 |
| Πάρκο Ασυρμάτου Αγίου Δημητρίου: O Ποντιακός Γάμος και τα έθιμά του |
γράφει η Ελένη Γρηγοριάδου
Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 17/ 9 στο κατάμεστο Πάρκο Ασυρμάτου, στα πλαίσια των φθινοπωρινών γιορτών του δήμου Αγίου Δημητρίου, η “Θεατρική μουσικοχορευτική παράσταση Ποντιακο- ηπειρώτικου γάμου σε συνεργασία με την Αδελφότητα Κραψιτών Αθηνών, με πρόεδρο την Ελένη Καντζέλη. Παρουσιάστηκαν τα γαμήλια έθιμα και τα τραγούδια και οι σκοποί Ποντίων και Ηπειρωτών.
Την επιμέλεια της παράστασης είχε η Πρόεδρος της Ένωσης Ποντίων η «Η Μαύρη Θάλασσα», κ. Ράνια Χρυσοχοΐδου. Σημαντικό και άξιο καταγραφής είναι το γεγονός οτι η πλειονότητα των ηθοποιών πάνω στα σκηνικά αποτελούνταν από νέα άτομα κάτι που αφήνει ενθαρρυντικά μηνύματα για την συνέχεια τω εθίμων της Ποντιακής παράδοσης.
Ο παραδοσιακός Ποντιακός γάμος έχει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί ήταν ένα από τα κορυφαία γεγονότα της ζωής των Ποντίων και κάθε εθιμοτυπικό στιγμιότυπο είναι μοναδικό…
Ο γάμος ξεκινούσε με το «Αράεμαν» την αναζήτηση δηλαδή του κοριτσιού από την προξενήτρα ακολουθούσε το «Ψαλάφεμαν», η ζήτηση σε γάμο, ακολούθως το «Σουμάδεμαν» στο σπίτι της νύφης και εκεί όριζαν την ημερομηνία και ημέρα του γάμου που ήταν πάντα Κυριακή.
Το «Λάλεμαν» ήταν η πρόσκληση για τον Ποντιακό γάμο. Την πρόσκληση έστελναν οι γονείς του γαμπρού και της νύφης σε συγγενείς, φίλους και συγχωριανούς.
Παραμονή του γάμου, το Σάββατο το πρωί οι συγγενείς και οι στενοί φίλοι του γαμπρού ή της νύφης έκαναν τις τελευταίες προετοιμασίες, ώστε όλα να είναι έτοιμα για τους καλεσμένους. Οι άντρες έφερναν τραπέζια, καρέκλες, πιάτα και ότι ήταν απαραίτητο για να φάνε, να πιουν και γενικά να γλεντήσουν οι καλεσμένοι. Οι γυναίκες έκαναν γενική καθαριότητα του σπιτιού, εσωτερικών και εξωτερικών χώρων και ετοίμαζαν τα φαγητά. Από το απόγευμα ξεκινούσε το γλέντι, με τα μουσικά όργανα (λύρα, νταούλι, κλαρίνο, αγγείο) να ακούγονται στις γειτονιές του χωριού. Γινόντουσαν δυο αντίστοιχα γλέντια, τόσο στο σπίτι του γαμπρού, όσο και στης νύφης.
Ακολουθούσε την Κυριακή το «Νυφέπαρμα», ανήμερα του γάμου οι προετοιμασίες κορυφώνονταν τόσο στο σπίτι της νύφης, όσο και στου γαμπρού. Σε ορισμένες περιοχές, την Κυριακή μετά τη λειτουργία, από το σπίτι του γαμπρού έστελναν στην εκκλησία το νυφικό, καθώς και τα εσώρουχα γαμπρού και νύφης, για να τα «διαβάσει» ο παπάς. Το γλέντι στα σπίτια γαμπρού και νύφης ξανάρχιζε το πρωί, μετά τη Θεία Λειτουργία της Κυριακής. Λίγο πριν το μεσημέρι ο γαμπρός και οι καλεσμένοι του χορεύοντας ξαναπήγαιναν στο σπίτι του κουμπάρου, τον έπαιρναν και γύριζαν στο σπίτι του γαμπρού. Στο σπίτι της νύφης, οι ελεύθερες κοπέλες, συγγενείς και φίλες, την στόλιζαν και την φρόντιζαν. Της έφτιαχναν τα μαλλιά και τραγουδούσαν. Ο γαμπρός και ο κουμπάρος, με τη συνοδεία συγγενών, φίλων πήγαιναν να πάρουν τη νύφη με τα όργανα και με τραγούδι. Αν η νύφη ήταν μακριά πήγαιναν με αλογόκαρα στολισμένα με μαντίλια. Ενώ αν ήταν κοντά πήγαιναν με τα πόδια, συνοδεία μουσικών οργάνων. Ο κουμπάρος έδινε φιλοδώρημα, για να αφήσουν τη νύφη να βγει από το σπίτι.
