 |
| Μακρόνησος: τόπος στρατοπέδευσης Ποντίων προσφύγων |
του Νάσου Μπράτσου
Μία εξαιρετική εκδήλωση τιμής της ιστορικής μνήμης, πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 26/2/2020 στη Νέα Ιωνία Αττικής στην αίθουσα εκδηλώσεων στο Πνευματικό Κέντρο της Ένωσης Σπάρτης-Μικράς Ασίας, με τίτλο “1922-1923 Εκατό χρόνια μετά το Μακρονήσι λύνει τη σιωπή του”.
Εκτός της Ένωσης Σπάρτης- Μικράς Ασίας, συνδιοργανωτές ήταν οι Σύλλογοι Ποντίων Νέας Ιωνίας “Σινώπη”, Μεταμόρφωσης “Εύξεινος Πόντος” και Νέας Φιλαδέλφειας “Δημήτριος Υψηλάντης”.
Κεντρική θεματική της εκδήλωσης ήταν η λειτουργία της Μακρονήσου σαν χώρου υποδοχής και παραμονής Ποντίων προσφύγων μετά τη Μικρασιατική καταστροφή.
Ο Λουκάς Χριστοδούλου, πρόεδρος της Ένωσης Σπάρτης – Μικράς Ασίας, δήλωσε ότι οι χώροι των λοιμοκαθαρτηρίων ήταν κοντά σε λιμάνια, ώστε να μην έρθουν σε επαφή οι πρόσφυγες με τον υπόλοιπο πληθυσμό στην ενδοχώρα.
Εκεί αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης, την αδιαφορία και την εχθρότητα, αλλά και την εκμετάλλευση σε βάρος τους. Περίπου 100.000 πρόσφυγες πέρασαν από τον Άγιο Γεώργιο, ένα μικρό νησάκι μεταξύ Σαλαμίνας και Περάματος. Αρκετοί απεβίωσαν και τους έκαψαν σε φούρνο με κάρβουνα.
Δεύτερο λοιμοκαθαρτήριο για Μικρασιάτες πρόσφυγες, ήταν αυτό στο Καραμπουρνάκι στην Καλαμαριά στη Θεσσαλονίκη, όπου περίπου 20.000 πέθαναν εκεί. Η διαδικασία όταν έμπαιναν ήταν κούρεμα-λουτρό-αποπαρασίτωση.
Στην Κέρκυρα υπήρχε άλλο ένα λοιμοκαθαρτήριο, όπου στα βιβλιάρια των προσφύγων βλέπουμε τον όρο “απολυμανθείς”, καθώς και τι του χορηγούσαν, λίγα χρήματα, λίγα ρούχα και λίγη τροφή.
Ακολούθησε η παρουσίαση της 15χρονης ερευνητικής δουλειάς του προέδρου του συλλόγου Ποντίων “Αργοναύται Κομνηνοί”, Θεόφιλου Καστανίδη.
Όπως είπε, “οι Μικρασιάτες πρόσφυγες δεν μιλούσαν στις επόμενες γενιές γι΄αυτά, ήθελαν να ξεχάσουν, σιωπούσαν επιμελώς και επούλωναν τις πληγές τους”.
Ξεριζώθηκαν από τους κεμαλιστές, επειδή αυτοί ήθελαν ένα καθαρό φυλετικά και θρησκευτικά κράτος. Κάθε γενοκτονία μας αφορά όλους μας, να ενεργοποιήσουμε τα αντανακλαστικά μας. Σημαντική πηγή στοιχείων ήταν οι μαρτυρίες της εθελόντριας Αμερικανίδας γιατρού Esther Pohi Lovejoy της AMWA (ένωση Αμερικανιδων ιατρών). Μιλώντας στην εφημερίδα Daily Telegraph ανέφερε ότι “ελπίζω το μυαλό μου να ξεχάσει το ανοιχτό κοιμητήριο στο Χαρκούτ”, όταν συνόδευε τα καραβάνια των προσφύγων προς την Ελλάδα.
Ο κ. Καστανίδης είπε ότι το 1922-1923 είναι ένα αχαρτογράφητο κεφάλαιο της ιστοριογραφίας μας. Οι πρόσφυγες ερχόμενοι στην Ελλάδα, είχαν ήδη επιβαρυνθεί με μολυσματικές ασθένειες από τις ατέρμονες πορείες. Μεταφέρθηκαν 1.850 άτομα με το πλοίο “Ιωνία” που χώραγε μόλις 500.
