αντιληπτή η παρουσία του μέσα στο σπήλαιο.
Ο κ. Στεφανάκης στάθηκε ιδιαίτερα στη σημασία που έχει το να κρατάμε τις μνήμες ζωντανές για να μπορούμε να πορευόμαστε στο αύριο, όπως στην περίπτωση των Ποντίων που υπέστησαν μια άνευ προηγουμένου Γενοκτονία και σήμερα αγωνίζονται ώστε αυτή να αναγνωριστεί διεθνώς και κυρίως από την ίδια την πρωταγωνίστρια της, την Τουρκία.
Στις ομοιότητες που παρουσιάζουν οι πολιτισμοί των Ποντίων και των Κρητικών επέμεινε και η πρόεδρος της Πνευματικής Εστίας Λασιθίου Μαρία Τζενάκη ενώ στα ιστορικά γεγονότα, από την Άλωση της Πόλης μέχρι και τη Γενοκτονία των Ποντίων, αναφέρθηκε η ιστορικός Ειρήνη Θεμελή, τονίζοντας ιδιαίτερα το δυναμισμό και την πίστη που διακρίνει την ιστορία των Ποντίων, παλαιότερη και σύγχρονη.
Ο Πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης, Γιάννης Λεπτοκαρίδης, διεύρυνε το ιστορικό πλαίσιο ύπαρξης του Ποντιακού Ελληνισμού ανατρέχοντας πίσω στη μυθολογία, την αρχαιότητα αλλά και σε επιμέρους τομείς όπου οι Πόντιοι έχουν σημαντικά πράγματα να αναδείξουν, όπως η παιδεία και η θρησκεία.
Η κατοίκηση του Πόντου από Έλληνες, όπως περιέγραψε, ξεκίνησε το 1000 π.Χ., με πρώτη ιδρυθείσα πόλη τη Σινώπη. Οι Κομνηνοί ήταν εκείνοι που καθιέρωσαν ως σύμβολο του το μονοκέφαλο αετό, σημερινό έμβλημα των Ποντίων, ενώ η Δυναστεία αυτή έβαλε και το πρώτο λιθαράκι για την καλλιέργεια της Παιδείας στον Πόντο, σε υψηλό επίπεδο.
Τουλάχιστον 1000 σχολεία διαφόρων βαθμίδων λειτούργησαν στον Εύξεινο Πόντο με τα έξοδα τους να καλύπτονται από το σύνολο του Ελληνικού πληθυσμού του, ανεξάρτητα από το αν είχε παιδιά ή όχι.
Στην περιοχή αυτή συναντάμε, προ τη Γενοκτονίας και της εκδίωξης του Ποντιακού Ελληνισμού, και 3000 ορθόδοξες εκκλησίες χωρισμένες σε έξι μητροπόλεις.
Ο κ. Λεπτοκαρίδης, με έμφαση ανέφερε πως οι Πόντιοι φεύγοντας από τον Πόντο άφησαν πίσω μόνο τα σπίτια τους αφού όλο τον πολιτισμό τους τον μετέφεραν στις νέες πατρίδες τους, κι αυτό τον πολιτισμό τιμούν και διατηρούν ως τις μέρες μας.
Από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ποντίων ο Χρήστος Ζουρνατζίδης επικεντρώθηκε, στη δική του ομιλία, στο μείζον ζήτημα της Γενοκτονίας των Ποντίων και γενικότερα των Ελλήνων της Ανατολής.
Η πρώτη φάση της, είπε, ξεκίνησε το 1914 με τους Τούρκους να απαγορεύουν ακόμα και τις γεννήσεις στις Πόντιες, πολλές εκ των οποίων ξεκοιλιάστηκαν από τους Οθωμανούς ακριβώς για να μην φέρουν στον κόσμο νέα γενιά Ποντίων.
Όσα παιδιά είχαν ήδη γεννηθεί τα πήραν και τα έστειλαν σε ξένα κράτη κι έτσι χάθηκαν τα ίχνη τους. Τους νέους τους υποχρέωσαν σε καταναγκαστικά έργα στερώντας έτσι και σ' εκείνους τη ζωή, αφού οι σκληρές συνθήκες οδηγούσαν τους περισσότερους στο θάνατο.
Το 1919 ο Κεμάλ σχεδίασε και με τη βοήθεια της "ύαινας του Πόντου", Τοπάλ Οσμάν, εκτέλεσε το σχέδιο πλήρους αφανισμού και εξολόθρευσης των Ποντίων.
Με βάση τα στοιχεία τουρκικής απογραφής, το 1880 ζούσαν στην Ανατολή τρία εκατομμύρια Έλληνες. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών μετακινήθηκαν στην Ελλάδα 1.2 εκατομμύρια οπότε είναι απορίας άξιο τι έγιναν οι υπόλοιποι, με τον κ. Ζουρνατζίδη να μιλά για ξεκάθαρη θανάτωση τους.
