 |
| Πέντε γενιές Ποντίων καλλιτεχνών μιλούν στο e-Pontos για τον Πόλιο Παπαγιαννίδη |
Γράφει ο Χρήστος Κωνσταντινίδης
Αδάμ Αποστολίδης, Κώστας Θεοδοσιάδης, Γιώργος Σοφιανίδης, Αλέξης Παρχαρίδης, Παναγιώτης Θεοδωρίδης, Μπάμπης Ιωακειμίδης, Βασίλης Φωλίνας, Θοδωρής Παπαδόπουλος μιλούν στον Χρήστο Κωνσταντινίδη, για τον αείμνηστο αοιδό.
Την Παρασκευή 15 Μαΐου 2020 οικογένεια, συγγενείς και φίλοι αποχαιρέτησαν στον Κεχρόκαμπο Καβάλας τον Πόλιο Παπαγιαννίδη, έναν από τους τελευταίους αυθεντικούς, παραδοσιακούς καλλιτέχνες της ποντιακής μουσικής με το ξεχωριστό μέταλλο φωνής, το οποίο ταξίδευε τον ακροατή χωροχρονικά σε άλλες εποχές, στα παρχάρια του Πόντου και τη χωρέτικη ζωή.
«Γερό κλωνάρι της μουσικής μας ταυτότητας» τον χαρακτήρισε σε συνέντευξή του στο e-Pontos.gr ο Κυριάκος Ιωακειμίδης, ο οποίος ήταν αδελφικός φίλος του αείμνηστου αοιδού.
Το μέγεθος της απώλειας είναι τεράστιο, κάτι που παραδέχονται φίλοι και συνάδελφοί του, οι οποίοι τον έζησαν από κοντά, συζήτησαν μαζί του, συνεργάστηκαν και διασκέδασαν σε εκδηλώσεις-πανηγύρια και μοιράστηκαν το ίδιο τραπέζι σε παρακάθια.
Το e-Pontos.gr προκειμένου να διεισδύσει βαθύτερα στη μουσική προσωπικότητα του Πόλιου Παπαγιαννίδη έδωσε τον λόγο σε καλλιτέχνες, ξεχωριστών ηλικιακών ομάδων με τους οποίους είχε αλληλεπίδραση.
Ο θάνατός του τους συγκλόνισε σε μεγάλο βαθμό, ιδιαίτερα αυτούς με τους οποίους ήταν στενά δεμένος. Βρήκαν όμως τη δύναμη για να μιλήσουν και να σμιλέψουν το καλλιτεχνικό του προφίλ.
Αδάμ Αποστολίδης: «Δεν υπάρχει Ποντιακό γλέντι που να μην ακούγεται τραγούδι του»
Ο Αδάμ Αποστολίδης ήταν ο άνθρωπος με τον οποίο ο Πόλιος Παπαγιαννίδης είχε κάνει την τρίτη δισκογραφική του δουλειά (Σο παρχαρί κί πάω). Η συνεργασία τους σε κοινωνικές εκδηλώσεις, νυχτερινά κέντρα και παρακάθια είχε ξεκινήσει από το 1987. Τους συνέδεε αδελφική φιλία καθότι κατάγεται από την ευρύτερη περιοχή της Καβάλας και συγκεκριμένα το χωριό Στεγνό.
«Ο Πόλιος είχε ακούσματα από τους ανθρώπους που ήρθαν από τον Πόντο. Έκανε παρέα με τους μεγαλύτερους. Του άρεσε να τους ακούει. Ήθελε να μάθει και να απορροφήσει σε σφουγγάρι όσα έλεγαν. Γνώριζε τόσο καλά την ποντιακή μουσική που την περνούσε με έναν δικό του αυθεντικό τρόπο. Ήξερε πολλές ιστορίες των παππούδων, τις οποίες μετέφερε και αυτός. Έγραφε στίχους, συνέθετε τη μουσική, έδωσε σε άλλους τραγούδια.
Μην ξεχνάμε επίσης ότι παρότι ήταν Ματσουκάτες μετέφερε και τραγούδια της Γαράσαρης (Νικόπολη) στη δισκογραφία του.