Όταν τα πλοία έμεναν αρόδου έξω από τη Μακρόνησο λόγω καιρού, όσα παιδάκια πέθαιναν τα έριχναν στη θάλασσα και μέχρι να επιτραπεί ο ελλιμενισμός, τα άψυχα κορμάκια τους ανέβαιναν στην επιφάνεια, χτυπούσαν από τα κύματα στις λαμαρίνες του πλοίου και οι συνέπειες στη ψυχική υγεία των μανάδων τους ήταν τραγικές.
Την ίδια ώρα κομπορρημονούσε το τουρκικό κράτος ότι είχε πετάξει τους Έλληνες στη θάλασσα και τους έπνιγε. Συχνά οι Πόντιοι πρόσφυγες ξεκινούσαν από το στρατόπεδο Σελημιέ στην Κωνσταντινούπολη, όσοι βέβαια επιβίωναν από εκεί.
Ξεχωριστή αναφορά πρέπει να γίνει για τον Ιάπωνα πλοίαρχο στη Σμύρνη που πέταξε στη θάλασσα τα εμπορεύματα για να κάνει χώρο και να πάρει πρόσφυγες.
Στη Μακρόνησο οι Πόντιοι και Ασσύριοι πρόσφυγες, έμεναν μέσα σε σκηνές, έπιναν νερό μέσα από σκουριασμένες δεξαμενές που τις έφερναν από το Λαύριο, ενώ στήριγμά τους ήταν ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, άλλα διεθνή τμήματα του Ε.Σ. Καθώς και περίπου 1.000 εθελόντριες γιατρίνες από τις ΗΠΑ.
Επίσης ο κ. Καστανίδης τόνισε ότι: “οι πρόγονοί μας έζησαν το μεγαλείο της αλληλεγγύης, αλλά και την απόπειρα εκμετάλλευσής τους, είτε για κάποια κρυμμένη πάνω τους χρυσή λίρα, ή κάποια σκουλαρίκια.
Αρκετές προσφυγοπούλες δεν ήθελαν να κουρευτούν για να μην φανεί στο αυτί η αναπηρία από τη βίαιη αφαίρεση του σκουλαρικιού. Άλλοι αντάλλαξαν εικόνες αγίων με λίγο νερό ή λίγο ψωμί και έγιναν βορά σε άρπαγες.
Η απόφαση να χρησιμοποιηθεί η Μακρόνησος σαν τόπος στρατοπέδευσης Ποντίων προσφύγων ελήφθη στις 10 Ιουνίου του 1922.
Στη Μακρόνησο οι λάντζες τους κατέβαζαν στον όρμο “Κόκκινα”, ενώ το λοιμοκαθαρτήριο ήταν στον όρμο “Αγκάλιστος”. Στο νότιο τμήμα του νησιού ήταν ο τόπος ταφής τους, όπου τους έριχναν και ασβέστη για να μην μεταδοθούν οι μολυσματικές ασθένειες.
Πριν τους πρόσφυγες από τον Πόντο, η Μακρόνησος το 1912-1913 ήταν τόπος εγκλεισμού Τούρκων αιχμαλώτων.
Η είδηση της ημέρας, ήταν όπως αποκάλυψε ο κ. Καστανίδης, ότι ειδοποιήθηκε από το ΥΠΠΟ ότι θα υπάρξει συνεδρίαση για να αποφασιστεί η τοποθέτηση αναμνηστικής στήλης στη Μακρόνησο για τους Πόντιους και Ασσύριους πρόσφυγες, στον τόπο που όπως τόνισε “σαν πληγωμένα πουλιά, άφησαν την τελευταία τους πνοή”.
Στην εξαιρετική εκδήλωση που συνοδεύτηκε από προβολή αρχειακού υλικού, μίλησαν ο γενικός γραμματέας της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, Κοσμάς Χατόγλου, που έκανε και το καλωσόρισμα των παρευρισκομένων, η Δήμητρα Φιλίππα που παρουσίασε το βιογραφικό του κεντρικού ομιλητή Θεόφιλου Καστανίδη και ο Κυριάκος Μπατσάρας, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Ασσυρίων, που ανέφερε ότι και πριν το 1922 η Μακρόνησος είχε χρησιμοποιηθεί σαν τόπος εκτοπισμού αρρώστων, φυλακισμένων, κλπ.
Επίσης ο Χρήστος Δημόπουλος πρόεδρος των Ποντιακών Σωματείων Νότιας Ελλάδας, μετέφερε μία μαρτυρία που μία γυναίκα στη Μακρόνησο την πέρασαν για πεθαμένη λόγω των κακουχιών και την ώρα που την έθαβαν, σηκώθηκε.
Η εκδήλωση τελείωσε με ποντιακούς χορούς από τα χορευτικά τμήματα του Συλλόγου Ποντίων Διπατ-Τικ-Μακρόν Καϊτέν (στίχοι εξορίας) – Ατσαπάτ Σέρρα.
Πηγή: ΕΡΤ