 |
| Βραβείο «Ευπρέπεια 2023» για τον Βαχίτ Τουρσούν, για το έργο και την προσφορά του στην Ποντιακή διάλεκτο |
Ο Σύνδεσμος Ανταποκριτών Διεθνών ΜΜΕ Ελλάδας τίμησε τον συγγραφέα για το έργο και την προσφορά του στην ποντιακή διάλεκτο.
του Χρήστου Κωνσταντινίδη
Με το βραβείο «Ευπρέπεια 2023» τιμήθηκε από τον Σύνδεσμο Ανταποκριτών Διεθνών ΜΜΕ Ελλάδος ο Βαχίτ Τουρσούν. Σε μία εκδήλωση, η οποία πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 7 Φεβρουαρίου 2024 στο Γραφείο Ενημέρωσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα, ο συγγραφέας με καταγωγή από το χωριό Ότσενα της επαρχίας του Όφεως της Τραπεζούντας του Πόντου τιμήθηκε για την προσφορά του στον Ποντιακό Πολιτισμό και τη διατήρηση του γλωσσικού ιδιώματος της περιοχής, ανάμεσα σε εξέχουσες προσωπικότητες και ιδρύματα, όπως ο Γιάννης Φασούλας, ο Γιώργος Κονταρίνης, η Όλγα Μαλανδράκης, η Μαίρη Πίνη, ο Γιώργος Πιστόλας, ο Γιανγκ Σαόμπο, το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού και η Σχολή Σαχέτι στη Νότιο Αφρική.
Η βράβευση ήταν μία τεράστια αναγνώριση στο έργο του συγγραφέα, τα βιβλία του οποίου έχουν κυκλοφορήσει σε Ελλάδα και Τουρκία, αλλά και δικαίωση για τον πολυετή αγώνα του απέναντι σε ρατσιστικές συμπεριφορές και διώξεις. Ο Τουρσούν, αφού ευχαρίστησε τον Σύνδεσμο Ανταποκριτών Διεθνών ΜΜΕ Ελλάδος μίλησε με αγάπη για τα ποντιακά. «Τα ρωμαίικα είναι η γλώσσα της καθημερινότητας για χιλιάδες ανθρώπους», ανέφερε και μοιράστηκε με λίγα λόγια την ιστορία του, αλλά και τους αγώνες που έχει δώσει για τη διάλεκτο. Μάλιστα παρομοίασε τον εαυτό του ως κυνηγό λέξεων, μιλώντας για την έρευνα που έκανε στον Πόντο.
«Βρίσκομαι στην Ελλάδα από το 1989. Σχεδόν από τις αρχές του 90, η συλλογή ποντιακών λέξεων και φράσεων ήταν για μένα ένα κομμάτι της καθημερινότητάς μου. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν τα ερευνητικά ταξίδια που έκανα γι’ αυτόν τον σκοπό στον Πόντο. Ώσπου, οι τουρκικές αρχές μου απήγγειλαν κατηγορία για αποσχιστικές κινήσεις κατά του κράτους και το Δικαστήριο Κρατικής Ασφάλειας με κήρυξε καταζητούμενο. Γι’ αυτόν τον λόγο, επί πολλά χρόνια δεν μπορούσα να επισκεφτώ τον τόπο που γεννήθηκα.
Αυτή η περίοδος ήταν πολύ δύσκολη για μένα. Πέρασα από πολλές Συμπληγάδες, περισσότερες απ’ αυτές που πέρασαν οι Αργοναύτες καθώς περνούσαν από τα Δαρδανέλια. Και σε αυτήν την ιστορία ποιοι δεν συμμετείχαν… Και ποιοι δε με επηρέασαν τη ζωή μου… Αστυνομικές αρχές, υπουργεία εξωτερικών, μυστικές υπηρεσίες και πολλοί άλλοι…
Από την άλλη, παρότι ζούσα και εργαζόμουν στην Ελλάδα, έμενα συχνά χωρίς άδεια διαμονής. Έτσι, για πολλά χρόνια μετά το 1993, έπρεπε να μείνω κλεισμένος στο σπίτι μου για να αποφύγω την απέλαση. Μόνο στη δουλειά μου πηγαινοερχόμουν κι αυτό με φόβο. Αυτή η απομόνωση βοήθησε πολύ στην πρόοδο των καταγραφών μου. Παράλληλα η ευχέρεια στις επικοινωνίες μέσω Ίντερνετ μου έδωσε την ευκαιρία να αποκτήσω επαφές με πολλούς ελληνόφωνους του Πόντου, συγχωριανούς μου, αλλά και κατοίκους άλλων χωριών του ανατολικού Πόντου. Από τους εκατοντάδες νέους και ηλικιωμένους που μιλούσα το πρώτο που ζητούσα ήταν να μου κάνουν μία λίστα από τις λέξεις που θα θυμόντουσαν. Πολλές φορές ρωτούσα και αν υπάρχει κανένας ηλικιωμένος στο σπίτι για να μου διηγηθεί ιστορίες ή ανέκδοτα στα Ρωμαιικά. Η επιμονή μου βέβαια μπορεί να έφερνε αποτέλεσμα, αλλά η αλήθεια είναι πως συχνά ντράπηκα που τους ενοχλούσα. Τελικά με βοήθησαν 70 άτομα περίπου, που μερικοί από αυτούς δεν βρίσκονται πια στη ζωή.
