 |
| Η "Ποντιακή λαογραφία" έδωσε το παρών στο Διεθνές επιστημονικό συνέδριο: Ελληνική Λαϊκή Τέχνη |
Στις 25, 26 και 27 Σεπτεμβρίου 2020 πραγματοποιήθηκε το "Διεθνές επιστημονικό συνέδριο: Ελληνική Λαϊκή Τέχνη" στο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας Ι.Μ.Δ. Μελισσάτικα Βόλου.
Σκοπός του Συνεδρίου ήταν, μέσα από τη συμμετοχή διακεκριμένων Ελλήνων και ξένων επιστημόνων και μελετητών της λαϊκής τέχνης, να αναδειχθούν και να συζητηθούν νέα ευρήματα και νέοι προβληματισμοί, να δοθούν νέες ερμηνείες σε ήδη γνωστά ζητήματα, και παραλλήλως, να παρουσιαστεί νέο ερευνητικό υλικό για το οποίο δεν έχει ενημερωθεί η επιστημονική κοινότητα. Μια τέτοιου είδους συλλογική και οργανωμένη ανταλλαγή απόψεων θα αποτελέσει σημείο αναφοράς στην επανεκτίμηση της νεοελληνικής παραδοσιακής τέχνης.
Από το συνέδριο δεν θα μπορούσε να λείψει και η Ποντιακή λαογραφία μια και συμμετείχαν η Μυροφόρα Ευσταθιάδου, Δρ Λαογραφίας, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, με θέμα: «Κατίγκω Καλευρά»: η λαϊκή ποίηση ως διέξοδος σε προσωπικά και συλλογικά αδιέξοδα και η Μαρία Προκοπίδου, Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας, Med Επιστήμες Αγωγής και Νέες Τεχνολογίες – Ειδική Αγωγή, με θέμα: Η θρησκευτικότητα των Ελλήνων του Πόντου μέσα από τα Ποντιακά δημοτικά τραγούδια και δίστιχα.
«Κατίγκω Καλευρά»: η λαϊκή ποίηση ως διέξοδος σε προσωπικά και συλλογικά αδιέξοδα
«΄ς σην Κρώμν΄ εμοιρολόγανα και ΄ς σην Ελλάδαν κλαίω»
Η αφηγηματική ποίηση και η δύναμη της λαϊκής ποιητικής γλώσσας της Κατίγκως Καλευρά, γεννημένης στην Κρώμνη του Πόντου το 1870, την καθιστά ξεχωριστή περίπτωση Ποντίας λαϊκής ποιήτριας. Εγγονή «ντερέμπεη», γνωστή μοιρολογίστρα στην Τραπεζούντα, στην Κρώμνη και στην Καλαμαριά, η Κατίγκω αυτοσχεδιάζει γνωρίζοντας βιωματικά τους εκφραστικούς τρόπους του δημοτικού τραγουδιού. Στα μακροσκελή ποιήματά της, με τη μετατροπή του λόγου της σε μυθοπλασία, στόχος της είναι να μετριάσει τον πόνο της νοσταλγίας των συμπατριωτών της για τον τόπο που άφησαν, αλλά και να αναζητήσει διέξοδο στα προσωπικά της αδιέξοδα: η μία κόρη της βρίσκεται στην ξενιτιά της Ρωσίας και δεν την έχει δει για δεκαετίες, ενώ χάνει μια ακόμη κόρη από φυματίωση, στην Ελλάδα. Οι δυο καημοί της Κατίγκως μετατρέπονται σε ποίηση, με πυρήνα της ποιητικής δημιουργίας το συναίσθημα. Γράφει έμμετρα γράμματα προς την κόρη της στη Ρωσία και «στέλνει» με ένα ποίημα της τη (νεκρή πια) φυματική κόρη της, στον Πόντο, για να βρει γιατρειά. Στην παρούσα ανακοίνωση εξετάζεται α) το έργο της μορφολογικά αλλά και από άποψη περιεχομένου, καθώς αποτελεί μια ακόμη νοσταλγική αποτύπωση των τόπων των ξεριζωμένων Ελλήνων του Πόντου, β) ο ρόλος των γυναικών του Πόντου ως λαϊκές ποιήτριες και ως φορείς δημοτικών τραγουδιών και γ) η κοινωνική θέση και η προσφορά της λαϊκής ποιήτριας-μοιρολογίστρας στην κοινωνία των Ποντίων προσφύγων μετά την ανταλλαγή.
Η θρησκευτικότητα των Ελλήνων του Πόντου μέσα από τα Ποντιακά δημοτικά τραγούδια και δίστιχα
Η θρησκεία είναι καθοριστικός παράγοντας για την ταυτότητα, τον πολιτισμό και τις πεποιθήσεις ενός λαού. Η θρησκευτική πίστη επηρεάζει την έκφραση, την κοινωνική ζωή αλλά και την λαϊκή τέχνη. Οι Έλληνες έχουν αναπτύξει σημαντικά τη λαϊκή τέχνη κομμάτι της οποίας αποτελούν τα δημοτικά τραγούδια και ποιήματα του λαού, που έχουν σχέση με την καθημερινή ζωή, τους θρύλους και τους ήρωες των Ελλήνων, τις ομορφιές του τόπου και τον έρωτα. Τα δημοτικά τραγούδια είναι αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού των Ελλήνων και αποτελούν πηγή άντλησης στοιχείων λαογραφικών, πολιτισμικών ακόμη και ιστορικών. Μέσα στα δημοτικά τραγούδια των Ελλήνων εντοπίζονται στοιχεία ταυτότητας και πολιτισμού, ένα από αυτά είναι και η θρησκεία. Στην παρούσα εργασία εντοπίζονται τα θρησκευτικά στοιχεία στα δημοτικά τραγούδια και δίστιχα των Ελλήνων του Πόντου και αναλύονται με σκοπό να εξεταστεί με ποιον τρόπο η Ορθοδοξία επιδρά στις πεποιθήσεις και την ταυτότητα των Ελλήνων του Πόντου, στις συναισθηματικές τους εκφράσεις και στις αγωνίες της καθημερινότητας που αποτυπώνονται στα δημοτικά τραγούδια και στα δίστιχα. Η καταγραφή των στοιχείων γίνεται με τη μέθοδο της ανάλυσης περιεχομένου, ενώ κεντρικοί άξονες της έρευνας είναι το δίστιχο, τα δημοτικά τραγούδια και η θρησκεία ως στοιχείο πολιτισμού και ταυτότητας.