 |
| Μαρία Τάτσος | Με το βιβλίο της στην Ιταλία έκανε γνωστή τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου |
Αποκλειστική συνέντευξη της Μαρίας Τάτσος στο e-Pontos, συγγραφέα του ιταλικού ιστορικού μυθιστορήματος La Ragazza del Mar Nero (Το κορίτσι της Μαύρης Θάλασσας) στο οποίο διεκτραγωδείται η Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού.
1. Πείτε μας δυο λόγια για εσάς και την καταγωγή σας
Κατάγομαι από Έλληνες γονείς που ήρθαν στην Ιταλία για σπουδές στα μέσα της δεκαετίας του πενήντα και οι οποίοι επέλεξαν να παραμείνουν μετά το πέρας των σπουδών τους. Γεννήθηκα στο Κόμο, όπου μεγάλωσα και παρακολούθησα ιταλικά σχολεία. Ο πατέρας μου ήταν Πόντιος, αλλά δεν υπήρχε κοινότητα Ελλήνων του Πόντου, όπως συμβαίνει σε πολλά άλλα μέρη της διασποράς. Με λίγα λόγια εδώ δεν υπήρχε κοινότητα Ελλήνων. Ο πατέρας μου, ο οποίος γεννήθηκε στην Ελλάδα, υπήρξε μέρος αυτής της δεύτερης γενιάς μετά τη Γενοκτονία που ήθελε να γυρίσει σελίδα στη ζωή του και να κοιτάξει στο μέλλον. Ανακάλυψα την ύπαρξη μιας περιοχής που ονομάζεται Πόντος χάρη στην γιαγιά μου από την πλευρά του πατέρα μου, της Ερατώ Εσπελιάδου όταν ήμουν επτά ετών. Μου είπε ότι η δική μας πατρίδα δεν ήταν η Μακεδονία, όπου ζούσε, αλλά ήταν μια πόλη που ονομάζεται Ορντού στην Τουρκία. Θυμάμαι ακόμα τη σύγχυση μου: δεν καταλάβαινα αν, εκτός από Ελληνίδα και Ιταλίδα έπρεπε να αισθάνομαι και Τουρκάλα! Ο πατέρας μου, από τον οποίο ζήτησα επεξηγήσεις, μου είπε ότι σε μια περιοχή που ονομάζεται Πόντος στο παρελθόν ζούσαν και Έλληνες. Αργότερα, επέστρεψαν στην Ελλάδα. Και μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονταν και οι παππούδες μου. Ζώντας στην Ιταλία, είχα πολύ λίγες ευκαιρίες για να ενημερωθώ για το τι πραγματικά συνέβη. Για πολλά χρόνια, πίστευα ότι οι παππούδες μου έφυγαν από την Τουρκία απλά επειδή ήθελαν να το κάνουν και όχι προκειμένου να σώσουν τη ζωή τους.
2. Πως αποφασίσατε να γράψετε αυτό το βιβλίο;
Έμαθα πρώτη φορά για τη Γενοκτονία αφού εργαζόμουν ήδη ως δημοσιογράφος επί 30 χρόνια. Αυτό συνέβη, χάρη σε μια ιστοσελίδα μιας ελληνικής κοινότητας Ποντίων στον Καναδά, όπου βρήκα στα περιεχόμενα τη λέξη "Γενοκτονία. Το διάβασα και αναστατώθηκα. Από εκείνη τη στιγμή άρχισα να διαβάζω και να συγκεντρώνω στοιχεία, ήθελα να μάθω τι είχε συμβεί. Την εποχή εκείνη όχι μόνο οι παππούδες μου από τη μεριά του πατέρα μου αλλά και ο ίδιος ο πατέρας μου και τα αδέλφια του είχαν πεθάνει. Δεν είχα κανέναν με τον οποίο μπορούσα να επικοινωνήσω. Είχαν φύγει έχοντας πάρει στον τάφο όλα όσα γνώριζαν: Δεν θυμάμαι κανείς να μου είχε μιλήσει ποτέ για την εκρίζωση, τη Γενοκτονία, τα εγκλήματα των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων. Το 2015 είχα την ευκαιρία να γράψω ένα άρθρο σχετικά με τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου για μια ημερήσια ιταλική εφημερίδα εθνικής κυκλοφορίας. Ο διευθυντής της σύνταξης του εκδοτικού οίκου Pauline το διάβασε και επικοινώνησε μαζί μου. Ήθελε να διηγηθώ την ιστορία της οικογένειάς μου σε ένα βιβλίο. Μου φάνηκε πως ήταν ένα σημάδι της μοίρας.
3. Πως έγινε δεκτό το βιβλίο από το κοινό στην Ιταλία;
Το κορίτσι της Μαύρης Θάλασσας - αυτός είναι ο τίτλος του βιβλίου - κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2016. Έγινε δεκτό με ενδιαφέρον: Για πρώτη φορά μίλησε κάποιος για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου μέσα από ένα μυθιστόρημα με βάση μια αληθινή ιστορία, εκείνη της γιαγιάς μου της Ερατούς, που είναι η πρωταγωνίστρια της ιστορίας. Δημοσιεύθηκαν κριτικές σε εφημερίδες και περιοδικά εθνικής κυκλοφορίας αλλά και από ένα ραδιοφωνικό πρόγραμμα της RAI (η εθνική εταιρεία δημόσιας ραδιοτηλεόρασης της Ιταλίας).