Το 2011 ήταν η χρονιά που καταργήθηκε το Δικαστήριο Κρατικής Ασφάλειας και ο φάκελος μου έκλεισε. Μετά από 17 χρόνια, άφησα την Ελλάδα και γύρισα πίσω στην Τουρκία, όπου έμεινα δύο χρόνια. Τα χρόνια αυτά έμοιαζα με κυνηγό που έψαχνε φανατικά τα θηράματά του, δηλαδή ποντιακές λέξεις και γλωσσικά ιδιώματα. Παρόλα αυτά μπορώ να πω ότι, αν και ήδη από το 1992 είχα συγκεντρώσει πολύ υλικό, ήμουν σίγουρος πως θα μπορούσα να μαζέψω χιλιάδες περισσότερες λέξεις.
Η συγγραφή του λεξικού που ακολούθησε ήταν μια περιπέτεια που θα απαιτούσε βιβλίο ολόκληρο για να περιγραφεί. Το 2015 χρειάστηκε να μπω άμεσα στο νοσοκομείο λόγω αγγειακής δυσπλασίας εγκεφάλου. Οι απαιτούμενες κατά τους γιατρούς τρεις επικίνδυνες επεμβάσεις με γέμισαν ανησυχία. Μετά την εντελώς απαραίτητη πρώτη, προγραμματιζόταν για μετά από ένα μήνα η δεύτερη. Τότε σκέφτηκα πως αν πάθω κάτι, οι λέξεις μου θα χάνονταν. Έτσι, αποφάσισα να μην κάνω τη δεύτερη εγχείρηση πριν εκδοθεί το λεξικό που μια ζωή ονειρευόμουν.
Δεδομένου όμως πως ούτε γλωσσολόγος είμαι ούτε φιλόλογος, κατά μία έννοια ήμουν εντελώς ακατάλληλος για αυτό. Γι’ αυτό και χρειάστηκε να διαβάσω διάφορα γλωσσολογικά βιβλία, εκατοντάδες κείμενα, κλπ., να μάθω την Νεοελληνική Γραμματική και να προστρέχω για θέματα ορθογραφίας ακόμη και στην Αρχαία Ελληνική. Την ίδια στιγμή, μάθαινα και την τουρκική γραμματική για να μπορέσω να μεταφράσω σωστά τις Ρωμαιικές λέξεις και τις φράσεις που είχα συγκεντρώσει. Δεν ήταν εύκολο. Αναγκάστηκα ακόμη να δημιουργήσω ένα αλφάβητο από διάφορους χαρακτήρες, που για να τους εξηγήσω, προσέτρεξα στη Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο.
Κάπως έτσι ετοιμάστηκε το λεξικό με τα 14.400 λήμματα και τις 8.500 προτάσεις, στο οποίο αφιέρωσα τις μέρες, αλλά και πολλές νύχτες μου για χρόνια ολόκληρα.
Αν μάλιστα δεν είχα πρόβλημα με την υγεία μου και την αγωνία να εκδοθεί, θα μπορούσα να δουλέψω για πολύ καιρό ακόμη αυτό το έργο που μου χάραξε τη ζωή. Είμαι σίγουρος ότι θα μπορούσα να προσθέσω πλήθος λέξεων και προτάσεων ακόμη», ανέφερε μεταξύ άλλων ο Βαχίτ Τουρσούν, ο οποίος σε δηλώσεις του στην κάμερα της ΕΡΤ ανέφερε τις δυσκολίες που έχει αντιμετωπίσει στην Ελλάδα με την άδεια παραμονής παρότι βρίσκεται στη χώρα μας από τα τέλη της δεκαετίας του ’80.