Τα τραγούδια του τραγουδιούνται και θα τραγουδιούνται. Δεν υπάρχει ποντιακό γλέντι, γάμος ή γιορτή που να μην ακούσεις Πόλιο. Ο άνθρωπος ήταν αυθεντία.
Τραγουδούσε γνήσια, από Ποντιακά μέχρι νησιώτικα. Μάλιστα στον γάμο του παλιού ποδοσφαιριστή του Λεβαδειακού, Μιχάλη Κλοκίδη, που καταγόταν από τη δική μας περιοχή ο Πόλιος τραγούδησε το “Σαράντα παλικάρια από τη Λιβαδειά”. Το παίξαμε για τους Βοιωτούς ποδοσφαιριστές της ομάδας. Ο Πόλιος όμως είχε και άλλο ταλέντο. Κατασκεύαζε πολύ καλές ποντιακές λύρες. Όλα τα όργανα που έχω είναι φτιαγμένα από το χέρι του και δεν πρόκειται να τα αλλάξω ποτέ», αναφέρει ο επιστήθιος φίλος του.
Κώστας Θεοδοσιάδης: «Είχε να δώσει πολλά ακόμα»
Ένας από τους ανθρώπους που υπήρξε συνεργάτης μα πάνω απ' όλα φίλος και στην ίδια ηλικιακή ομάδα με τον Πόλιο Παπαγιαννίδη ήταν ο Κώστας Θεοδοσιάδης.
Εκτός από εκδηλώσεις, είχαν συνεργαστεί αμφότεροι για δύο σεζόν το 1993 και 1994 στην Αθήνα, στο γνωστό παλιό κέντρο ποντιακής μουσικής, «Κορτσόπον». Ο ίδιος μιλώντας στο e-Pontos.gr κάνει λόγο για μία συνεργασία γεμάτη αγάπη και για έναν άνθρωπο που είχε να δώσει πολλά ακόμα.
«Εκτός ότι ήταν ένας παραδοσιακός τραγουδιστής είχε τρομερά βιώματα ως άνθρωπος. Αυτά φαίνονται από το στίχο που έγραφε, τις μελωδίες, από τον τρόπο που τραγουδούσε. Ήταν αυθεντικός παραδοσιακός τραγουδιστής και εκπροσωπούσε την περιοχή του άψογα.
Πέραν αυτού όμως ήταν καλός άνθρωπος. Συνεργάστηκα μαζί του. Είχε μεγάλη αγάπη. Ήταν άνθρωπος χαμηλών τόνων, ταπεινός. Ήταν ψυχούλα, το κάτι άλλο. Ο θάνατός του με συγκλόνισε. Ήταν άνθρωπος με όλη τη σημασία της λέξης. Δεν κυνηγούσε δόξα. Δεν εκμεταλλεύτηκε ποτέ κανέναν», λέει και προσθέτει:
«Σίγουρα αφήνει και μεγάλο κενό στο χώρο, γιατί είχε να δώσει πολλά ακόμα. Οπότε η έλλειψη ενός τέτοιου τραγουδιστή θα είναι τρομερή.
Τα τραγούδια που κυκλοφόρησε δισκογραφικά έγιναν όλα σουξέ. Γιατί ήταν αυθεντικά και ακουμπούσαν στην παράδοση. Τον Πόλιο και να θέλεις να τον ξεχάσεις όμως δεν μπορείς. Θα τον θυμάσαι πάντα μέσα από τα τραγούδια του. Οι λέξεις που χρησιμοποιούσε, ο τρόπος που τα ερμήνευε, η απλότητα με την οποία τα εξέφραζε κέρδιζαν τον καθένα. Έβγαινε στο πατάρι και τα έλεγε όπως τα ένιωθε και τα έζησε».
Γιώργος Σοφιανίδης: «Δεν θα βρούμε ξανά τέτοιες φωνές»
Σειρά παίρνει η γενιά των πενηντάρηδων. Η φωνή του Πόλιου Παπαγιαννίδη είχε ενωθεί σε ποντιακές μυσταγωγικές συνάξεις και με αυτή του Τοτόρου, του κατά κόσμον Γιώργου Σοφιανίδη, ο οποίος στάθηκε στις επιρροές του μεγάλου καλλιτέχνη.