4. Γνώριζαν κάτι οι Ιταλοί πριν την έκδοση του βιβλίου για την Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου;
Οι Ιταλοί γνώριζαν τη Γενοκτονία των Αρμενίων χάρη σε ένα επιτυχημένο μυθιστόρημα που δημοσιεύθηκε το 2004 και χάρη στις προσπάθειες της αρμενικής κοινότητας στην Ιταλία. Στην πραγματικότητα, λίγοι γνώριζαν ότι υπήρχε ένας τόπος που ονομάζεται Πόντος στη σύγχρονη Τουρκία. Εκείνοι που σπούδασαν στο liceo classico (δημόσιος τύπος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ιταλία που καλύπτει γυμνασιακή και λυκειακή εκπαίδευση με επίκεντρο τις ανθρωπιστικές σπουδές), γνωρίζουν τον Πόντο του Μιθριδάτη και του Ξενοφώντα αλλά αγνοούν τι συνέβη μετά την κλασική εποχή στους Έλληνες που ζούσαν στην περιοχή αυτή. Εγώ η ίδια ήμουν σε ένα τέτοιο σχολείο και μπορώ να επιβεβαιώσω ότι είναι έτσι. Κάθε φορά που κάνω μια παρουσίαση του βιβλίου, αρχίζω πάντα εξηγώντας το ποιοι ήταν οι Έλληνες του Πόντου, τι έκαναν σε εκείνα τα μέρη και γιατί έμειναν εκεί ακόμη και κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, διαφορετικά κανείς δεν θα καταλάβαινε την ιστορία των παππούδων μου.
5. Πως βοήθησε το βιβλίο σας στη διάδοση αυτής της ιστορίας;
Το βιβλίο ήταν ένα αποτελεσματικό εργαλείο διάδοσης. Είναι χρόνια, από τότε που ανακάλυψα τη Γενοκτονία, και ένιωσα μέσα μου το ηθικό καθήκον να κάνω αυτή την τραγωδία γνωστή στο ιταλικό κοινό. Θα μπορούσα να γράψω ένα ιστορικό δοκίμιο, αλλά είμαι δημοσιογράφος, και όχι ακαδημαϊκός. Και επιπλέον, ήθελα να μιλήσω σε ένα κοινό όσο το δυνατόν πιο ευρύ. Γι’ αυτό επέλεξα τον δρόμο του μυθιστορήματος. Έκανα σοβαρές έρευνες πριν να γράψω, επειδή διηγούμενη την ιστορία των παππούδων μου ήθελα να διηγηθώ και τα γεγονότα της Γενοκτονίας και το πλαίσιο στο οποίο το συγκεκριμένο έγκλημα έλαβε χώρα. Τέσσερα χρόνια μετά την έκδοση του βιβλίου και μετά από περίπου 60 παρουσιάσεις σε σχολεία, βιβλιοπωλεία, βιβλιοθήκες και πανεπιστήμια σε όλη την Ιταλία, μπορώ να πω ότι ήταν ο σωστός δρόμος. Οι Ιταλοί αγαπούν την Ελλάδα: πολλοί μου είπαν ότι ένιωθαν συναισθηματική εγγύτητα στην ιστορία των παππούδων μου και της τραγωδίας που συνέβη στον Πόντο. Το βιβλίο τους προσέφερε την ευκαιρία να εξετάσουν την Ελλάδα και τους Έλληνες με διαφορετικά μάτια, βγαίνοντας από τα στερεότυπα των τουριστών. Ήμουν επίσης σε θέση να οργανώσω ένα επαγγελματικό σεμινάριο ενημέρωσης για δημοσιογράφους σχετικά με τις γενοκτονίες που αρνείται η Τουρκία: ήταν παράλληλα μια ευκαιρία να κάνω γνωστούς και τους Έλληνες του Πόντου στον Τύπο.
6. Τι σχέδια έχετε για το μέλλον, θα θέλατε το βιβλίο να μεταφραστεί και σε άλλες γλώσσες
Ασφαλώς θα μου άρεσε το βιβλίο να μεταφραστεί και σε άλλες γλώσσες, ακόμα κι αν ξέρω ότι δεν είναι εύκολο. Η τραγωδία των Ελλήνων του Πόντου είναι γνωστή στην Ελλάδα και στο εξωτερικό όπου υπάρχουν κοινότητες Ποντίων της Διασποράς, αλλά σε πολλά μέρη της Ευρώπης παραμένει ελάχιστα γνωστή. Το όνειρό μου? Να μπω σε ένα βιβλιοπωλείο στο Λονδίνο ή στο Παρίσι και να βρω όχι μόνο το βιβλίο μου, αλλά ένα ολόκληρο ράφι με διάφορα μυθιστορήματα και ιστορικά δοκίμια για τον Πόντο. Ελπίζω ότι η αναγνώριση της γενοκτονίας της Αρμενίας από τις ΗΠΑ μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να μιλήσουν διεθνώς για τη γενοκτονία και τη δίωξη ολόκληρου του χριστιανικού στοιχείου που διαβιούσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στις αρχές του εικοστού αιώνα και μπορεί να δημιουργήσει ενδιαφέρον και προσοχή και στα γεγονότα εναντίον των Ελλήνων του Πόντου.