Ο Νίκος Αμοιρίδης, εκπαιδευτικός και δάσκαλος ποντιακών χορών, παρουσίασε το κομμάτι του πολιτισμού των Ποντίων που αφορά στους χορούς και τις παραδόσεις τους. Όπως είπε, έχουν διασωθεί τουλάχιστον 80 διαφορετικοί χοροί, ενώ δεν είναι λίγοι κι εκείνοι που χάθηκαν στην πορεία των ετών.
Παρ’ όλες τις επιδράσεις άλλων λαών, που συνυπήρχαν με τους Έλληνες του Πόντου, επεσήμανε ο ίδιος, οι χοροί τους κατάφεραν να διατηρήσουν την ταυτότητα τους.
Κορωνίδα τους ο πυρρίχιος, που αποτελούσε μέσο εξάσκησης πολεμιστών, και είχε τις ρίζες του στην Κρήτη. Οι ποντιακοί χοροί χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες (ελεύθεροι, λαβύρινθοι, μεταμφιεσμένων, πολεμικοί κτλ) κι αποτελούν σήμερα μαζί με τα ποντιακά τραγούδια το κύριο μέσο διατήρησης της κουλτούρας και της γλώσσας τους.
Η ομιλία του κ. Αμοιρίδη πλαισιώθηκε από χορούς διαφόρων περιοχών του Πόντου ενώ ξεσήκωσε με το δυναμισμό και το πάθος του ο πυρρίχιος Σέρρα, με αρχαιοελληνικές καταβολές, που χόρεψαν τρία από τα μέλη του χορευτικού συγκροτήματος της Ευξείνου Λέσχης Ηρακλείου.
Ξεχωριστό κομμάτι του πολιτισμού των Ποντίων είναι η ενδυμασία τους, που διακρίνεται για την ποικιλία και τις διαφοροποιήσεις της, ανάλογα με το εάν μιλάμε για Πόντιους αστούς, χωρικούς, πλούσιους, λαϊκούς, ανθρώπους του κέντρου ή των ορεινών περιοχών.
Σύμφωνα με την Αντωνία Τσαγκαράκη, η κύρια ενδυμασία των ανδρών ήταν η αντάρτικη, με τα φυσεκλίκια και τα σκούρα πουκάμισα, τη ζίπκα, (παντελόνι), το πασλίκ (μαντίλι κεφαλής), την καπνοσακούλα και τα κοσμήματα, κυρίως φυλακτά με τις μορφές του Αγίου Γεωργίου και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, που τη συνόδευαν.
Η γυναικεία διατηρούσε στοιχεία βυζαντινά έχοντας ως βασικά κομμάτια της τις ζιπούνες, το τεπελίκι (καπελάκι με λίρες ενδεικτικό της οικονομικής κατάστασης της γυναίκας), το καμίς (πουκάμισο), το σαλβάρι κ.α.
Όσο για την ποντιακή γαστρονομία η Κατερίνα Παναγιωτίδου εξήγησε πως είχε βάση της τα σιτηρά, τα γαλακτοκομικά και γενικότερα τα προϊόντα που παρήγαγαν οι Πόντιοι στη γη τους.
Η ίδια ωστόσο αντί να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες για την ποντιακή κουζίνα επέλεξε έναν πολύ πιο πρόσφορο τρόπο κατανόησης της από τους συμμετέχοντες στην εκδήλωση. Έφτιαξε και προσέφερε σε όλους μια ποντιακή σούπα, με συστατικά το σιτάρι, το βούτυρο, το γιαούρτι και το δυόσμο, που πραγματικά μετέφερε όλη τη νοστιμιά και απλότητα της ποντιακής κουζίνας αλλά και μια γεύση νοσταλγίας για την πατρίδα που χάθηκε αλλά στάθηκε τόσο γενναιόδωρη στους ανθρώπους της όσο έζησαν εκεί.
Η σούπα συνοδεύθηκε κι από άλλες νόστιμες γεύσεις που προσέφερε ο Δήμος Οροπεδίου, με την ολοκλήρωση της εκδήλωσης.
Όπως φάνηκε αυτή η πρώτη γνωριμία Ποντίων και Οροπεδιωτών θα εξελιχθεί αφού θα ακολουθήσουν κι άλλες εκδηλώσεις, μια κι άρχισε να καλλιεργείται ανάμεσα στα δύο μέρη μια αμοιβαία φιλία και κατανόηση των στοιχείων που ενώνουν κρητικό και ποντιακό πολιτισμό.
Πηγή: Ιστορίες Κρήτης