«Μουσικά το μεγάλο όπλο του Πόλιου ήταν τα βιώματά του. Είχε έρθει σε επαφή με την πρώτη γενιά Ποντίων. Το χωριού εκτός από τους Ματσουκάτ' είχε και Κρωμναίους και μερικούς Γαρασαρέτ' (Νικοπολίτες). Ο Πόλιος επηρεάστηκε λοιπόν και από τις τρεις αυτές περιοχές του Πόντου. Ασχολήθηκε με αυτό γιατί ήταν τρόπος ζωής του.
Οι εμπειρίες αυτές ήταν σαν δώρο από τους παλιούς στον ίδιο. Το εκμεταλλεύτηκε με τον καλύτερο τρόπο. Το δούλεψε καλά. Στην πορεία
ο Πόλιος εξελίχθηκε σε καλός στιχουργός. Ήξερε πολύ καλά τη διάλεκτο. Ίσως αυτό να οφείλεται στο γεγονός, ότι το χωριό του ήταν απομονωμένο και δεν είχε επιρροές από άλλους πληθυσμούς.
Είχε ιδιαίτερη χροιά στη φωνή του. Είχε το βίωμα στο μυαλό του και αυτό έβγαινε μέσα από τον λάρυγγά του. Δεν θα βρούμε ξανά τέτοιες φωνές. Από τις λέξεις που χρησιμοποιούσε στα τραγούδια μέχρι την ερμηνεία τους, δημιουργείται μία αλυσίδα που καθορίζει το ηχητικό αποτέλεσμα», δηλώνει στο e-Pontos.gr ο Τοτόρος.
Αλέξης Παρχαρίδης: «Μία πρωτολιακή μυρωδιά στην ερμηνεία του»
Ο Αλέξης Παρχαρίδης συμφωνεί με τον Γιώργο Σοφιανίδη και δίνει βάση στην ερμηνεία του Πόλιου Παπαγιαννίδη, αλλά και στο γεγονός, ότι βοήθησε στη διάδοση του τουλούμ ως μουσικού οργάνου.
«Ο Πόλιος ως τραγουδιστής είχε μία πρωτολιακή μυρωδιά στην ερμηνεία του. Λόγω των πλούσιων βιωμάτων που απέκτησε στον Κεχρόκαμπο τραγουδούσε σαν άνθρωπος πατρίδας!
Τραγουδούσε σαν ένας παλιός, γέρος. Αυτό είναι το πρόβλημα που δημιουργείται με την απώλεια αυτών των ανθρώπων. Με το που φεύγουν το κενό είναι δυσαναπλήρωτο, γιατί αυτός ο τρόπος ερμηνείας βασίζεται στο βίωμα, επομένως εφόσον χάσανε στη σύγχρονη εποχή αυτό το βίωμα δεν πρόκειται να συναντήσουμε πλέον τέτοιους τρόπους ερμηνείας.
Από εκεί και πέρα ήταν πολύ καλός στιχουργός. Έγραφε καταπληκτικά τραγούδια. Έπαιζε τουλούμ στα δύσκολα χρόνια που δεν υπήρχαν τουλουμτζήδες. Βοήθησε στη διάδοση του συγκεκριμένου μουσικού οργάνου. Ήταν και καταπληκτικός χρήστης της ποντιακής γλώσσας. Έζησε στο χωριό. Συνομιλούσε κάθε μέρα με όλους τους παλιούς. Επομένως ήξερε πολύ καλά τη διάλεκτο. Είναι από τους ανθρώπους δεν αναπληρώνονται. Δύσκολα η σύγχρονη εποχή θα βγάλει τέτοιους μουσικούς.
Παναγιώτης Θεοδωρίδης: «Τα τραγούδια του έρχονταν από παλιά και είχαν δύναμη»
Τη γενιά των σαραντάρηδων μουσικών εκπροσωπεί ο Παναγιώτης Θεοδωρίδης. Ως δημοσιογράφος και παρουσιαστής εκπομπών που ασχολούνται με την ποντιακή παράδοση σε ραδιοτηλεοπτικά Μέσα της Κοζάνης είναι από τους καταλληλότερους ανθρώπους που μπορεί να αποτυπώσει το μέγεθος της απήχησης που είχε ο Πόλιος Παπαγιαννίδης.
