 |
| Η διαδρομή του αγγειοπλάστη Γιάννη Ηλιάδη από τον Πόντο στην Κύπρο |
Ο αναγνώστης του Short Stories Φώτος Λουκάς αφηγείται την ιστορία του Πόντιου παππού του, ο οποίος βρέθηκε στην Κύπρο, ιδιοκτήτης αγγειοπλαστείου με πελάτισσα ακόμη και τη βασίλισσα Ελισάβετ.
Ο Γιάννης Ηλιάδης γεννήθηκε το 1892 στο Gümüş Maden, στην Αργυρούπολη Πόντου. Το 1913 κατατάσσεται εθελοντής στον ελληνικό στρατό και συμμετέχει στους Βαλκανικούς Πολέμους.
Η συμμετοχή του αυτή καθιστά απαγορευτική την επιστροφή στο χωριό του – η Τουρκία βρίσκεται στο αντίπαλο στρατόπεδο. Καταφεύγει στην Αθήνα και το 1915 μεταναστεύει στην Κύπρο. Εκεί εργάζεται ο αδελφός του Παύλος, στα μεταλλεία του χωριού Αμίαντος, όταν σταματά η λειτουργία των μεταλλείων Μποδοσάκη στον Πόντο στα οποία απασχολούνταν ως εργοδηγός. Στο καράβι ο Γιάννης γνωρίζεται με Αρμένιους αγγειοπλάστες.
Στη Λεμεσό επανενώνεται με τον αδελφό του. Μεταβαίνει στη μονή Αγίου Νεοφύτου στην Πάφο και οι μοναχοί τον έστειλαν στο χωριό Τάλα όπου εργάστηκε στην κατασκευή πιθαριών. Αργότερα εργάζεται σε αγγειοπλαστείο της Λευκωσίας, στου Αλέκου Πιπερίδη, Ελλαδίτη από το Ικόνιο της Μικράς Ασίας. Ακολούθως στο αγγειοπλαστείο του Κώστα Χριστοδουλάκη στην Αγία Παρασκευή Λαπήθου μέχρι τη διάλυσή του, γύρω στο 1920.
Το 1918 γνωρίζει τη Λαπηθιώτισσα Κυριακή Πιπερίδη, την οποία νυμφεύεται το 1919 στον Άγιο Λουκά Λαπήθου. Το 1920 γεννιέται ο γιος του Κώστας. Μεταξύ 1921 και 1923 γεννιέται ο Φώτος, ο οποίος πεθαίνει τριών χρόνων. Το 1927 γεννιέται η Ανατολή.
Μια ρήξη με την οικογένεια Πιπερίδη τον αναγκάζει να εγκαταλείψει την Κύπρο (1930). Μεταβαίνει στην Ελλάδα, όπου από το 1930 μέχρι το 1935 εργάζεται στο εργοστάσιο Κεραμεικός στο Νέο Φάληρο, με δραστηριότητα «την αγγειοπλαστική εν τη κατασκευή και πώληση πάντων των εξ oπτής γης κατασκευασμάτων πορσελάνης και ψευδοπορσελάνης». Διευθυντής ο Πάνος Βαλσαμάκη, με σπουδές στο Παρίσι στην κεραμική και τη ζωγραφική.
Στον Πειραιά γνωρίζει τον Μικρασιάτη Σωκράτη Αθανασιάδη. Αναπτύσσονται αδελφικές σχέσεις και με την προτροπή του Σωκράτη ο Γιάννης επιστρέφει στην οικογένειά του. Το 1935 μετοικεί στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας όπου δημιουργεί το αγγειοπλαστείο Λέων με συνέταιρο τον Νίκο Κάντη εκ Λαπήθου.
Εκεί εργάζεται και ο γιος του ως ζωγράφος. Κατασκευάζουν εφυαλωμένα (εφυαλωμένο είναι το υλικό που έχει μια λεπτή προστατευτική στρώση υάλου) αγγεία με έγχρωμο ζωγραφιστό διάκοσμο, εμπνευσμένο από την προϊστορική, την κλασική και γενικότερα την αρχαία ελληνική κεραμική.
Τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το εργοστάσιο κλείνει. Ιδιοκτήτες και εργαζόμενοι επιτάσσονται από τους Άγγλους προκειμένου να εργαστούν στο κυβερνητικό αγγειοπλαστείο Λάμπουσα της Λευκωσίας.
Τελειώνει ο πόλεμος, αρχίζουν οι εισαγωγές, το κυβερνητικό αγγειοπλαστείο κλείνει. Έτσι επιστρέφουν στον Άγιο Γεώργιο και ανοίγουν, γύρω στο 1946, δικό τους αγγειοπλαστείο με το όνομα Κεραμεύς, ένα από τα πιο φημισμένα αγγειοπλαστεία της Κύπρου. Λέγεται ότι η φήμη του έφτασε πέρα από τα όρια της Κύπρου και η βασίλισσα Ελισάβετ είχε παραγγείλει και αγοράσει εκεί ένα σερβίτσιο του τσαγιού. Ο Κώστας είναι επικεφαλής του τμήματος ζωγραφικής, ενώ ο Γιάννης του πηλοπλαστικού.
Ο Γιάννης Ηλιάδης, ο Ανατολίτης όπως τον αποκαλούσαν, εγκαθίσταται στην Κερύνεια, σε ιδιόκτητη κατοικία στην οδό Αθανασίου Διάκου 3, μέχρι τον θάνατό του στις 7 Ιανουαρίου 1964.
Με την ανταλλαγή των πληθυσμών, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, τα αδέλφια του Γιάννη κατέληξαν στην Ελλάδα. Η αδελφή του Πολυξένη Χουτουριάδη βρέθηκε στην Περιχώρα Δράμας, η αδελφή του Ανατολή Μαυρίδη στην Κοζάνη, ενώ ο αδελφός του Κλήμης στη Νεάπολη Κοζάνης. Το 1960 ο Γιάννης Ηλιάδης συναντά τα αδέλφια του μέσω του Ερυθρού Σταυρού.
Και η ιστορία επαναλαμβάνεται…
Πηγή: Short Stories