Καθώς έβγαινε η νύφη από το πατρικό της, βοηθούμενη από τα αδέλφια της, ο λυράρης τραγουδούσε ένα αργό και συγκινητικό τραγούδι. Το οποίο μιλούσε για τον αποχωρισμό της νύφης από τους δικούς της και το σπίτι της.
Σήμερον μαύρος ουρανός
σήμερον μαύρ’ ημέρα,
σήμερα θα χωρίουνταν
μάνα και θυγατέρα.
Οσήμερον το κόρασον
δύο καρδόπα έχει,
τ’ έναν αφήνει σοι’ κυρού
και τ’ άλλο παιρ’ και πάγει.
Κατά τη διάρκεια αυτού του τελετουργικού, η μητέρα της νύφης έφερνε μια πίτα, τυλιγμένη σ’ ένα σεντόνι. Η νύφη την έσπαγε πάνω απ’ το κεφάλι της και η μητέρα της τη μοίραζε στους καλεσμένους. Πριν την αναχώρηση για την εκκλησία η νύφη, ο γαμπρός και οι συγγενείς χόρευαν «τ’ Αχπαστόν»…
Κατόπιν, όλοι μαζί πήγαιναν στην εκκλησία όπου γινόταν η «Στέψη». Στον δρόμο για την εκκλησία ο λυράρης συνήθως έπαιζε το «Τας». Στον «χορό του Ησαΐα» η χαρά πλημμύριζε. Ενώ μετά τα στεφανώματα όλοι οι καλεσμένοι περνούσαν και εύχονταν στο ζευγάρι να ζήσουν και στον κουμπάρο να είναι πάντα άξιος. Κατόπιν όλοι μαζί χόρευαν μπροστά στους νεόνυμφους.
Η επιστροφή από την εκκλησία γινόταν απ’ άλλο δρόμο. Η γαμήλια πομπή πορευόταν στο σπίτι του γαμπρού, χορεύοντας καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής. Εκεί οι γονείς του γαμπρού υποδέχονταν τη νύφη με ιδιαίτερη συγκίνηση. Ενώ η μάνα του γαμπρού υποδεχόταν τη νύφη, με τη φράση:
«Έλα καλέσσα οικοκυρά! Να είσαι στερεωμέντσα και προκομέντσα»
Κατόπιν φιλούσε τη νύφη και της δώριζε χρυσαφικά και ένα καλό ύφασμα για φόρεμα. Επίσης κερνούσε τη νύφη με γλυκό του κουταλιού, για να λέει γλυκές κουβέντες. Η πεθερά, για να δοκιμάσει τη δύναμη της νύφης, τοποθετούσε ανάποδα στο κατώφλι ένα πιάτο και την καλούσε να το σπάσει με το πόδι της. Έθιμο που διασώζεται και στις μέρες μας. Μετά το σπάσιμο του πιάτου πεθερός και πεθερά φιλούσαν την καινούρια θυγατέρα και το γιο τους. Τους έδιναν τις ανάλογες ευχές και τους οδηγούσαν στο δωμάτιο τους, όπου συνήθως ακολουθούσε και το «αποκαμάρωμαν», δηλαδή το ξεστόλισμα της νύφης. Αφού ξεκουράζονταν λίγο, νύφη και γαμπρός έβγαιναν έξω στην αυλή. Από εκείνη τη στιγμή και μετά άρχιζε το «τσουμπούς» (το γλέντι). Τον πρώτο χορό τον έσερνε η νύφη και γαμπρός. Ενώ οι συγγενείς του γαμπρού καρφίτσωναν στο φόρεμα της νύφης χαρτονομίσματα και χόρευαν για λίγο μπροστά της. Ενώ τα μουσικά όργανα, όπως η Ποντιακή λύρα, το νταούλι, το κλαρίνο και το αγγείο ηχούσαν ως το ξημέρωμα με τους προσκεκλημένους να μην κουράζονταν να χορεύουν.
Πηγή: Νότια