Στο e-Pontos.gr όμως μίλησε περισσότερο με την καλλιτεχνική του ιδιότητα, για το πως επηρεάστηκε από εκείνον χάρη στα τραγούδια του, τα οποία είχαν μεγάλη δύναμη.
«Δυστυχώς ένας ακόμα σπουδαίος εκφραστής της ποντιακής μούσας έχει πάρει τη στράτα για να συναντήσει τον δημιουργό Του.
Η φράση, ότι η παράδοση είναι φτωχότερη με το χαμό του Πόλιου Παπαγιαννίδη αποκτά ειλικρινή διάσταση για τους εξής λόγους: Αν συμφωνήσουμε με κάποιον που είχε πει, ότι «καλλιτέχνης θα πει φως και πρωτίστως ήθος», σε αυτές τις δύο λέξεις, φως και ήθος, αποτυπώθηκε η συνολική παρουσία του Πόλιου Παπαγιαννίδη. Για τα δισκογραφικά του διαμάντια δεν χρειάζεται να προσθέσουμε κάτι.
Η πλούσια μουσική του παρακαταθήκη μιλά από μόνη της για το έργο του. Επίσης δεν χρειάζεται να πει κανείς για το τεράστιο ήθος του και προσωπικότητα. Είχε μία πρωτοτυπία με την ιδιαίτερη χροιά της φωνής του. Επέμενε σε αυτό που αποκαλείται ποντιακή μουσική παράδοση χωρίς να παρεκκλίνει. Ήταν πιστός υπηρέτης της ποντιακής μουσικής παράδοσης. Το σημαντικότερο ήταν, ότι όσο ψηλά και αν έφτασε στο ποντιακό, μουσικό, στερέωμα, πάντοτε το ήθος του ήταν αυτό που ξεχώριζε ανάμεσα σε πολλούς συναδέλφους και τον έκανε ιδιαίτερα αγαπητό. Ποτέ δεν έβλεπες στοιχεία έπαρσης στον συγκεκριμένο καλλιτέχνη.
Ο Πόλιος έλκυε την καταγωγή του από ένα χωριό της Ματσούκας, ήταν Κοσμέτες. Γεννήθηκε και μεγάλωσε σε ένα αυστηρό ποντιακό περιβάλλον στον Κεχρόκαμπο Καβάλας. Είχε έντονη βιωματική σχέση με την ποντιακή παράδοση σε όλες της τις διαστάσεις, όχι μόνο στη μουσική και το τραγούδι. Είναι γνωστό, ότι η περιοχή βγάζουν σπουδαίους καλλιτέχνες. Όταν ένας άνθρωπος έχει τόσες παραστάσεις και το ταλέντο ξεχειλίζει είναι πολύ εύκολο και δύσκολο συνάμα να προδιαγράψει αυτήν την πορεία που διέγραψε ο Πόλιος Παπαγιαννίδης.
Δεν είναι εύκολο να κάνεις δύο δίσκους, με τον επίσης αείμνηστο, στηλοβάτη της μουσικής μας παράδοσης, κατ' εμέ κορυφαίο, Γιώργο Αμαραντίδη, στους οποίους τα τραγούδια όλα έγιναν, ας μου επιτραπεί η λαϊκή έκφραση, σουξέ. Είθισται σε κάθε δίσκο να ξεχωρίζουν 2-3 τραγούδια. Δεν είναι υπερβολή όμως να αναφέρουμε, ότι σε αυτές τις δύο δουλειές με τον αείμνηστο Σιμούλ' έγιναν επιτυχίες και χιλιοτραγουδήθηκαν. Ήρθαν στα χείλη όλων των αυθεντικών διασκεδαστών της δικής μας μουσικής παράδοσης. Ανάλογη δυναμική είχε και ο δίσκος με τον Αδάμ Αποστολίδη.
