 |
| Νέα έκδοση του Αρχείου Πόντου το Παράρτημα 42 |
Η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, συνεχίζοντας δυναμικά την προσπάθεια ανάδειξης της ιστορίας και του πολιτισμού του ποντιακού ελληνισμού και την πλούσια αντίστοιχη εκδοτική δραστηριότητά της, με ευχαρίστηση παρουσιάζει τη νέα της έκδοση με τίτλο «Τσάλκα: Στοιχεία ιστορίας και λαογραφίας των τουρκόφωνων Ποντίων του Καυκάσου». Το πόνημα, έργο του Σπάρτακου Τανασίδη, αποτελεί το Παράρτημα 42 (2021) του περιοδικού «Αρχείον Πόντου».
Στην Εισαγωγή τού βιβλίου, ο συγγραφέας σημειώνει: «Στὰ νότια μέρη τῆς Γεωργίας, στὴν περιοχὴ τῆς Τσάλκας, ἀπὸ τὸν 19ο μέχρι τὸν 20ὸ αἰώνα εἶχαν ἱδρυθεῖ τὰ ἑξῆς ἑλληνικὰ χωριά: Ἀβρανλό, Ἀχαλίκ, Γκιουμπäτ, Γιεντὶ Κιλισä, Γουνιὰ Καλά, Ἰμέρα, Καρακόμ, Κâρäκ, Λιβάντ, Μπαϊμπούρτ, Μπα®κόβ, Μπεντιάνι, Μπε®τα®έν, Νέον Χαραμπά, Ντ«ινίς, Ὀλäνκ, Ρέχα, Σαναμέρ, Σάντα, éιπäκ, Ταρσόν, Τäκ Κιλισä, Τσάλκα, Τ®απάεβκα, Τριαλέτι, Τσιντσκαρό, Χαντίκ, Χαντό, Χρὰμ Γκές.
Ἐξ αὐτῶν ἡ Τσάλκα ἀποτελοῦσε ἕνα κεντρικὸ τουρκόφωνο χωριό, γύρω ἀπὸ τὸ ὁποῖο ὑπῆρχαν τὰ ὑπόλοιπα τουρκόφωνα καὶ τέσσερα ἑλληνόφωνα χωριά, τὰ ὁποῖα ὅλα μαζὶ λέγονται συμβατικῶς «χωριὰ τῆς Τσάλκας». Ὑπῆρχαν ἐπίσης καὶ λίγα ἀρμενικὰ χωριά. Στὰ τελευταῖα χρόνια τῆς σοβιετικῆς περιόδου, λόγω τῆς αύξησης τοῦ πληθυσμοῦ καὶ τῆς ἀνάπτυξης τῆς περιοχῆς, ἡ Τσάλκα ἀναγορεύτηκε σὲ πόλη, μὲ ἀστικὸ κέντρο τὸ πάλαι ποτὲ κεντρικὸ ὁμώνυμο χωριό.
Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο κύρια μέρη. Το πρώτο μέρος πραγματεύεται την προέλευση των Ελλήνων της Τσάλκας από τον Πόντο και αναλύονται οι ιστορικές συνθήκες της φυγής και εγκατάστασής τους στην Γεωργία. Αναφέρεται η κατοπινὴ ιστορική τους πορεία, με κομβικό σημείο τις κομμουνιστικές διώξεις των αρχών του 20ου αιώνα. Περιγράφεται η μεταπολεμικὴ αλλαγὴ της φυσιογνωμίας της περιοχής μέχρι την μαζική φυγή των Ελλήνων ως τις αρχές του 21ου αιώνα. Γίνεται επίσης αναφορά σε ανθρώπους της Τσάλκας που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην τοπική ιστορία ή και σε ορισμένους που διακρίθηκαν σε διαφόρους τομείς, όπως επιστήμονες και ήρωες πολέμων.
Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται ποικίλα στοιχεία της λαογραφίας των Ελλήνων της Τσάλκας και δη των τουρκοφώνων, μέσα από ορισμένες ψηφίδες του καθημερινού υλικού τους βίου, όπως κατοικία, τροφή, ενδυμασία και επαγγέλματα, καθώς επίσης και του πνευματικού, όπως γλώσσα, θρησκεία, έθιμα, ήθη και προφορική παράδοση.