Προφανώς επηρεάστηκα λοιπόν από τα τραγούδια του Πόλιου και από τον ιδιαίτερο τρόπο και το πάθος με τον οποίο τα απέδιδε. Είχαν μία δύναμη. Παρότι βγήκαν στο προσκήνιο στις αρχές της δεκαετίας του '90, δημιουργούσαν την αίσθηση, ότι έρχονται από πολύ παλιά! Αυτό σε συνδυασμό με την εγνωσμένη καλλιτεχνική αξία των δύο ερμηνευτών (Σιμούλτς και Πόλιος) τα απογείωσε και τα έκανε γνωστά σε όλον τον κόσμο», αναφέρει στο e-Pontos.gr ο Παναγιώτης Θεοδωρίδης.
Μπάμπης Ιωακειμίδης: «Τραγουδώντας έβγαζε ψυχή σε κάθε στιγμή»
Ανήκει στη γενιά των τριαντάρηδων μουσικών που ήταν πολύ κοντά στον Πόλιο Παπαγιαννίδη! Ο Μπάμπης Ιωακειμίδης μεγάλωσε στην κυριολεξία μέσα στο σπίτι του, αφού ο εκλιπών ήταν αδελφικός φίλος του πατέρα του, Κυριάκου. Οπότε ήταν φυσιολογικό η επιρροή να είναι πολύ σημαντική στη δική του μουσική σταδιοδρομία.
«Πάντα αισθανόμουν υπερήφανος για τον Πόλιο. Ανέδειξε το χωριό μας. Εγώ τον χαρακτήριζα καλόγερο της παράδοσης. Ήταν δηλαδή αφιερωμένος σε αυτήν. Ήταν από τους επιτυχημένους, γιατί τα περισσότερα τραγούδια του ερμηνεύονται καθολικά από τους περισσότερους καλλιτέχνες. Αυτό δεν συμβαίνει συχνά.
Εγώ συγκράτησα τον δικό του μοναδικό τρόπο με τον οποίο εκτελούσε κάποια τραγούδια. Το κυριότερο ήταν το πάθος της ερμηνείας του. Τραγουδούσε με όλη την ψυχή του κάθε στιγμή. Ένας καλλιτέχνης δεν παύει να είναι άνθρωπος. Υπάρχουν χρονικές συγκυρίες που μπορεί να μην έχει την ψυχική δύναμη να αποδώσει. Ο Πόλιος όμως έδινε όλον τον εαυτό του γιατί ήταν βιωματικός ερμηνευτής.
Έζησε και δύσκολες καταστάσεις. Περνούσε στον κόσμο τον καημό και τις ευαισθησίες του μέσα από τη φωνή του», αναφέρει ο Μπάμπης Ιωακειμίδης και δίνει τη σκυτάλη στον έτερο τριαντάρη.
Βασίλης Φωλίνας: «Όταν φεύγουν τέτοιοι καλλιτέχνες χάνεται η σύνδεση με την πατρίδα»
Ο Βασίλης Φωλίνας είναι ένας από τους Πόντιους οργανοπαίκτες που επηρεάστηκαν από τον αείμνηστο καλλιτέχνη. Παίζει λύρα, αγγείο, φλογέρα και ζουρνά, όπως ο μεγάλος αοιδός που αποχαιρετήσαμε.
Τον αποκαλεί θείο, δείγμα του σεβασμού που αποδίδει ένας μικρότερος προς έναν μεγαλύτερο. Γι' αυτό και στέκεται στην ποντιακή νοοτροπία του αοιδού.
«Υπάρχουν άνθρωποι σε αυτόν τον χώρο που προϋπήρξαν. Αυτό που κάνουμε εμείς σήμερα το πήραμε από κάπου αλλού. Δεν ξεκινάει κάποιος στα ποντιακά με σκοπό να γίνει μουσικός. Λαμβάνει ερεθίσματα και γίνεται.
Οι περισσότεροι, τουλάχιστον η δικιά μου η γενιά, γίναμε από... ατύχημα μουσικοί. Από σπόντα, που λέμε λαϊκιστί. Από μικρός αυτούς που θυμάμαι ότι άκουγα περισσότερο ήταν ο Γιώργος Αμαραντίδης και ο Πόλιος. Μεγάλωσα και σε χωριό (σ.σ. Τετράλοφο Κοζάνης) που είχε αυτά τα ακούσματα. Το ιδίωμα της δικιάς μας περιοχής τραγουδούσε (σ.σ. Ματσούκας).
Μπήκαμε στη διαδικασία να ακολουθήσουμε τα βήματά τους.
Ως μουσικό με επηρέασε η φιλοσοφία που ακολουθούσε ο θείος Πόλιος. Αυτό που πρέσβευε ήταν, ότι έπρεπε να πάρουμε όσο πιο ατόφια μπορούμε αυτό που μας έδωσαν οι προηγούμενοι και να το δώσουμε όσο πιο ατόφια μπορούμε στους επόμενους.
Ήταν από τους τελευταίους των Μοϊκανών. Ήταν ένας άκρως παραδοσιακός καλλιτέχνης με βιώματα.
Όταν αυτές οι φωνές σιγούν αρχίζουμε και χάνουμε τη σύνδεσή μας με την παλιά γενιά, ίσως και με την πατρίδα! Ήξερε τη γλώσσα αλλά και την αληθινή ποντιακή νοοτροπία. Εμείς, όλοι, τώρα είμαστε νεοπόντιοι. Ποιος ξέρει τώρα την παλιά νοοτροπία αυτών των ανθρώπων που ξεριζώθηκαν και ήρθαν εδώ; Ποιος ξέρει τον τρόπο σκέψης τους; Ποιος ξέρει για την αλληλεγγύη τους; Εμείς, η τωρινή γενιά, ξέρουμε μόνο να πηγαίνουμε στο γλέντι, να χορεύουμε, να πίνουμε τα ουίσκια μας και το πρωί να κοιμόμαστε. Οι παλιοί δεν ήταν έτσι. Εκπαιδεύονταν από τον παλιό. Εμείς τώρα δείχνουμε στον παλιό, ότι ξέρουμε αντί να ράψουμε το στόμα μας για να μάθουμε», αναφέρει.
Θοδωρής Παπαδόπουλος: «Οι συμβουλές του ήταν κλειδιά μεγάλης αξίας»
Στο τέλος αυτού του κειμένου ο λόγος δόθηκε στη νέα γενιά, αυτή των εικοσάρηδων. Ο Θοδωρής Παπαδόπουλος ανήκει στη νεότερη γενιά κεμεντζήδων. Ακόμα και ένα αρχάριο αφτί στα ποντιακά ακούσματα διακρίνει τη διάθεση στο παίξιμό του να πατά αυστηρά πάνω στην παράδοση. Επηρεάστηκε από τον Πόλιο Παπαγιαννίδη, μιας και ήταν ο κατασκευαστής της πρώτης του λύρας.
Είχε την ευκαιρία να μοιραστεί το ίδιο τραπέζι σε παρακάθι, να τον ακούσει να τραγουδάει, αλλά και να παίζει. Ο πιτσιρικάς λυράρης στέκεται πολύ στην ιδιότητα του αοιδού ως δασκάλου. Παρότι δεν υπήρξε μαθητής του θεωρεί, ότι όσα αποκόμισε από αυτόν ήταν καθοριστικά.
«Είναι ένα από τα μεγαλύτερα σχολεία για εμάς τους νέους στον ποντιακό χώρο. Νιώθω μεγάλο ευγνωμοσύνη και σεβασμό σε αυτόν, αλλά και σε όλα όσα μας άφησε και είναι σειρά μας να συνεχίσουμε και να μεταλαμπαδεύσουμε στις επόμενες γενιές.
Ήταν, είναι και θα είναι ένας από τους μεγαλύτερους καθοδηγητές στην ποντιακή μουσική παράδοση καθώς έχει προσφέρει τις γνώσεις του σε γενικό αλλά και σε προσωπικό επίπεδο. Με βοήθησε να ακούσω την αυθεντική μορφή των τραγουδιών και να επιμείνω στην παραδοσιακή τους εκτέλεση. Οι συμβουλές του ήταν λίγες. Όσα έλεγε όμως ήταν κλειδιά! Είχαν μεγάλη αξία», λέει στο e-Pontos.gr ο νεαρός μουσικός.